Η επίθεση γοητείας της Ρωσίας στην βόρεια Αφρική
Η αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική επιρροή της στην περιοχή
Oren Kessler και Boris Zilberman
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Με την προσοχή του κόσμου εστιασμένη στο ζήτημα της ρωσικής επιρροής στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Κρεμλίνο προωθείται ήσυχα σε μια άλλη περιοχή, κρίσιμη τόσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και για την Ευρώπη: Τα πέντε κράτη της βόρειας Αφρικής στη νότια ακτή της Μεσογείου.
Ρώσοι και Αλγερινοί αξιωματούχοι συγκεντρώθηκαν σε ένα ναυπηγείο στην Αγία Πετρούπολη τον περασμένο μήνα για να σπάσουν [1] ένα μπουκάλι σαμπάνια στο πρώτο [2] από τα δύο λεγόμενα Black Hole («Μαύρη τρύπα») [3] υποβρύχια που κατασκευάζονται για το αλγερινό ναυτικό. Την ίδια ημέρα, δημοσιοποιήθηκε η είδηση ότι η Ρωσία είχε αναπτύξει [4] ειδικές δυνάμεις και μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε μια βάση της σοβιετικής εποχής στην δυτική Αίγυπτο για να ενισχύσει έναν ηγέτη πολιτοφυλακής στην γειτονική Λιβύη. Στα τέλη του περασμένου έτους, ο γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας της Μόσχας ταξίδεψε [5] στο Μαρόκο, όπου ο βασιλιάς κάλεσε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να ανταποδώσει την επίσκεψη που είχε κάνει εκείνος στην Μόσχα στις αρχές του έτους. Και στην Τυνησία, όπου ο ρωσικός τουρισμός αυξήθηκε κατά δέκα φορές το 2016, το Κρεμλίνο υπέγραψε [6] μια συμφωνία το περασμένο φθινόπωρο για την κατασκευή ενός πυρηνικού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού.
Η Αίγυπτος, το μεγαλύτερο αραβικό κράτος του κόσμου, ήταν το στολίδι στο στέμμα των Σοβιετικών στην Μέση Ανατολή μέχρι που αυτομόλησε στο στρατόπεδο των ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1970, υπηρετώντας ως ο πιο σημαντικός σύμμαχος της Ουάσιγκτον στην βόρεια Αφρική έκτοτε. Το Κάιρο, όμως, άρχισε συστηματικά να επεκτείνει τους δεσμούς του [7] με την Ρωσία αμέσως αφότου ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι ανέτρεψε τον πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι το 2013. Η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, δύσπιστη όσον αφορά τις σκληρές τακτικές του Καΐρου για την εξάλειψη των διαφωνούντων, διατήρησε κάποια απόσταση από τον Σίσι, ο οποίος στην συνέχεια στράφηκε προς την Ρωσία για να καλύψει το κενό. Το 2015, ο Πούτιν ταξίδεψε στο Κάιρο, όπου οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με πανό που έφεραν την εικόνα του, και ανταπόδωσε την χάρη δωρίζοντας στον Σίσι ένα νέο καλάσνικοφ.
