Το αστραφτερό Ν. Σουδάν
Γιατί το πετρέλαιο δεν είναι όλη η ιστορία
Alex de Waal
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Η πρόσφατα ανεξαρτητοποιημένη Δημοκρατία του Νότιου Σουδάν μπορεί να βρεθεί στην κορυφή της λίστας με τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου το 2013.
Ο κύριος λόγος για αυτό είναι ότι πέρυσι το Νότιο Σουδάν γνώρισε μια από τις πιο θεαματικές οικονομικές υφέσεις σε σχέση με οποιοδήποτε κράτος στην σύγχρονη εποχή - μια κατάσταση που αναμένεται να ανατραπεί φέτος.
Η οικονομία του Νότιου Σουδάν κατέρρευσε πριν από 12 μήνες όταν, κατά την διάρκεια μιας διαμάχης με το Βόρειο Σουδάν, η κυβέρνηση του Νότιου Σουδάν διέκοψε το σύνολο της παραγωγής πετρελαίου της χώρας. Μέχρι τότε, τα έσοδα από το πετρέλαιο, συνολικού ύψους περίπου 400 εκατομμυρίων δολαρίων το μήνα, αποτελούσαν το 82% του Α.Ε.Π. του Νότιου Σουδάν και το 98% των εσόδων της κυβέρνησης. Οι πετρελαϊκές εταιρείες είχαν μείνει άφωνες από αυτή την διακοπή. Τα έσοδά τους έπεσαν στο μηδέν. Ένας διευθυντής της Παγκόσμιας Τράπεζας σχολίασε ότι η τράπεζα δεν είχε δει ποτέ τέτοια δραματική κατάρρευση. Το ΔΝΤ, εν τω μεταξύ, εκτιμά ότι το ΑΕΠ του Νότιου Σουδάν μειώθηκε κατά 55% το 2012.
Το Νότιο Σουδάν αναμένεται να επανεκκινήσει την παραγωγή πετρελαίου σύντομα, αλλά θα χρειαστεί τέσσερις έως έξι μήνες για να φτάσει στα επίπεδα που βρισκόταν πριν την διακοπή. Υποθέτοντας ότι δεν θα υπάρξουν περαιτέρω καθυστερήσεις, η οικονομική ανάπτυξη του Νότιου Σουδάν, κατά τη διάρκεια του 2013, θα μπορούσε να φτάσει στο εκπληκτικό 70% .
ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ
Το Νότιο Σουδάν αποσχίστηκε από το Σουδάν τον Ιούλιο του 2011, παίρνοντας μαζί του το 75% της παραγωγής πετρελαίου της χώρας. Ωστόσο, οι εξαγωγικές υποδομές– οι αγωγοί και τα λιμάνια - βρίσκονται βόρεια. Οι δύο χώρες απέτυχαν να ρυθμίσουν μια σειρά από συνοριακά ζητήματα και δεν συμφώνησαν σχετικά με τα τιμολόγια ή τα τέλη για τη χρήση των αγωγών του βορρά. Τον Δεκέμβριο του 2011, το βόρειο Σουδάν άρχισε μονομερώς την εκτροπή του πετρελαίου του Νότιου Σουδάν στα δικά του διυλιστήρια για να το πωλεί παράνομα στις διεθνείς αγορές. Το Νότιο Σουδάν απάντησε κλείνοντας τις πετρελαιοπηγές του.
Στην Τζούμπα, την πρωτεύουσα του Νότιου Σουδάν, η κυβέρνηση αντιμετώπισε αμέσως προβλήματα. Τα έσοδά της, που δεν προέρχονταν από το πετρέλαιο, ήταν πολύ μικρά και προέρχονταν κυρίως μέσω επιχειρηματικών αδειών και φόρων εισαγωγής. Ο προϋπολογισμός του υπουργού Οικονομικών προέβλεπε για το 2012 μηνιαίες δημόσιες δαπάνες στα 250 εκατομμύρια δολάρια και έσοδα στα 25 εκατομμύρια δολάρια. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2012, τα δημόσια έσοδα
είχαν φθάσει μόνο στα 12.6 εκατομμύρια το μήνα. Η Τζούμπα έκανε έκκληση για διεθνή βοήθεια, αλλά οι χορηγοί δεν μπορούσαν να καλύψουν πλήρως το κενό. Οι αξιωματούχοι πρότειναν αντ' αυτού μέτρα λιτότητας, συμπεριλαμβανομένων γενικών περικοπών κατά 26%, με εξαίρεση τον στρατό, ο οποίος αποτελούσε το 55% των δαπανών πριν από τον διακοπή της πετρελαιοπαραγωγής. Το προηγούμενο έτος, η κυβέρνηση προχώρησε επειδή πήρε χαριστικά μερικά δάνεια και κάποιες διακριτικές ξένες χορηγίες. Εξοικονόμησε χρήματα επίσης, παραβλέποντας να πληρώσει μισθούς και χρέη.
