Το ακμάζον Μπουτάν
Το πιο ευτυχισμένο μέρος του κόσμου;
John Berthelsen
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Το μικροσκοπικό βασίλειο του Μπουτάν, το οποίο είναι «σφηνωμένο» σε μια ρωγμή των Ιμαλαΐων μεταξύ Ινδίας και Κίνας, γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη του ΑΕΠ - περίπου 8% μεταξύ 2011 και 2012 και προβλέπεται αύξηση 12,5% μεταξύ του 2012 και του 2013, γεγονός που καθιστά το Μπουτάν την τέταρτη ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στον κόσμο [2].
Αυτή η έκρηξη ανάπτυξης οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην πώληση υδροηλεκτρικής ενέργειας στην Ινδία, από την οποία προέκυψε το 45% των εσόδων της χώρας και το 20% του ΑΕΠ το 2011. Πλήρης από μετρητά, η κυβέρνηση σχεδιάζει να κατασκευάσει δέκα νέα εργοστάσια υδροηλεκτρικής ενέργειας έως το 2020, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό στα 40.
Πίσω από την εντυπωσιακή αύξηση, ωστόσο, υπάρχουν συστημικά προβλήματα. Με έναν πληθυσμό μόλις πάνω από 700.000 άτομα, το Μπουτάν έχει μία από τις μικρότερες και λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου. Σχεδόν το 70% του πλούτου της χώρας προέρχεται από τις επιχορηγήσεις αναπτυξιακής βοήθειας από την Ινδία, εκτός από την σημαντική βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ευρωπαϊκές χώρες. Εκτός από τη βιομηχανία υδροηλεκτρικής ενέργειας, οι άλλοι τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας αγωνίζονται να επιβιώσουν. Το Μπουτάν πρέπει να εισάγει μεγάλο μέρος των τροφίμων του, διότι μόνο το 2,3% της χώρας αποτελεί καλλιεργήσιμη γη. Παρά το γεγονός ότι η αύξηση του ΑΕΠ είναι μεγάλη, το έλλειμμα της χώρας συνέχισε να αυξάνεται και ο πληθωρισμός έφτασε το 13,5% στα τέλη του περασμένου έτους. Επιπλέον, η αύξηση του δανεισμού, συμπεριλαμβανομένων των δανείων του ιδιωτικό τομέα, έχει ανέλθει στο νοσηρό ποσοστό της τάξης του 26,2%, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει τόσο σε πλήθος μη εξυπηρετούμενων δανείων όσο και στην περαιτέρω αύξηση του πληθωρισμού.
Το Μπουτάν παίρνει μέτρα για να διορθώσει τα προβλήματά του και έχει κερδίσει επαίνους για αυτόν τον λόγο από το ΔΝΤ. Επιπλέον, η κυβέρνηση βρίσκεται στο στάδιο εντυπωσιακών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, το Μπουτάν έχει μεταπηδήσει από μια απόλυτη μοναρχία σε μια συνταγματική μοναρχία. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, ο Jigme Singye Wangchuck, ο τότε βασιλιάς, μετέφερε το μεγαλύτερο ποσοστό της ισχύος του σε ένα νεοσύστατο κοινοβούλιο και αποφάσισε ότι κάθε βασιλιάς θα μπορούσε να παραπεμφθεί στην δικαιοσύνη από τα 2/3 των ψήφων του Κοινοβουλίου. Το 2006, ο βασιλιάς παρέδωσε την εξουσία στον γιο του, ο οποίος σπούδασε στην Οξφόρδη, τον Jigme Khesar Namgyal Wangchuck, που υπερασπίζεται το δημοκρατικό όραμα του πατέρα του.
