Στο Ισραήλ των αντιφάσεων και της ισχυρής (αν)ασφάλειας
ΞΕΝΙΑ ΚΟΥΝΑΛΑΚΗ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
ΙΣΡΑΗΛ - ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Στα σύνορα Ισραήλ-Συρίας, στα Υψίπεδα του Γκολάν, οι τουρίστες βγάζουν σέλφι μπροστά στο «Κόφι Ανάν», το καφέ-εστιατόριο με το όνομα του πρώην γ.γ. του ΟΗΕ που στα εβραϊκά σημαίνει «Καφές στα σύννεφα».
Σποραδικά ακούγονται ριπές και δεν είναι σαφές αν πρόκειται για κάποιο διερχόμενο μηχανάκι με παλιά εξάτμιση ή για αληθινά πυρά μεταξύ δυνάμεων του συριακού στρατού και των ανταρτών. Η Δαμασκός απέχει πάντως μόλις 60 χλμ. και τα υπερμεγέθη Ούζι των νεαρών Ισραηλινών αγοριών και κοριτσιών που περιπολούν στην περιοχή είναι γεμάτα με σφαίρες.
Ο 19χρονος στρατιώτης που ξεναγεί την ομάδα των Ελλήνων δημοσιογράφων στην περιοχή δείχνει με το χέρι του αριστερά το χωριό που ελέγχει ο Ασαντ και μετά διανύει μια μικρή νοητή γραμμή προς τα δεξιά, όπου έχουν αναπτυχθεί 20-30 διαφορετικές ομάδες. «Αλλάζουν στρατόπεδο κάθε βδομάδα», μας εξηγεί. Δύο φορές την περασμένη εβδομάδα έπεσαν από τη συριακή πλευρά ρουκέτες και οβίδες στα Υψίπεδα του Γκολάν, χωρίς να υπάρξουν θύματα. «Συγγνώμη, λάθος», ήταν η όχι και τόσο πειστική δικαιολογία από την πλευρά της Δαμασκού. Ο ισραηλινός στρατός έβαλε, ως απάντηση, κατά θέσεων του συριακού στρατού.
Στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου, ένας άλλος 20χρονος έφεδρος μας δείχνει τις θέσεις της Χεζμπολάχ. «Κάθε δεύτερη μέρα έρχονται εδώ μπροστά μας και μας βιντεοσκοπούν. Καμιά φορά καρφώνουν τις κίτρινες σημαίες τους», λέει και προσθέτει ότι σε λίγους μήνες θα έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή ενός φράχτη για να προλαμβάνονται τέτοιου είδους προκλήσεις.
Τα σκάνδαλα
Αν περιηγηθεί κανείς τα σύνορα του Ισραήλ μπορεί να κατανοήσει την εθνική εμμονή με την ασφάλεια και τον λόγο που ο Μπίμπι (Κινγκ, όπως τον αποκαλούν ειρωνικά οι Ισραηλινοί δημοσιογράφοι) Νετανιάχου έχει εκλεγεί τέσσερις φορές πρωθυπουργός της χώρας και δεν αποκλείεται να επιβιώσει εκ νέου των τριών διαφορετικών σκανδάλων (γερμανικά υποβρύχια, δώρα και προσπάθεια επηρεασμού του ιδιοκτήτη της μεγαλύτερης εφημερίδας της χώρας Yedioth Ahronoth) που πλήττουν τον ίδιο και συγγενικά του πρόσωπα. Ο Mar Bitachon (Κύριος Ασφάλεια) ανέκαθεν εκμεταλλευόταν τα εθνικά θέματα για να εδραιωθεί στην εξουσία. Αλλοτε την αραβοϊσραηλινή κρίση και την αποτυχημένη έκβαση των ειρηνευτικών διαδικασιών, εσχάτως, δε, τις επεκτατικές διαθέσεις του Ιράν και την προσπάθεια διείσδυσης της Τεχεράνης στην περιοχή με τελικό στόχο τη δημιουργία ενός διαδρόμου προς τη Μεσόγειο.