Ενώ το Σουδάν και το Νότιο Σουδάν έφταναν στα όρια του ολοκληρωτικού πολέμου, τον Απρίλιο του 2012, η Αφρικανική Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη ανέπτυξαν ένα σχέδιο για να εξομαλύνουν την ένταση, να επιλύσουν τις εκκρεμείς διαφορές και να ξαναρχίσουν την παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου. Σε μια σύνοδο κορυφής στην Αντίς Αμπέμπα, στα τέλη Σεπτεμβρίου 2012, ο Salva Kiir Mayardit, ο πρόεδρος του Νότιου Σουδάν, υπέγραψε διάφορες συμφωνίες με τον Omar al-Bashir, τον ομόλογό του από το Σουδάν. Ως μέρος της συμφωνίας, ο Mayardit συμφώνησε να καταβάλει ένα εμπορικό κόμιστρο για την μεταφορά πετρελαίου από τα νότια στα βόρεια. Επίσης, συμφώνησε να κάνει αρκετές πληρωμές προς τον βορρά - που ανέρχονται σε περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δολάρια - σε αναγνώριση της δημοσιονομικής κρίσης του βορρά, που προκλήθηκαν από την απώλεια πετρελαϊκών εσόδων μετά την απόσχιση.
Η συμφωνία αύξησε αμέσως την εμπιστοσύνη στην οικονομία του Νότιου Σουδάν, αλλά οι προοπτικές της φέτος εξαρτώνται από το αν θα εφαρμοστούν οι συμφωνίες του Σεπτεμβρίου. Προς το παρόν, οι προοπτικές φαίνονται δυσοίωνες: το Χαρτούμ στύλωσε τα πόδια. Δύο σημαντικά θέματα έχουν μείνει άλυτα. Το ένα είναι μια συνεχιζόμενη σύγκρουση σε δύο επαρχίες του Σουδάν κοντά στα σύνορα με το νότο, όπου οι αντάρτες μάχονται κατά του Χαρτούμ, απαιτώντας ένα κοσμικό και δημοκρατικό κράτος. Όσο εξακολουθούν να υπάρχουν τέτοιες συγκρούσεις, η προοπτική να παρασυρθεί ο νότος στην μάχη παραμένει μια πιθανότητα. Ένα δεύτερο θέμα είναι η κατάσταση της επίμαχης περιοχής του Αμπιέι, την οποία διεκδικούν τόσο ο βοράς όσο και ο νότος. Η Αφρικανική Ένωση πρότεινε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος, στο τέλος του τρέχοντος έτους ώστε να αφήσουν τους κατοίκους του Αμπιέι να αποφασίσουν. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι θα ψηφίσουν να ανήκουν στον νότο. Τότε δεν θα αποτελεί έκπληξη αν οι στρατηγοί του Χαρτούμ παρεμποδίσουν την εφαρμογή των συμφωνιών.
Τα σημαντικά παράπονα έχουν ενισχύσει την απροθυμία του Νότιου Σουδάν να ασχοληθεί με τον βόρειο γείτονά του. Η Τζούμπα αναπτύσσει σχέδια για την κατασκευή ενός νέου αγωγού πετρελαίου που θα πηγαίνει ανατολικά προς τις ακτές της Κένυας. Οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις θέτουν το κόστος του αγωγού στα 3 δισεκατομμύρια δολάρια και το Νότιο Σουδάν έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους πιθανούς εργολάβους. Αλλά το να επενδυθούν κεφάλαια σε αυτό τον αγωγό θα είναι ένα σημαντικό ρίσκο.