Βέβαια, η πολιτική μετάβαση ήταν ατελής. Η μη έμπειρη γραφειοκρατία πάλεψε για να διαχειριστεί την ακμάζουσα οικονομία, το κοινοβούλιο εξακολουθεί να είναι αβέβαιο για το πώς θα χειριστεί την νέα του δύναμη και η δημόσια διοίκηση φαίνεται να μπερδεύεται χωρίς βασιλικά διατάγματα. Οι αγρότες, πολλοί από τους οποίους είναι ακόμη υπέρ της απολυταρχικής εξουσίας, παραμένουν αξιοσημείωτα δουλοπρεπείς, με τις μορφωμένες ελίτ να καλύπτουν τις καλά αμειβόμενες θέσεις της κυβέρνησης. Ο Κάργκα Λάμα, ένας δημοσιογράφος ο οποίος καλύπτει το Μπουτάν, μου έγραψε ότι κι ο ίδιος αναρωτιέται εάν «οι άνθρωποι στο επίπεδο της λαϊκής βάσης πραγματικά απολαμβάνουν ή έχουν κέρδος από τη διαδικασία του εκδημοκρατισμού, ή [αν] μόνο τα λίγα άτομα που βρίσκονται στο ανώτερο κλιμάκιο της πολιτικής δομής επωφελούνται». Πράγματι, το 40% του πληθυσμού είναι ακόμη αγρότες, συνωστισμένοι σε ένα μικρό τμήμα της χώρας που διαθέτει καλλιεργήσιμη γη. Αναζητώντας καλύτερες ευκαιρίες, πολλοί νέοι του Μπουτάν μετακομίζουν στην Θιμπού, την πρωτεύουσα, αλλά λίγοι βρίσκουν επικερδή απασχόληση. Έχουν ανεγερθεί φθηνά κατασκευασμένα εμπορικά και οικιστικά κτίρια για να στεγάσουν τους νέους κατοίκους και η πόλη έχει χάσει τον μοναδικό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα της. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και τα εγκλήματα ήσσονος σημασίας έχουν γίνει επίσης πιο συχνά. Αλλά το Μπουτάν προσαρμόζεται σιγά-σιγά, ενσωματώνοντας τον σύγχρονο πολιτισμό σε μια μακραίωνη φεουδαρχική κοινωνία.
Μια πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας δείχνει ότι η ποιότητα της ζωής στο Μπουτάν βελτιώνεται. Τα ποσοστά της βρεφικής θνησιμότητας έχουν μειωθεί, τα ποσοστά μητρικής θνησιμότητας μειώνονται και ο αλφαβητισμός και τα ποσοστά εγγραφής σε σχολεία αυξάνονται. Επιπλέον, ο αριθμός των κοριτσιών που πηγαίνουν στο δημοτικό σχολείο στο Μπουτάν είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των αγοριών, κάτι σπάνιο στις χώρες της Ασίας. Οι γυναίκες και όχι οι άνδρες, κληρονομούν την περιουσία σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Με την υποστήριξη των εγχώριων μη κυβερνητικών οργανώσεων, όπως η «Εθνική Επιτροπή για τις Γυναίκες και τα Παιδιά» και το Ίδρυμα Tarayana, η νέα δημοκρατική κυβέρνηση εφαρμόζει ένα πρότυπο εκπαιδευτικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προγραμμάτων για να βοηθήσει τους φτωχότερους πολίτες της χώρας.
Η αύξηση του ΑΕΠ του Μπουτάν μπορεί να τράβηξε την προσοχή του ΔΝΤ αλλά εσωτερικά η κυβέρνηση μετρά την επιτυχία με ένα διαφορετικό, ολοκληρωμένο πρότυπο: Τον δείκτη «Ακαθάριστης Εθνικής Ευτυχίας» (Α.Ε.Ε.), που δημιουργήθηκε το 1972 από τον Jigme Singye Wangchuck, και παρακολουθεί την πρόοδο μέσω των δεικτών ευημερίας, όπως η ψυχική και σωματική υγεία, η ζωτικότητα της κοινότητας, ο πολιτισμός, η εκπαίδευση, η περιβαλλοντική ποικιλομορφία, το βιοτικό επίπεδο και η διακυβέρνηση. Κάθε ένας από αυτούς τους δείκτες στην συνέχεια υποδιαιρείται: η ψυχική υγεία, για παράδειγμα, εκτιμά την ψυχολογική καταπόνηση, την συναισθηματική ισορροπία και την πνευματικότητα. Η ζωτικότητα της κοινότητας περιλαμβάνει παράγοντες όπως η οικογενειακή ζωή, η ασφάλεια, η εμπιστοσύνη, η κοινωνική υποστήριξη και η συγγένεια.
Με την εξέταση και την εξισορρόπηση αυτών των διαφορετικών παραγόντων, το πλαίσιο της Α.Ε.Ε. διασφαλίζει ότι οι οικονομικές επιδιώξεις δεν θα ισοπεδώνουν άλλες προτεραιότητες. Για παράδειγμα, τα σχέδια για την αξιοποίηση ενός σημαντικού αριθμού ποταμών του Μπουτάν θα μπορούσε να ταράξει κάποιους περιβαλλοντολόγους, αλλά η ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα του Μπουτάν λαμβάνει υπόψη τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, όπως κατατίθενται στον δείκτη της Α.Ε.Ε. Θα κατασκευαστούν μόνο δύο φράγματα, με τους περισσότερους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να τροφοδοτούνται από την ελεύθερη ροή των ποταμών και η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί ρητά για την παραγωγή «πράσινης» ενέργειας.