Στα ισραηλινά think tanks, αναλυτές σκιαγραφούν μια ζοφερή εικόνα για την αυξανόμενη έμμεση ή άμεση επιρροή του Ιράν, απευθείας ή δι’ αντιπροσώπων. Στο Ιράκ μέσω των σιιτών, στη Συρία διά των Φρουρών της Επανάστασης και των ανδρών της Χεζμπολάχ, στη Γάζα με τα κανάλια επικοινωνίας με τη Χαμάς, στον Λίβανο μέσω της Χεζμπολάχ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, η ήττα του Ισλαμικού Κράτους διευκολύνει την ιρανική παρουσία στην περιοχή, στην οποία ωστόσο αναμένεται να αντιδράσουν οι σουνιτικές χώρες, θέτοντας τις βάσεις για μια ενδεχόμενη συνεννόηση με το Τελ Αβίβ.
Οι συσχετισμοί είναι πιο σύνθετοι από ποτέ: μπορεί μεν το Ισραήλ να επικροτεί την πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ στο ζήτημα της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, το υποστελεχωμένο Στέιτ Ντιπάρτμεντ όμως ενισχύει την αγωνία και την ανασφάλεια για το μέλλον. Ανησυχία εμπνέει η ρωσική ανάμειξη, που άλλαξε τα δεδομένα στον συριακό εμφύλιο, αν και οι ίδιοι αναλυτές θεωρούν ότι τα συμφέροντα Ρωσίας-Συρίας δεν συμπίπτουν και κάποια στιγμή θα αρχίσουν να αποκλίνουν. «Η Ρωσία έχει πικρή εμπειρία από το Αφγανιστάν και θα αποφύγει μια παρατεταμένη παρουσία στη Συρία», διατείνονται.
Παρά τις καλοκαιρινές προειδοποιήσεις του Νετανιάχου προς τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να προχωρήσει σε μονομερή δράση για να εμποδίσει μια εκτεταμένη στρατιωτική παρουσία του Ιράν στο έδαφος της Συρίας, οι συνομιλητές μας στην Ιερουσαλήμ και στο Τελ Αβίβ υπενθυμίζουν ότι ο Νετανιάχου είναι πάρα πολύ προσεκτικός σε αυτόν τον τομέα. Στις ερωτήσεις Ελλήνων δημοσιογράφων πόσο πιθανή είναι μια ισραηλινή εμπλοκή στη Συρία και τον Λίβανο, η απάντηση είναι η ίδια: «Το Ισραήλ θα απαντήσει, αν προκληθεί».
Ενα από τα πιο αινιγματικά κεφάλαια για τα ισραηλινά σχέδια στη νοτιοδυτική Συρία είναι η νοσηλεία Σύρων τραυματιών, σε νοσοκομεία όπως εκείνο που επισκεφθήκαμε στη Ναχαρίγια, κοντά στη μεθόριο. Τρεις άνδρες με σοβαρά τραύματα μας λένε τις ιστορίες τους.
Κοφτές απαντήσεις
Ο πρώτος που δέχθηκε πυροβολισμό στο πρόσωπο νοσηλεύεται πάνω από έναν χρόνο, ο δεύτερος δηλώνει «μαχητής» και τραυματίστηκε σε μάχη, το χέρι του είναι ακρωτηριασμένο, ενώ ο τρίτος είναι πατέρας δύο παιδιών και έπεσε θύμα έκρηξης. Φοβούνται τα αντίποινα του Ασαντ, αλλά λένε ότι θα γυρίσουν. Οι απορίες (και υποψίες) των Ελλήνων δημοσιογράφων προς τους Ισραηλινούς γιατρούς και τις ένοπλες δυνάμεις είναι εύλογες. Πώς επιλέγονται οι τραυματίες; Σε ποιο στρατόπεδο ανήκουν; Επιστρέφουν ως απλοί πολίτες; «Αμιγώς ιατρικά είναι τα κριτήρια», ισχυρίζονται οι Ισραηλινοί συνομιλητές μας και κλείνουν έτσι βιαστικά τη συζήτηση.
Οσον αφορά το παλαιστινιακό, ελάχιστοι ελπίζουν πλέον στη λύση των δύο κρατών και η συμφωνία Χαμάς-Φατάχ δυσκολεύει την επανέναρξη των συνομιλιών του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους. Ο αφοπλισμός της Χαμάς και η κατασκευή των τούνελ στη Γάζα είναι το μεγάλο «αγκάθι» για την υλοποίηση οιασδήποτε συμφωνίας. Μόλις αυτήν την εβδομάδα το Ισραήλ βομβάρδισε σήραγγα που συνέδεε τη Λωρίδα της Γάζας με ισραηλινά εδάφη, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους έξι Παλαιστίνιοι.