Κατ' αρχήν, οι απαισιόδοξοι φοβούνται ότι η παραγωγή πετρελαίου του Νότιου Σουδάν μπορεί να έχει περάσει ήδη το αποκορύφωμά της. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του κλάδου, τα γνωστά αποθέματα της χώρας θα διαρκέσουν μόνο άλλη μια δεκαετία περίπου. Και μερικές από τις πετρελαιοπηγές που είχαν κλείσει τον Ιανουάριο του 2012 δεν θα λειτουργήσουν ποτέ ξανά επειδή είχαν ήδη σχεδόν στερέψει. Ο αγωγός στην Κένυα, εν τω μεταξύ, αντιμετωπίζει εμπόδια. Η Κίνα, στην οποία το Νότιο Σουδάν είχε εναποθέσει τις ελπίδες για χρηματοδότηση, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το Πεκίνο δυσαρεστήθηκε με την απόφαση της Τζούμπα να σταματήσει την παραγωγή πετρελαίου. Με την σειρά του, απέρριψε ευγενικά τις αιτήσεις για χρηματοδότηση, τονίζοντας ότι η Κίνα είχε χτίσει ήδη έναν αγωγό (αυτόν που κατευθύνεται βόρεια) και συμβούλεψαν το Νότιο Σουδάν να τον χρησιμοποιήσει. Εν τω μεταξύ, άλλοι πιθανοί επενδυτές έχουν εκφράσει επιφυλάξεις σχετικά με την κυβέρνηση του Νότιου Σουδάν που έχει αποδειχθεί έτοιμη να πάρει τεράστια εμπορικά και πολιτικά ρίσκα, παρά τις συμβουλές των διεθνών εταίρων.
ΠΕΡΑ ΑΠΌ ΤΟΝ ΜΑΥΡΟ ΧΡΥΣΟ
Σε μακροπρόθεσμη βάση, λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα του πετρελαϊκού τομέα του Νοτίου Σουδάν, οι πιο πολύτιμοι πόροι της χώρας θα είναι οι γεωργικές εκτάσεις και το νερό. Η χώρα έχει ήδη προσελκύσει μεγάλης κλίμακας γεωργικούς επενδυτές, κυρίως από τις ΗΠΑ και την Αίγυπτο. Μια εταιρεία από τα Εμιράτα προωθεί τον οικοτουρισμό. Από το 2010, εν τω μεταξύ, το Νότιο Σουδάν έχει κάνει μακροχρόνιες μισθώσεις άνω των πέντε εκατομμυρίων εκταρίων. Ωστόσο, μόνο ένα μικρό μέρος από αυτά έχει μετατραπεί σε παραγωγικές γεωργικές επιχειρήσεις και επιχειρήσεις βιοκαυσίμων.
Το ερώτημα τώρα είναι πώς θα προσελκύσει τις διεθνείς επενδύσεις σε βασικούς τομείς, εκτός από την παραγωγή πετρελαίου. Τον Δεκέμβριο του 2011, η Ουάσιγκτον φιλοξένησε ένα επενδυτικό συνέδριο για το Νότιο Σουδάν. Λόγω εν μέρει της ισχυρής σύνδεσης μεταξύ του Νότιου Σουδάν και σημαντικής επιρροής αμερικανικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων εκκλησιών, διάσημων υποστηρικτών και του Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας ενεργός υποστηρικτής της βοήθειας και των επενδύσεων στο Νότιο Σουδάν. Επιχειρηματίες που συμμετείχαν στο συνέδριο, ωστόσο, ήταν απογοητευμένοι που ο ενθουσιασμός δεν απέδωσε ακόμη εφικτά εμπορικά σχέδια ή έστω προτάσεις προς αυτούς. Στην πράξη, οι περισσότερες από τις επενδύσεις στο Νότιο Σουδάν εξακολουθούν να προέρχονται από τις γειτονικές χώρες, ιδίως την Κένυα (για τον τραπεζικό τομέα και τις μεταφορές), την Ουγκάντα (για λιανική και τηλεπικοινωνίες), την Αιθιοπία (για ξενοδοχεία) και την Ερυθραία (για λιανική και ξενοδοχεία).
