Σκληρό «Game of Thrones» στο Ριάντ
ELLIOTT ABRAMS / THE NEW YORK TIMES
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Τις συλλήψεις έντεκα πριγκιπικών εξαδέλφων του, στους οποίους περιλαμβάνονται και επιφανείς επιχειρηματίες, διέταξε την προηγούμενη εβδομάδα ο πρίγκιπας διάδοχος του σαουδαραβικού θρόνου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.
Ο ίδιος ανακοίνωσε ριζικές αλλαγές σε κορυφαία υπουργεία, μία εκ των οποίων αφορά τη δημιουργία ισχυρής επιτροπής κατά της διαφθοράς. Γιατί; Υπήρξε πραξικόπημα; Επρόκειτο για απάντηση σε ένα αποτυχημένο πραξικόπημα; Ενα είδος εκκαθάρισης;
Στο παρασκήνιο των γεγονότων βρίσκεται η διαρκής συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ενός από τους υιούς του βασιλιά Σαλμάν. Τα δύο τελευταία χρόνια, έχει καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος των στρατηγικών θέσεων που σχετίζονται με την οικονομία και την ασφάλεια. Ο πρίγκιπας διάδοχος είναι, επίσης, αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπουργός Αμυνας. Και όλα αυτά στην ηλικία των 32 ετών.
Η σταδιακή συγκέντρωση εξουσίας προκάλεσε αντιδράσεις εντός και εκτός της βασιλικής οικογένειας. Στο σύστημα της Σαουδικής Αραβίας, η εξουσία μεταβιβαζόταν στους υιούς του ιδρυτή του σύγχρονου σαουδικού βασιλείου Ιμπν Σαούντ μετά τον θάνατό του, το 1953. Με αυτόν τον τρόπο, ο βασιλιάς γινόταν περισσότερο primus inter pares παρά απόλυτος μονάρχης. Ανέκαθεν αποτελούσε παράδοση του συστήματος η ύπαρξη τιμαρίων.
Για παράδειγμα, ο βασιλιάς Αμπντάλα ήταν επικεφαλής της Εθνικής Φρουράς για δεκαετίες, και ήταν ο υιός του, ο Μουτάιμπ μπιν Αμπντάλα, αυτός που τον διαδέχθηκε μετά τον θάνατό του. Ο πρίγκιπας Νάγεφ υπηρέτησε ως υπουργός Εσωτερικών για 37 χρόνια και τον διαδέχθηκε ο υιός του. Ο πρίγκιπας Σουλτάν ήταν υπουργός Αμυνας για περίπου μισόν αιώνα και ο υιός του Χαλίντ ήταν ο διάδοχός του.
Ο Μοχάμεντ βάζει τέλος σε όλα αυτά, καθώς καταλαμβάνει ο ίδιος ορισμένες από αυτές τις θέσεις. Ολη η εξουσία συγκεντρώνεται στη δική του οικογενειακή γραμμή, στον πατέρα του, τον ίδιο και τους συμμάχους του. Ενας αδερφός του είναι τώρα ο νέος Σαουδάραβας πρεσβευτής στις ΗΠΑ.
Ανάμεσα στις σημαντικότερες κινήσεις του Μοχάμεντ ήταν η απομάκρυνση του πρίγκιπα Μουτάιμπ από τη θέση του επικεφαλής της Εθνικής Φρουράς. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος εθισμένος στο «Game of Thrones» για να αντιληφθεί τη λογική της κίνησης: μην επιτρέψεις σε πιθανό αντίπαλο να αποκτήσει τον έλεγχο μιας σημαντικής εστίας στρατιωτικής δύναμης στο βασίλειο. Παρομοίως, η σύλληψη του δισεκατομμυριούχου διεθνούς επενδυτή Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ στέλνει ισχυρό μήνυμα πως κανένας δεν παραμένει ανέλεγκτος.
Μέχρι πρότινος, ήταν δυνατό να μεταβιβαστεί το αξίωμα του βασιλιά από αδερφό σε αδερφό κατά σειρά ηλικίας όταν υπήρχαν μόνον 36 αδέρφια που είχαν ενηλικιωθεί. Εξαιτίας, ωστόσο, της ύπαρξης κυριολεκτικά εκατοντάδων υποψήφιων πριγκίπων, δεν είναι δυνατό να ακολουθηθεί αυτό το σύστημα στη γενιά του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ. Για να δημιουργήσει μία μοναδική γραμμή κληρονομικής διαδοχής, που θα περιλαμβάνει μόνον τους απογόνους του πατέρα του, θα χρειαστεί ωμή δύναμη.