Η Ελλάδα, η Τουρκία και το Πατριαρχείο
Παρά την ένθερμη στήριξη του Ισραήλ προς ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, τον πάγιο εφιάλτη της Τουρκίας δηλαδή και την έμφαση του Τελ Αβίβ στη συνεργασία με την Αθήνα, το Ισραήλ επιμένει να τονίζει ότι δεν βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος (zero-sum game), δηλαδή ότι η προσέγγιση με την Ελλάδα, δεν συνεπάγεται αυτόματα απομάκρυνση από την Τουρκία.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι υπογραμμίζουν την καλή προσωπική χημεία μεταξύ του Νετανιάχου και του Ελληνα πρωθυπουργού και τα διάπλατα χαμόγελα των δύο ανδρών κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στο Ισραήλ τον Μάιο αλλά και στη διάρκεια της τριμερούς έναν μήνα αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Πώς προέκυψε όμως αυτό το αιφνίδιο ειδύλλιο; Η κρίση στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις μετά το «Μαβί Μαρμαρά», η πολιτισμική εγγύτητα Ελλάδας - Ισραήλ, η ενεργειακή συνεργασία, ο τουρισμός και κυρίως η ανάγκη του Τελ Αβίβ να έχει ένα βήμα στην Ε.Ε. είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που φέρνουν τις δύο χώρες πιο κοντά.
Ο αγωγός EastMed
Ο στόχος ολοκλήρωσης του αγωγού φυσικού αερίου EastMed –ο οποίος θα διέρχεται από την Κρήτη– μέχρι το 2025, προς το παρόν φαντάζει υπερφιλόδοξος γιατί οι ποσότητες φυσικού αερίου και η τιμή του δεν μπορούν να αποσβέσουν το υψηλό κόστος κατασκευής. Προϋποθέτει μεταξύ άλλων τη συγχρηματοδότηση των Ευρωπαίων και οι απόψεις στο Ισραήλ διίστανται: οι μεν λένε ότι θα το κάνουν μόλις «σφίξουν τα κρύα», οι δε ότι οι ποσότητες είναι υπερβολικά μικρές για να ισοφαρίσουν για την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία. Από την άλλη, διπλωματικές πηγές στο Τελ Αβίβ θυμίζουν ότι το κόστος κατασκευής τέτοιου είδους αγωγών έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και δεν αποκλείεται μέσα στα επόμενα χρόνια να αλλάξει ο βαθμός βιωσιμότητας του EastMed.
Eνα ζήτημα που απασχολεί εσχάτως ιδιαίτερα τις ισραηλινές αρχές και τον Τύπο της χώρας είναι η πώληση ακινήτων από το ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές και σε αγοραστές που έχουν έδρα φορολογικούς παραδείσους, όπως οι Παρθένοι Νήσοι. Η εφημερίδα «Χααρέτς» αφιέρωσε πρόσφατα μεγάλο ρεπορτάζ για το θέμα, αποκαλύπτοντας ότι 230 διαμερίσματα στο κέντρο της Ιερουσαλήμ πωλήθηκαν προς μόλις 3,3 εκατ. δολάρια. Ο Πατριάρχης Θεόφιλος εμφανίζεται σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα να έχει προσλάβει εταιρεία δημοσίων σχέσεων για να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις, οι οποίες εκπορεύονται κυρίως από το εσωτερικό της Εκκλησίας.
«Απειλή οι φανατικοί πιστοί και το κόστος των σπιτιών»
Το Ιράν μπορεί να μονοπωλεί τις συζητήσεις με δημοσιογράφους, πολιτικούς, στρατιωτικούς και ακαδημαϊκούς, όμως οι απλοί πολίτες έχουν άλλα προβλήματα, το εξής ένα: το αυξανόμενο κόστος ζωής. «Η κεντρική υπαρξιακή απειλή μας είναι οι φανατικοί πιστοί και το κόστος των σπιτιών», μας απαντά νεαρή δημοσιογράφος όταν τη ρωτάμε για το Ιράν.