Μάλλον απροσδόκητα, υπάρχουν πιθανές επενδύσεις που προέρχονται από το Βόρειο Σουδάν. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού του Νότιου Σουδάν ζει κοντά στα σύνορα με το Βόρειο. Το Νότιο Σουδάν λαμβάνει τα περισσότερα από τα καταναλωτικά αγαθά και τα τρόφιμά του από τα βόρεια και πολλές οικογένειες στηρίζονται στο βόρειο μεταναστευτικό εργατικό δυναμικό. Αυτός ο πληθυσμός είχε πληγεί από το κλείσιμο των συνόρων στις αρχές του 2012 και από την έξοδο των βορείων. Οι συμφωνίες τον περασμένο Σεπτέμβριο, για να ανοίξει εκ νέου το διασυνοριακό εμπόριο και να παρέχουν τις «τέσσερις ελευθερίες» (το δικαίωμα όλων στο Νότιο και στο Βόρειο Σουδάν να ζήσουν, να εργαστούν, να μετακινούνται και να έχουν ιδιοκτησία σε οποιαδήποτε χώρα), θα ενισχύσουν την οικονομία της συνοριακής περιοχής - όταν εφαρμοστούν. Και μια πρόβλεψη των συμφωνιών του Σεπτεμβρίου ώστε δημιουργηθεί μια μόνιμη διάσκεψη των 11 διοικητών των συνοριακών επαρχιών, τόσο του Βορρά όσο και του Νότου, για να επικεντρωθούν στην διασυνοριακή συνεργασία και τις υποδομές, θα βοηθήσει την περαιτέρω ανάπτυξη αυτών των περιοχών.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, οι άνθρωποι του Νότιου Σουδάν επέδειξαν αξιοσημείωτη αντοχή. Τον περασμένο Μάρτιο, η Παγκόσμια Τράπεζα έκανε τρομερές προβλέψεις για την οικονομική κρίση που θα προέκυπτε από την διακοπή του πετρελαίου, η οποία θα περιελάμβανε ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, κατάρρευση των βασικών υπηρεσιών καθώς και την αύξηση της επισιτιστικής ανασφάλειας. Παρά το γεγονός ότι ο πληθωρισμός είχε απότομη αύξηση περισσότερο από 60%, η τεράστια έλλειψη καυσίμων οδήγησε την χώρα σε αδιέξοδο και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κατέληξαν να εξαρτώνται από την επισιτιστική βοήθεια, δεν υπήρξε συνολική κατάρρευση του κράτους. Ένας λόγος ήταν η βοήθεια από διεθνείς δωρητές, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες πλήρωσαν για τις βασικές λειτουργίες της κυβέρνησης. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι τα περισσότερα από τα πετρελαϊκά έσοδα του Νότου δεν είχαν φτάσει ποτέ στο παρελθόν στους πολίτες, αλλά τα είχαν μαζέψει και «φυγαδεύσει» στο εξωτερικό τα μέλη της άρχουσας τάξης, συμπεριλαμβανομένων 600 στρατηγών. Για τον μέσο πολίτη, οι συνθήκες ήταν ακριβώς οι ίδιες.
Το Νότιο Σουδάν έχει περίπου μια δεκαετία να απολαύσει σημαντικά έσοδα από το πετρέλαιο, με την παραγωγή του ενδεχομένως να επιστρέφει σε 300.000 βαρέλια την ημέρα κατά την διάρκεια του 2013. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, θα πρέπει να δημιουργήσει μια υγιή εσωτερική διακυβέρνηση και τη βάση για μια μακροπρόθεσμα παραγωγική οικονομία. Οι ΗΠΑ, αποφασισμένες να μην δουν το Νότιο Σουδάν να γίνεται ένα αποτυχημένο κράτος, βοηθούν. Η χώρα έχει τα πλεονεκτήματα μερικών από τις καλύτερες γεωργικές εκτάσεις του κόσμου, ένα παγκοσμιοποιημένο πληθυσμό και ένα τεράστιο απόθεμα καλής θέλησης. Έχει επίσης τη δυνατότητα να διατηρήσει τις συμφωνίες ειρήνης και τις συνεργασίες με τον βόρειο γείτονά της. Είναι αξιοσημείωτο ότι η στρατηγική των δύο χωρών να εξασκούν στρατιωτική και οικονομική πίεση η μία στην άλλη, με την ελπίδα ότι ο γείτονας θα λυγίσει, δεν έχουν οδηγήσει σε μάχη. Ακόμα και αν δεν ανταλλάσσονται πυροβολισμοί, όμως, η στρατηγική αυτή θα τους διαλύσει τελικά και τους δύο. Περισσότερο από κάθε άλλο μεμονωμένο παράγοντα, οι προοπτικές του Νότιου Σουδάν εξαρτώνται από την ικανότητά του να δημιουργήσει μια αμοιβαία επωφελή σχέση με τον δύσκολο βόρειο γείτονά του.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138836/alex-de-waal/sizzling-sout...
Συνδέσεις:
[1] https://www.foreignaffairs.com/features/collections/the-next-economic-gi...
[2] http://www.businessinsider.com/worlds-fastest-economies-2012-10?op=1