Εν τω μεταξύ, η μετάβαση στη δημοκρατία υπόσχεται μεγαλύτερη υποχρέωση της κυβέρνησης για λογοδοσία. Οι ψηφοφόροι αποδέχονται σιγά-σιγά το τέλος της απόλυτης μοναρχίας, που κυβερνούσε τη χώρα για αιώνες. Οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι και οι γραφειοκράτες της κυβέρνησης σταδιακά αποκτούν αυτοκυριαρχία, καθώς προσπαθούν να εκσυγχρονίσουν την χώρα, ενώ προστατεύουν την πολιτιστική κληρονομιά της. Το Υπουργείο Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού εισήγαγε την πολιτιστική εκπαίδευση στο σχολικό πρόγραμμα και ενθαρρύνει τις οικογένειες να συμμετέχουν σε παραδοσιακές δραστηριότητες όπως η επίσκεψη σε ναούς ή η εξάσκηση σε παραδοσιακά τραγούδια. Άλλες πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν αυστηρά αθλητικά προγράμματα με στόχο την ενίσχυση της υπερηφάνειας για τα προσωπικά επιτεύγματα και τον υγιή ανταγωνισμό. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ανεργία των νέων, π.χ. επικοινωνώντας με αμερικανικά νοσοκομεία ώστε να εξασφαλίσει συμβόλαια για την μετάφραση ιατρικών ηχητικών αρχείων.
Σε αναγνώριση της βαθιάς προόδου του, το Μπουτάν κλήθηκε να συγκαλέσει μια υψηλού επιπέδου συνάντηση με θέμα τον δείκτη Ακαθάριστης Εθνικής Ευτυχίας κατά τη διάρκεια της συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Απρίλιο του 2012. Ο πρωθυπουργός του Μπουτάν, ο Jigme Yoser Thinley ηγήθηκε των συζητήσεων, που έδωσαν στο μικρό βασίλειο ένα απρόσμενο διεθνές προφίλ και ενίσχυσαν περαιτέρω την δέσμευση της κυβέρνησης του Μπουτάν στην γραμμή αυτή. Επίσης, πέρυσι, το Ινστιτούτο «Γη» στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια εξέδωσε Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας, που του ανατέθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη και η οποία βαθμονομεί την ευτυχία, όπως μετράται με 11 διαφορετικά κριτήρια, σε 150 χώρες. Σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 (δέκα είναι η πιο ευτυχισμένη) το Μπουτάν κατατάσσετο στο 6,05, υψηλότερα από τις γειτονικές του χώρες, την Ινδία, το Νεπάλ, την Κίνα και το Μπαγκλαντές. Στον πρόλογο της Έκθεσης Παγκόσμιας Ευτυχίας, ο οικονομολόγος Jeffrey Sachs έγραψε:
«Η μελέτη της περίπτωσης του Μπουτάν αφηγείται την ιστορία της Ακαθάριστης Εγχώριας Ευτυχίας στο Μπουτάν, μια ιστορία εξερεύνησης και προόδου, αφότου ο βασιλιάς κήρυξε το 1972 τον στόχο της ευτυχίας ανώτερο από τον στόχο του πλούτου. Η ευτυχία έγινε κάτι πολύ περισσότερο από έναν «μπούσουλα» ή έμπνευση. Έγινε μια οργανωτική αρχή για την διακυβέρνηση, καθώς και την χάραξη πολιτικής. Ο δείκτης της Ακαθάριστης Εθνικής Ευτυχίας είναι ο πρώτος στο είδος του, παγκοσμίως, μια σοβαρή, στοχαστική και συνεχής προσπάθεια να μετρηθεί η ευτυχία και να χρησιμοποιηθούν αυτές οι μετρήσεις για να χαραχθεί η πορεία της δημόσιας πολιτικής».
Ο Sachs έκλεισε τον πρόλογο αναφωνώντας: «η υπέροχη περιπέτεια του Μπουτάν, ενώ εξακολουθεί να εκτυλίσσεται, ήδη εμπνέει κι άλλους.» Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνο το ΑΕΠ του Μπουτάν που βελτιώνεται, σε άνοδο επίσης είναι η παγκόσμια σημασία της χώρας καθώς και η εγχώρια ευτυχία της.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα Αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138797/john-berthelsen/booming-bh...
Συνδέσεις:
[1] http://www.foreignaffairs.com/features/collections/the-next-economic-giants
[2] http://www.businessinsider.com/worlds-fastest-economies-2012-10?op=1
