Ο κατάσκοπος που αγάπησαν δύο χώρες
ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Στα μέσα του 1942 ένας ζητιάνος στεκόταν σκυφτός έξω από το εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ στην Αθήνα, γνωστό τότε ως εργοστάσιο Μαλτσινιώτη. Στην Ελλάδα της Κατοχής τέτοιες εικόνες δεν ήταν ασυνήθιστες.
Στο επιταγμένο εργοστάσιο του Υμηττού είχαν εγκατασταθεί τότε τέσσερις γερμανικές εταιρείες για τη συντήρηση και την επισκευή κινητήρων των μαχητικών αεροσκαφών «Στούκας» και «Μέσερμιντ» που επιχειρούσαν στη βόρεια Αφρική, στην προέλαση του στρατηγού Ρόμελ. Ο ζητιάνος, λένε οι διηγήσεις, χόρταινε με σταφίδες που του έδιναν οι εργαζόμενοι κι έπιανε κουβέντα μαζί τους σε ένα κοντινό ταβερνάκι.
Το δίκτυο
Οι μήνες περνούσαν αλλά οι κινητήρες των αεροπλάνων παρουσίαζαν ολοένα και συχνότερες βλάβες. Το περίεργο ήταν πως στις δοκιμές των κινητήρων, πριν αυτοί φύγουν από το εργοστάσιο, οι μηχανές λειτουργούσαν σωστά αλλά πάθαιναν εμπλοκή κατά τη διάρκεια ελιγμών στον αέρα. «Μέχρι να καταλάβουν οι Γερμανοί τη δολιοφθορά κατέπεσαν περίπου 400 αεροπλάνα», μας λέει ο Παναγιώτης Μοσχολιός για ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που αποδόθηκε στον φημισμένο Πολωνό κατάσκοπο και σαμποτέρ Γεώργιο Ιβάνωφ. Αυτός ήταν ο ζητιάνος έξω από το εργοστάσιο.
«Είχε καταφέρει να δημιουργήσει ένα δίκτυο από εργαζομένους του εργοστασίου, οι οποίοι έριχναν ρινίσματα σιδήρου μέσα στους κινητήρες. Στα τεστ οριζόντιας θέσης δεν έβγαζαν κάποιο πρόβλημα, αλλά φυσικά όταν έρχονταν κάθετα και τα ρινίσματα έμπαιναν μέσα στα έμβολα ο κινητήρας πάθαινε εμπλοκή», μας εξηγεί ο κ. Μοσχολιός, ο οποίος εργάστηκε 30 χρόνια στην ΠΥΡΚΑΛ και σε αυτό το διάστημα ήρθε σε επαφή με παλαιούς εργαζομένους της εταιρείας την περίοδο της Κατοχής, συνεργάτες του σαμποτέρ κι έψαξε τα εκτενή δημοσιεύματα των εφημερίδων «Ασύρματος» του ’45 και «Απογευματινή» του ’54. «Λέγεται ότι συνεργάστηκαν μαζί του εννέα άτομα της εταιρείας. Από τους Γερμανούς πιάστηκαν οι τέσσερις και εκτελέστηκαν όλοι πλην ενός», σημειώνει.
Η δράση του Γεωργίου Ιβάνωφ στην Ελλάδα διήρκεσε περίπου 1,5 χρόνο και τα ιστορικά γεγονότα της ζωής του είναι διανθισμένα με θρύλους για τον μεγάλο σαμποτέρ από την Πολωνία που αναγνώρισαν και τίμησαν οι δύο χώρες. Ο Ιβάνωφ, με το δίκτυο κατασκόπων που δημιούργησε και με τη συνεργασία της αντιστασιακής ομάδας «Οργάνωση Ανάστασης του Γένους», κατόρθωσε να προκαλέσει δολιοφθορές σε αποθήκες καυσίμων, να ναρκοθετήσει γερμανικά πλοία στις ακτές της Αττικής, ενώ η μεγαλύτερη επιτυχία του θεωρείται η καταστροφή του υποβρυχίου U-133 στον Σαρωνικό κόλπο το οποίο βυθίστηκε «κάτω από άγνωστες συνθήκες» σύμφωνα με τις επίσημες αναφορές. Αν και η δράση του δεν μπορεί να προσδιοριστεί πλήρως, εκτιμάται ότι συνέβαλε στην καταστροφή περίπου 96 πλοίων τα οποία βυθίστηκαν από τους συμμάχους στην ανατολική Μεσόγειο και κατάφερε να δυσκολέψει αποτελεσματικά τις γραμμές επικοινωνίας του Αξονα στο μέτωπο της βόρειας Αφρικής.
Γιος του Ρώσου αξιωματικού Βλαντιμίρ Ιβάνωφ και της Λεονάρδας Σαϊνόβιτς, ο Γέωργιος Ιβάνωφ Σαϊνόβιτς γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1911. Στη Θεσσαλονίκη πήγε το 1922 με τον νέο σύζυγο της μητέρας του, τον έμπορο Ιωάννη Λαμπριανίδη και παρακολούθησε το Γαλλικό Λύκειο μέχρι το 1933, όταν έφυγε για σπουδές γεωπονίας στο Βέλγιο. Υπήρξε επίσης γνωστός αθλητής του «Ηρακλή» και διακρίθηκε στον στίβο, στο ποδόσφαιρο και στην κολύμβηση, ενώ το Ιβανώφειο στάδιο πήρε το όνομά του.
Ο «Αθως»
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε τον Γεώργιο Ιβάνωφ στην Ελλάδα. Εχοντας πάρει την πολωνική υπηκοότητα βοηθούσε «ναυαγούς» του πολωνικού στρατού που έφταναν στην Ελλάδα για να περάσουν στη Γαλλία και στη Μέση Ανατολή. Λίγο πριν από τη γερμανική εισβολή στην Αθήνα, ο Ιβάνωφ έφυγε για την Παλαιστίνη όπου εκπαιδεύθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών. Ενα από τα προσόντα του ήταν η γνώση έξι γλωσσών (ελληνικής, αγγλικής, γαλλικής, ρωσικής, ιταλικής, γερμανικής). Επέστρεψε στην Ελλάδα με το ψευδώνυμο «Αθως» και με αποστολή να εργαστεί στη δημιουργία δικτύων συνεργασίας. Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι την ίδια περίοδο πιθανόν να στρατολογήθηκε από τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών με αποστολή την οργάνωση δικτύου κατασκοπείας και σαμποτάζ στην Αθήνα, που μάλλον ταίριαζε περισσότερο στον χαρακτήρα του. Η προδοσία, ωστόσο, ήρθε μέσα από τους κόλπους της οργάνωσής του. Συνελήφθη για δεύτερη φορά τον Δεκέμβριο του ’42 και καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στην Καισαριανή τον Ιανουάριο του 1943.
(Στην φωτογραφία : Το άγαλμα του Πολωνού σαμποτέρ στο πάρκο «Γεώργιος Ιβάνωφ», στην πόλη όπου μεγάλωσε, τη Θεσσαλονίκη, από τον Πολωνό γλύπτη Μιετσίσλαφ Βέλτερ)
«Στον βωμό της Ελευθερίας. Γεώργιος Ιβάνωφ - Σαïνόβιτς – ήρωας δύο λαών», έκθεση και ημερίδα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, 20/11 από τις 4 μ.μ.