Πρόσφατα, ρώτησα Σαουδάραβα φίλο μου γιατί ο Σαλμάν επέλεξε ως διάδοχό του τον Μοχάμεντ, δεδομένου ότι δεν είναι ο μεγαλύτερος ηλικιακά υιός του. Αυτός απάντησε πως «ο βασιλιάς πιστεύει ότι ο Μοχάμεντ είναι ο πιο σκληρός. Θα τραβήξει τη σκανδάλη όταν αυτό χρειαστεί», κάτι το οποίο ακριβώς έκανε την προηγούμενη εβδομάδα.
Γιατί, όμως, να αναλάβει τόσο ταχεία δράση, αντί να επιχειρήσει μια αργή και σταθερή σειρά αλλαγών; Η απάντηση δεν είναι ακόμα σαφής. Ορισμένοι Σαουδάραβες παρατηρητές πιστεύουν πως κάποια απόπειρα πραξικοπήματος αποκαλύφθηκε ή είχε ξεκινήσει και πως ο Μοχάμεντ τη συνέθλιψε. Η συντριβή ελικοπτέρου την προηγούμενη Κυριακή κοντά στα σύνορα με την Υεμένη, με θύματα έναν Σαουδάραβα πρίγκιπα και άλλους αξιωματούχους, δημιούργησε σκέψεις για το αν επρόκειτο όντως για ατύχημα. Αλλη θεωρία υποστηρίζει πως, λόγω του ότι ο Σαλμάν ίσως παραιτηθεί σύντομα λόγω προβλημάτων υγείας, ο Μοχάμεντ λαμβάνει δράση όσο ο πατέρας του είναι ακόμα βασιλιάς ώστε να απαλλαγεί από τους αντιπάλους του.
Οι μεταρρυθμίσεις
Αυτός ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας είναι θετικό γεγονός για τις ΗΠΑ ή και για τη Σαουδική Αραβία; Η ερώτηση θα απαντηθεί καλύτερα σε μία δεκαετία από τώρα. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι ο Μοχάμεντ έχει ανακοινώσει φιλόδοξες οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Ο ίδιος έχει επιτρέψει στις γυναίκες να οδηγούν και έχει δώσει το «πράσινο φως» για την πώληση μέρους της πετρελαϊκής εταιρείας Aramco. Φαίνεται να πιστεύει πως τέτοιες κινήσεις απαιτούν απόλυτη εξουσία, ώστε να ξεπεραστεί η ενδεχόμενη αντίσταση και να μυήσει τη νεολαία, η οποία αποτελεί σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού και πάσχει σε ζητήματα εκπαίδευσης, στις αξίες του 21ου αιώνα.
Ο διάδοχος Μοχάμεντ έχει ταχθεί υπέρ μιας πιο σύγχρονης Σαουδικής Αραβίας, τουλάχιστον σε ζητήματα θρησκείας και δικαιωμάτων των γυναικών. Τον προηγούμενο μήνα έκανε έκκληση για ένα «μετριοπαθές Ισλάμ, ανοικτό στον κόσμο και όλες τις θρησκείες». Ωστόσο, τα σχέδιά του δεν περιλαμβάνουν την πολιτική φιλελευθεροποίηση. Εδώ και δύο χρόνια βρίσκονται σε εξέλιξη μέτρα καταστολής με μακροχρόνιες περιόδους φυλάκισης για tweets που ασκούσαν κριτική στις Αρχές της Σαουδικής Αραβίας. Το μήνυμα από το παλάτι είναι ξεκάθαρο: συμμορφωθείτε ή πληρώστε το τίμημα. Αυτό το μήνυμα ισχύει όχι μόνο για τους απλούς πολίτες, αλλά και για ολόκληρη τη βασιλική οικογένεια. Ο εκσυγχρονιστής Μοχάμεντ πιστεύει πως ο δρόμος του μέλλοντος βρίσκεται στην απόλυτη μοναρχία. Αλίμονο σε όσους βρεθούν στον δρόμο του.
* Ο Elliott Abrams είναι αναλυτής στο Council on Foreign Relations και διετέλεσε αναπληρωτής σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ επί προεδρίας Τζορτζ Μπους του νεότερου.
