Η Ιαπωνία στις «συμπληγάδες» Β. Κορέας - Κίνας
ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
ΙΑΠΩΝΙΑ - ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Μια πολύ διαφορετική χώρα είναι η Ιαπωνία. Από την πρώτη στιγμή σε εντυπωσιάζει η αίσθηση της τάξης σε όλα, της ευγένειας και της επαγγελματικής τελειομανίας.
Οι οδηγοί των ταξί φορούν άσπρα γάντια και οι καθαριστές των περίφημων ταχύτατων τρένων υποκλίνονται ελαφρά στους επιβάτες. Είναι όμως και μια πολύ υπερήφανη χώρα που δίνει μεγάλη σημασία στη συνέχεια και στην ιστορία της. Αυτή την περίοδο αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, εσωτερικές και εξωτερικές. Πέρασα μία εβδομάδα στο Τόκιο, συναντώντας κυβερνητικούς παράγοντες από το υπουργείο Αμυνας και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, πανεπιστημιακούς, τα διευθυντικά στελέχη της μεγαλύτερης εφημερίδας της Ιαπωνίας (Yomiuri Shimbun).
Οι Ιάπωνες είναι πολύ ανήσυχοι για τη Β. Κορέα. Κάθε πολίτης λαμβάνει ένα sms που τον προειδοποιεί για την εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων από τη Β. Κορέα και η αγωνία είναι έκδηλη όταν συζητείς αυτό το θέμα. Οι ειδικοί αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει ουσιαστικά στρατιωτική λύση γιατί αυτό θα σήμαινε εκατομμύρια νεκρούς μέσα σε λίγες ώρες. Θεωρούν καλό το γεγονός ότι ο Τραμπ είναι απρόβλεπτος, γιατί αυτό τρομάζει εν μέρει τους Βορειοκορεάτες που δεν μπορούν να τον «διαβάσουν».
Αντιπυραυλική ομπρέλα
Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Σίνζο Αμπε, έχει καεί αρκετές φορές στο παρελθόν από συμφωνίες που δεν τηρήθηκαν. Ολοι οι διπλωμάτες και αξιωματούχοι που είδαμε μας τόνισαν τον κρίσιμο ρόλο της Κίνας αλλά και της Ρωσίας στην άσκηση πίεσης στην Πιονγιάνγκ.
Η Ιαπωνία προστατεύεται τώρα από αμερικανικά αντιτορπιλικά (crusiers), τα οποία περιπολούν και είναι οπλισμένα με συστήματα που μπορούν να καταρρίψουν βαλλιστικούς πυραύλους που θα εκτοξεύσει η Β. Κορέα. Εχουν ταυτόχρονα συστήματα Patriot και τώρα μελετούν το αν θα προμηθευτούν επίγεια συστήματα Aegis, σαν αυτά δηλαδή που έχουν τα αμερικανικά πολεμικά.
Δύο, όμως, είναι τα εφιαλτικά σενάρια που απασχολούν το Τόκιο. Το πρώτο είναι η ταυτόχρονη μαζική εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων, τους οποίους δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορέσει να εξουδετερώσει η αμερικανοϊαπωνική αντιπυραυλική ομπρέλα. Το δεύτερο, και πιο σοβαρό, είναι η απόκτηση τεχνολογίας που θα επιτρέψει στους Βορειοκορεάτες να εκτοξεύσουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι θα χρειαστεί τουλάχιστον ένας χρόνος μέχρι να αποκτηθεί αυτή η τεχνογνωσία. Τονίζουν, όμως, ότι είναι δύσκολο, έως απίθανο, να γίνουν εκτιμήσεις για τη Β. Κορέα, καθώς πρόκειται για κλειστό και παρανοϊκό καθεστώς.
Στη μεγάλη εικόνα, όμως, η πραγματική πρόκληση για την Ιαπωνία είναι η Κίνα και οι στρατηγικοί της σχεδιασμοί. Κατ’ αρχάς, μια ματιά στον χάρτη δείχνει το πρόβλημα. Η Κίνα είναι μια τεράστια δύναμη που αυξάνει την οικονομική της ισχύ, τις στρατιωτικές της δαπάνες και έχει φιλοδοξίες για ενισχυμένο ρόλο στην παγκόσμια σκηνή. Οι Κινέζοι τουρίστες κατακλύζουν τα ιαπωνικά αξιοθέατα και το κοντράστ ανάμεσα σε έναν πληθυσμό που γηράσκει και στα άπειρα παιδιά των κινεζικών σχολείων που έχουν πάει εκδρομή στην Ιαπωνία είναι μεγάλο.
Δύο διπλωματικά μέτωπα «βράζουν» σε αυτή την περιοχή. Το ένα είναι η κατάσταση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, όπου οι Κινέζοι διεκδικούν την κυριαρχία σε ορισμένα νησιά τα οποία έχουν μετατρέψει σε βάσεις. Οι Αμερικανοί στέλνουν τον 7ο στόλο για να υπογραμμίσει το δικαίωμα της ελεύθερης διέλευσης. Οι Ιάπωνες είναι ανήσυχοι γιατί από εκεί περνούν τα πλοία που τους τροφοδοτούν με πετρέλαιο, καθώς και αυτά που μεταφέρουν εμπορεύματα. Ειδικά όμως το ζήτημα της μεταφοράς πετρελαίου έχει γίνει κρίσιμο μετά το κλείσιμο των περισσότερων πυρηνικών εργοστασίων, λόγω του ατυχήματος στη Φουκουσίμα.
