Το οκτωβριανό πραξικόπημα
ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ
(Πηγή: http://www.kathimerini.gr)Το μεγαλύτερο fake news του 20ού αιώνα ήταν δύο λέξεις: «Οκτωβριανή Επανάσταση» ή με κομμουνιστικότερους όρους «Μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση».
Και αυτό διότι τον Οκτώβριο του 1917 (Νοέμβριο με το δικό μας ημερολόγιο) δεν έγινε καμιά ρωσική επανάσταση. Αυτή είχε γίνει τον Φεβρουάριο (Μάρτιο) του ίδιου έτους. Τον Οκτώβριο/Νοέμβριο, η κόκκινη φρουρά της Πετρούπολης κατέλαβε διά της βίας το κεντρικό τηλεγραφείο, τις γέφυρες, τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, την Κρατική Τράπεζα και τελευταία τα Χειμερινά Ανάκτορα. Δεν υπήρξε καμιά λαϊκή επανάσταση όπως έγινε τον Φεβρουάριο/Μάρτιο του 1917. Αντιθέτως, μια μειοψηφική δύναμη κατέλαβε διά των όπλων την εξουσία, κάτι που αρχικώς μεταφράστηκε «Οκτωβριανό πραξικόπημα» («περέβοροτ» στα ρωσικά) και αφού κατίσχυσε πλήρως, μεταφράστηκε σε «Οκτωβριανή Επανάσταση».
Είναι χαρακτηριστικό ότι στις πρώτες και μόνες (έστω μερικώς) ελεύθερες εκλογές που έγιναν δύο εβδομάδες μετά τη στρατιωτική επικράτηση των μπολσεβίκων, το κόμμα του Λένιν ήρθε δεύτερο με 24%. Πρώτο ήταν το Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Βίκτορ Τσέρνοφ, που πήρε 40,4%. Πύρρειος... ήττα για τους μπολσεβίκους, διότι δύο μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1918, διέλυσαν το Κοινοβούλιο. Στις 18 Ιανουαρίου το σώμα αρνήθηκε την πρόταση του Λένιν για μετατροπή της Ρωσίας σε «Σοβιετική Δημοκρατία» και στις 19 Ιανουαρίου το εκλεγμένο από τον λαό σώμα έπαψε να υπάρχει. Μέχρι το τέλος του 1918 ένα... έμεινε το κόμμα. Ολα τα άλλα απαγορεύτηκαν και τα ηγετικά τους στελέχη δολοφονήθηκαν ή αυτοεξορίστηκαν.
Οι γυναίκες στο Πέτρογραδ
Το ιστορικό της σύντομης ρωσικής επανάστασης (Φεβρουάριος-Οκτώβριος 1917) είναι θυελλώδες. Ξεκινά με μια γνήσια λαϊκή εξέγερση των γυναικών στην Πετρούπολη. Συνόψισε πριν από δέκα χρόνια ο συνάδελφος Μιχάλης Κατσίγερας: «Στις 8 Μαρτίου 1917 (23 Φεβρουαρίου με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο), στο Πέτρογραδ, πρωτεύουσα της Ρωσίας, εργάτριες των υφαντουργείων και νοικοκυρές ξεχύθηκαν στους δρόμους με την ευκαιρία της διεθνούς ημέρας της γυναίκας. Ζητούσαν ψωμί και επιστροφή των ανδρών τους από το ανθρωποβόρο μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η αβάσταχτη πείνα που θέρισε τον ρωσικό πληθυσμό τον χειμώνα του 1916-17, σε συνδυασμό με τον θάνατο περισσότερων των 1.500.000 στρατιωτών στο μέτωπο, είχε οδηγήσει τις γυναίκες της Ρωσίας στην απελπισία της εξανάστασης. Οι διαδηλώτριες της 8ης Μαρτίου πήγαν στα μεταλλουργεία Πουτίλοφ και παρέσυραν τους εργάτες στο να αγνοήσουν τις οδηγίες των μπολσεβίκων, να ενωθούν με αυτές και έτσι να εγγραφεί στην Ιστορία των Ευρωπαίων η πρώτη ημέρα της Φεβρουαριανής Επανάστασης, της ρωσικής. Οι εξελίξεις ήσαν γοργές. Υστερα από συγκρούσεις δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών και στρατού, με προϊούσα την κατάπτωση του ηθικού της φρουράς του Πέτρογραδ, και ενώ εργάτες και στρατιώτες συγκρότησαν το πρώτο σοβιέτ, σχηματίστηκε κυβέρνηση πολιτικά φιλελεύθερης χροιάς υπό τον πρίγκιπα Γκεόργκι Γιεβγένιεβιτς Λβοφ. Ο τσάρος Νικόλαος Β΄ παρητήθη. Τα πρώτα μέτρα ήσαν δηλωτικά μιας μελλοντικής δημοκρατικής ευφορίας: καταργήθηκε η ποινή του θανάτου, δόθηκε εκλογικό δικαίωμα στις γυναίκες, θεσπίστηκε η οκτάωρη ημερήσια εργασία και σταμάτησαν τα πογκρόμ εναντίον των Εβραίων. Δεν ικανοποιήθηκαν όμως τα δύο καίρια επαναστατικά αιτήματα: η άμεση ειρήνη και η αναδιανομή της γης. Ο Αλεξάντρ Φιοντόροβιτς Κερένσκι, που διαδέχθηκε τον Λβοφ στην πρωθυπουργία τον Ιούλιο, ήταν ανίκανος να αντισταθεί στη λαίλαπα της Επανάστασης, η οποία με την πραξικοπηματικού τύπου κατάληψη των κομβικών κτιρίων και εγκαταστάσεων του Πέτρογραδ έφερε στην εξουσία τον Λένιν και τους μπολσεβίκους του. Για να αρχίσει λίγα χρόνια αργότερα ο κύκλος της βαρβαρότητας...» («Καθημερινή» 8.03.2007).