Τον Οκτώβριο του 2016, η Αίγυπτος ψήφισε μαζί με την Ρωσία ενάντια σε μια απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που επεδίωκε να τερματίσει τις αεροπορικές επιδρομές στην Συρία -μια ψήφος καταγγελθείσα [8] σε όλο τον αραβικό κόσμο ως μια προσπάθεια να κερδίσει την εύνοια της Μόσχας. Εβδομάδες αργότερα, τα δύο έθνη πραγματοποίησαν για πρώτη φορά κοινή στρατιωτική άσκηση, την οποία ονόμασαν «Υπερασπιστές της Φιλίας» [9]. Τώρα, το Κάιρο και η Μόσχα λέγεται [10] ότι βρίσκονται μερικές εβδομάδες μακριά από την οριστικοποίηση μιας συμφωνίας για έναν πυρηνικό αντιδραστήρα έξω από την Αλεξάνδρεια. Η Ρωσία είναι έτοιμη [11] για να αρχίσει την παράδοση σχεδόν 50 επιθετικών ελικοπτέρων Alligator στην Αίγυπτο φέτος και έναν παρόμοιο αριθμό δικινητήριων μαχητικών αεροσκαφών Mikoyan MiG-29 το 2020 [12] -η μεγαλύτερη τέτοια συμφωνία από την εποχή της συμμαχίας των δύο χωρών κατά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Δίπλα, στην Λιβύη, η πολιτική της Ρωσίας επικεντρώνεται στον στρατηγό Khalifa Haftar, έναν ισχυρό άνδρα του οποίου ο βασισμένος στα ανατολικά Λιβυκός Εθνικός Στρατός είναι ταγμένος εναντίον του Ισλαμικού Κράτους [13] (επίσης γνωστού ως ISIS), άλλων ισλαμιστικών πολιτοφυλακών [14], και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης [15] στην Τρίπολη. Ο Haftar έχει κάνει πολλαπλά [16] ταξίδια στην Μόσχα τον περασμένο χρόνο επιδιώκοντας ρωσική στρατιωτική υποστήριξη, και τον Ιανουάριο έκανε το ασυνήθιστο βήμα να επιβιβαστεί [17] στο μοναδικό αεροπλανοφόρο της Ρωσίας, καθώς επέστρεφε από την Συρία. Επί του σκάφους, φέρεται να υπέγραψε [18] μια συμφωνία με Ρώσους αξιωματούχους να επιτρέψει στις δυνάμεις του να επιχειρούν σε περιοχές της Λιβύης που βρίσκονται υπό τον έλεγχό του -όπως προφανώς έκαναν [4] τον περασμένο μήνα. Σύμφωνα με τον στρατηγό [19] Thomas Waldhauser, τον ανώτατο διοικητή των ΗΠΑ για την Αφρική, η παρουσία ρωσικών στρατευμάτων στην Λιβύη είναι «αδιαμφισβήτητη»: «Είναι στο έδαφος, προσπαθούν να επηρεάσουν την δράση, [και] βλέπουμε τι κάνουν με μεγάλη ανησυχία».
Ο Fayez al-Sarraj, ο πρωθυπουργός της αντίπαλης κυβέρνησης που εδρεύει στην Τρίπολη, επισκέφθηκε την Μόσχα τον περασμένο μήνα για να συναντηθεί με [20] τον υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, αλλά το Κρεμλίνο ταυτίζεται ξεκάθαρα με τον Haftar, ένας στρατηγό υπό τον πρώην δικτάτορα Μουαμάρ αλ -Καντάφι. Ο Πούτιν αντιτάχθηκε [21] στην επέμβαση του ΝΑΤΟ το 2011 στην Λιβύη, ευνοώντας τον αξιόπιστο δεσποτισμό του Καντάφι έναντι ενός κενού εξουσίας που ενίσχυε ομάδες ανταρτών τους οποίους απορρίπτει συνολικά [22] ως τρομοκράτες.
Η Μόσχα έχει επίσης οικονομικά συμφέροντα στην Λιβύη. Ο Igor Sechin, ο πρόεδρος του κρατικού ενεργειακού γίγαντα της Ρωσίας Rosneft και στενός σύμμαχος του Πούτιν, συναντήθηκε [23] το Φεβρουάριο με τον επικεφαλής της κρατικής εταιρείας πετρελαίου της Λιβύης και συμφώνησαν να συνεργαστούν για την ανοικοδόμηση του κατεστραμμένου από τον πόλεμο ενεργειακού τομέα της χώρας. Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα [24] αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική –πριν από τον εμφύλιο πόλεμο το 2011, παρήγαγε 1,65 εκατ. [25] βαρέλια ανά ημέρα, τα περισσότερα από τα οποία εξάγονταν στην Ευρώπη.
Δεν είναι λιγότερο αξιόλογο ότι η Λιβύη είναι ένα σημαντικό σημείο κατά μήκος της κεντρικής μεσογειακής διαδρομής μέσω της οποίας οι μετανάστες φτάνουν στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέχρι το 90% [26] των μεταναστών προς την Ευρώπη σήμερα έρχονται μέσω της Λιβύης. Με τους όλο και πιο στενούς δεσμούς της με την Λιβύη, η Μόσχα μπορεί να χρησιμοποιήσει την μαζική μετανάστευση ως μοχλό κατά της Ευρώπης. Η Τουρκία –μια άλλη πύλη προσφύγων- τονίζει την προοπτική [27] της εισροής προσφύγων στην ΕΕ για να πιέσει για παραχωρήσεις [28] από τις Βρυξέλλες και η Μόσχα θα μπορούσε να παίξει το χαρτί της Λιβύης με τον ίδιο τρόπο.