Και μετά υπάρχουν τα ιαπωνικά... Ιμια, τα λεγόμενα νησιά Σενκάκου. Ακούγοντας τους Ιάπωνες αξιωματούχους να μου εξηγούν το θέμα και κοιτάζοντας τον χάρτη, οι ομοιότητες ήταν εντυπωσιακές. Η Κίνα αμφισβητεί την κυριαρχία τους και επιχειρεί να δημιουργήσει καθεστώς «γκρίζων ζωνών». Συχνά πηγαίνουν στην περιοχή κινεζικά ψαράδικα, τα οποία η ιαπωνική ακτοφυλακή προσπαθεί να απωθήσει. Κατόπιν εμφανίζονται κινεζικά σκάφη της ακτοφυλακής, τα οποία ωστόσο μοιάζουν περισσότερο με πολεμικά, απλώς δεν είναι βαμμένα γκρι. Αυτό το παιχνίδι συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό, αλλά οι δύο χώρες φροντίζουν να το κρατούν σε χαμηλό επίπεδο έντασης.
Οι Ιάπωνες στηρίζονται βασικά στους Αμερικανούς για την άμυνά τους. Το σύνταγμά τους, το οποίο σε μεγάλο βαθμό επέβαλαν οι Αμερικανοί μετά τον πόλεμο, θέτει σαφείς περιορισμούς στις αμυντικές δαπάνες. Ο Αμπε θέλει να το αλλάξει, αλλά οι εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες είναι αμφίρροπες. Εν τω μεταξύ, η Κίνα αυξάνει θεαματικά τις στρατιωτικές της δαπάνες και ειδικά στο ναυτικό, προκαλώντας ανησυχίες σε πολλές χώρες στην περιοχή.
Η ιαπωνική κυβέρνηση αποδίδει μεγάλη σημασία στην προσωπική σχέση του Αμπε με τον Τραμπ. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που τον επισκέφθηκε, όταν εξελέγη ως πρόεδρος των ΗΠΑ, στο Trump Tower. Οι σύμβουλοι του Αμπε αποκαλύπτουν ότι πολλοί άλλοι ηγέτες του τηλεφωνούν για να μάθουν πώς μπορούν να χειριστούν τον Αμερικανό πρόεδρο. Για το Τόκιο είχε ιδιαίτερη σημασία ότι ο Τραμπ επιβεβαίωσε την ισχύ του άρθρου 5 της αμερικανοϊαπωνικής συμφωνίας, το οποίο προβλέπει ότι οι δύο χώρες θα προστρέξουν σε βοήθεια αν κάποια δεχθεί επίθεση. Ηταν, όμως, φανερό από όλες τις συζητήσεις με επισήμους, αναλυτές και επιχειρηματίες, ότι πλανάται στον ορίζοντα η ανησυχία πως ο Τραμπ θα μπορούσε να κάνει μια συμφωνία για εμπορικά και επιχειρηματικά ζητήματα με την Κίνα και να «πουλήσει» την Ιαπωνία στον τομέα της ασφάλειας. Γι’ αυτό και η σχέση Αμπε - Τραμπ θεωρείται ζωτικής σημασίας.
Οι Ιάπωνες αντιμετωπίζουν με μεγάλη καχυποψία τα μεγαλόπνοα κινεζικά σχέδια για τον νέο «Δρόμο του Μεταξιού» και τις επενδύσεις σε υποδομές σε διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Επιχειρούν να δημιουργήσουν νέες συμμαχίες, με χώρες όπως η Ινδία, αλλά συνεχίζουν να δίνουν μεγάλη σημασία στην Ευρώπη. Και αυτό, γιατί θέλουν την Ευρώπη σύμμαχο στην προσπάθεια να διατηρηθεί το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης και διεθνών κανόνων.
Κανείς όμως δεν προβλέπει μια σύγκρουση με την Κίνα, κάθε άλλο. Τα συμφέροντα που συνδέουν τις δύο χώρες στον τομέα των επενδύσεων και των εμπορικών συναλλαγών είναι τεράστια. Ολοι οι αξιωματούχοι και αναλυτές μιλούν για την ανάγκη να βρεθεί ένα modus vivendi. Πιστεύουν, όμως, πως η στάση του προέδρου Τραμπ θα είναι καθοριστική. Το αν θα λειτουργήσει ως businessman και μόνο για λογαριασμό των αμερικανικών συμφερόντων ή ως εκπρόσωπος μιας υπερδύναμης που θα υπερασπιστεί το μεταπολεμικό πλέγμα αξιών και κανόνων απέναντι και στην Κίνα είναι το μεγάλο διακύβευμα για την Ιαπωνία.