Το αστείο είναι ότι στην πραγματική επανάσταση του Φεβρουαρίου οι μπολσεβίκοι, ως κόμμα, δεν συμμετείχαν. Η ηγεσία τους θεώρησε πως επρόκειτο για τις συνήθεις ταραχές που γίνονταν για ψωμί. Οπως γράφει ο σαφώς επηρεασμένος από κομμουνιστικές αντιλήψεις ιστορικός Κέβιν Μέρφι στο αριστερό περιοδικό Jacobin, «παρόλο που αγωνιστές μπολσεβίκοι έπαιξαν κρίσιμο ρόλο όλες τις μέρες της επανάστασης, συχνά το έκαναν κόντρα στην ηγεσία τους. Οι γυναίκες-μέλη της υφαντουργίας είχαν απεργήσει τον Φλεβάρη παρά τις αντιρρήσεις των κομματικών ηγετών που θεωρούσαν τη στιγμή “ακόμη ανώριμη” για μαχητική δράση... Στις 22 Φλεβάρη, ο μπολσεβίκος Καγιούροφ μίλησε σε μια συγκέντρωση γυναικών του Βίμποργκ, παρακινώντας τες να μην απεργήσουν τη Μέρα της Γυναίκας και να ακούσουν “τις οδηγίες του κόμματος”. Προς απογοήτευση του Καγιούροφ (...) το επόμενο πρωί απέργησαν πέντε υφαντουργεία...» («Η Ιστορία της Φεβρουαριανής Επανάστασης», στα ελληνικά Rproject.gr 15.04.2017).
Η επιστροφή του Λένιν
Τον Απρίλιο του 1917 και ενώ η επανάσταση έχει κυριαρχήσει και αποκαθιστά τα δικαιώματα των Ρώσων, επιστρέφει ο Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ, γνωστός ως Λένιν, από την Ελβετία όπου ήταν εξόριστος. Η μετάβασή του έγινε με σφραγισμένο τρένο που πέρασε μέσα από τη Γερμανία με τις ευλογίες του Κάιζερ. Ο τελευταίος, φυσικά, δεν πίστευε ότι ο Λένιν θα γινόταν ποτέ αρχηγός κράτους και δη κομμουνιστικού. Ηλπιζε ότι με τη δράση του θα δημιουργούσε προβλήματα στην επαναστατική κυβέρνηση, η οποία συνέχιζε τον πόλεμο στα ανατολικά της Γερμανίας. Κι αυτό έκανε. Μόλις επέστρεψε ο Λένιν εξέδωσε τις «Θέσεις του Απρίλη», κηρύσσοντας ότι «στη στάση μας απέναντι στον πόλεμο, που από την πλευρά της Ρωσίας και με τη νέα κυβέρνηση του Λβοφ και Σία παραμένει αναμφισβήτητα ληστρικός ιμπεριαλιστικός πόλεμος εξαιτίας του καπιταλιστικού χαρακτήρα αυτής της κυβέρνησης...». Παράλληλα ξεκίνησε την υπονόμευση της επαναστατικής κυβέρνησης γράφοντας: «Καμιά υποστήριξη στην Προσωρινή κυβέρνηση. Να εξηγούμε τον ολότελα ψεύτικο χαρακτήρα όλων των υποσχέσεών της. (...) Ξεσκέπασμα, αντί της απαράδεκτης “απαίτησης” –που σπέρνει αυταπάτες– να πάψει η κυβέρνηση αυτή, κυβέρνηση κεφαλαιοκρατών, να είναι ιμπεριαλιστική... Ανάληψη πρωτοβουλίας για δημιουργία επαναστατικής Διεθνούς, μιας Διεθνούς ενάντια στους σοσιαλ-σοβινιστές και ενάντια στο “κέντρο”».
Σε επαναστατικές περιόδους γίνονται πολλά πράγματα και γρήγορα. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια της αργοκίνητης Δημοκρατίας, για να μελετηθούν, να συζητηθούν, να ψηφιστούν τα επόμενα βήματα. Αντιθέτως, στροβιλίζονται ελπίδες, διαψεύσεις, φιλοδοξίες, δημαγωγίες και πολλά όπλα. Γι’ αυτό και συνήθως οι επαναστάσεις καταλήγουν σε πραξικοπήματα και δικτατορίες, κάποιες εκ των οποίων μπορεί να διαρκέσουν και 70 χρόνια.
Info: «Η μεγάλη ουτοπία», Ντοκιμαντέρ παραγωγής του 2017. Σκηνοθεσία Φώτος Λαμπρινός.