Οντως, η ακριβή στέγη και η φούσκα από την άνθηση των startups έχουν δημιουργήσει αφόρητη πίεση στους νέους εργαζομένους που απασχολούνται εκτός του συγκεκριμένου τομέα. Συνάδελφοί μας, Ισραηλινοί δημοσιογράφοι, διαμαρτύρονται για τους παγωμένους μισθούς τους και την εργασιακή ανασφάλεια, τη στιγμή που τα επίσημα νούμερα για την οικονομία της χώρας είναι ιδιαίτερα θετικά: περίπου 4% ανάπτυξη, λιγότερο από 5% ανεργία, χρέος γύρω στο 60%. Το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη που κυριάρχησε στις διαμαρτυρίες του 2011 παραμένει ζωντανό, παρόλο που έχουν απομακρυνθεί εδώ και χρόνια οι σκηνές των διαδηλωτών από τη λεωφόρο Ρότσιλντ. Η μεσαία τάξη υποφέρει και το πολιτικό σκηνικό μετατοπίζεται προς τα δεξιά, μια τάση που καταγράφεται, άλλωστε, σε όλον τον κόσμο.
Ταυτόχρονα, οι εξαιρέσεις που απολαμβάνουν οι υπερορθόδοξοι στον τομέα της φορολογίας και της υποχρεωτικής στράτευσης (κάτι που αναμένεται να αλλάξει μετά την πρόσφατη απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου), αλλά και τα επιδοτούμενα ενοίκια των εποίκων ενισχύουν την πόλωση στην ισραηλινή κοινωνία.
Οι υπερορθόδοξοι Εβραίοι ελέγχουν τις κυβερνήσεις (ειδικά το Shas), το Εργατικό Κόμμα είναι υπό διάλυση και ο νέος του ηγέτης, Αμπι Γκαμπέ, που συχνά παρομοιάζεται με τον Εμανουέλ Μακρόν, είναι «καλός για διευθύνων σύμβουλος startup», όπως λέει, με έκδηλη ειρωνεία, στέλεχος μεγάλης εφημερίδας.
Λικούντ και ΛΟΑΤΚΙ
Ωστόσο, το Ισραήλ είναι μια χώρα γεμάτη αντιφάσεις. Ενας βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος Λικούντ, ο Αμίρ Οχανά, είναι το πρώτο ανοικτά ΛΟΑΤΚΙ μέλος της Κνεσέτ, συζεί με τον σύντροφό του, με τον οποίο έχει υιοθετήσει δύο δίδυμα στις ΗΠΑ. Βετεράνος της Σιν Μπετ, της γενικής υπηρεσίας ασφαλείας, απορρίπτει την ερώτησή μου ότι ενσαρκώνει «τρεις αντιφάσεις σε ένα πρόσωπο» και θεωρεί ότι οι ιδιότητες του βουλευτή του υπερσυντηρητικού Λικούντ, του στελέχους των ενόπλων δυνάμεων και του ομοφυλόφιλου δεν είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Οταν αρχίζει να μιλάει για το Παλαιστινιακό, συνειδητοποιώ ότι μάλλον έχει δίκιο, είναι σκληρότερος και από τον Νετανιάχου στη ρητορική του. Θεωρεί π.χ. ότι η Φατάχ (για να μη μιλήσουμε για τη Χαμάς, βέβαια) δεν μπορεί να είναι εταίρος του Ισραήλ στην ειρηνευτική διαδικασία, αφού πιστεύει ακράδαντα ότι «φιλοδοξεί να καταστρέψει βήμα προς βήμα το σιωνιστικό όνειρο του εβραϊκού λαού».
Στην περιήγηση στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος, στο συγκλονιστικό Γιαντ Βασέμ της Ιερουσαλήμ, η ξεναγός επιμένει να λέει ότι το ίδρυμα θέλει περισσότερο να θέσει ερωτήματα παρά να τα απαντήσει. Το ίδιο συμβαίνει και με ολόκληρο το Ισραήλ. Εχοντας ταξιδέψει μία βδομάδα στη χώρα, οι απορίες παραμένουν πολύ περισσότερες από τις απαντήσεις.
(Στην φωτογραφία : Πινακίδες με αποστάσεις στα Υψίπεδα του Γκολάν. Η Δαμασκός απέχει μόλις 60 χλμ. και τα όπλα των νεαρών Ισραηλινών είναι γεμάτα σφαίρες)