Στα δυτικά της Λιβύης, η Τυνησία μπορεί να φαίνεται σαν να έχει λίγα να προσφέρει στην Μόσχα. Αλλά αφότου οι πτήσεις από την Ρωσία προς την Αίγυπτο και την Τουρκία σταμάτησαν μετά την κατάρριψη ενός ρωσικού πολιτικού αεροσκάφους και ενός στρατιωτικού τζετ σε αυτές τις χώρες αντίστοιχα, το μικρό έθνος έγινε μια δημοφιλής εναλλακτική λύση για τον τουρισμό. Η Ρωσία είναι τώρα η κορυφαία πηγή τουριστών της Τυνησίας [29], και μια ζωτική ροή εισοδήματος για μια χώρα εξαρτώμενη από την τουριστική βιομηχανία, αλλά που εξακολουθεί να παραπαίει από τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2015.
Δεν υπάρχει, βέβαια, τίποτα κακό με τους Ρώσους παραθεριστές στην Τυνησία, αλλά η εισροή τουριστών όντως προετοιμάζει το έδαφος για τη Μόσχα ώστε να προωθηθεί οικονομικά. Τα μενού των εστιατορίων στα κυριλλικά είναι όλο και περισσότερο συνηθισμένα [30] στην Τυνησία και οι ντόπιοι ξενοδοχειακοί υπάλληλοι μαθαίνουν ρωσικά [31]. Σύμφωνα με ρωσικά μέσα ενημέρωσης, οι δύο πλευρές μέχρι που έχουν συζητήσει [32] την διεξαγωγή διμερούς εμπορίου σε ρούβλια και σε δηνάρια Τυνησίας και όχι σε δολάρια ή ευρώ. Πέρυσι, εκτός από την συμφωνία του πυρηνικού αντιδραστήρα, η Ρωσία υποσχέθηκε να παράσχει [33] στην Τύνιδα ελικόπτερα για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και της αλ Κάιντα.
Η γειτονική Αλγερία, ένας από πολύ καιρό [34] αγοραστής ρωσικών όπλων, είναι μια άλλη αναπτυσσόμενη αγορά για το Κρεμλίνο. Το 2014, οι δύο πλευρές υπέγραψαν μια συμφωνία εκτιμώμενου ύψους ενός δισ. δολαρίων με την οποία η Αλγερία θα χρησιμοποιήσει εξαρτήματα από τον κρατικό προμηθευτή όπλων της Μόσχας για να κατασκευάσει 200 τανκς. Ένας ρώσος στρατιωτικός ειδικός περιέγραψε [35] την συμφωνία ως «πιθανώς την μεγαλύτερη εξαγωγική σύμβαση αρμάτων μάχης στον κόσμο». Πέρυσι, ο Αλγερινός υπουργός Εξωτερικών, Ramtane Lamamra, καλωσόρισε τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ στο Αλγέρι, το οποίο έχει ήδη αρχίσει να παραλαμβάνει μια παραγγελία από 14 μαχητικά αεροσκάφη Sukhoi SU-30 [36]. Τέλος, η Αλγερία θα δεχτεί φέτος [2] δύο ρωσικές κορβέτες κατηγορίας Tigr οπλισμένες με ρωσικά βλήματα κρουζ, και τον επόμενο χρόνο θα παραλάβει τα δύο υποβρύχια Black Hole.
Τελευταίο στην επίθεση γοητείας της Ρωσίας στην βόρεια Αφρική είναι το Μαρόκο, ο πιο σημαντικός [37] βορειο-αφρικανικός σύμμαχος της Ουάσιγκτον μετά την Αίγυπτο. Ο βασιλιάς του Μαρόκου επισκέφτηκε [38] τον Πούτιν το περασμένο έτος, υπογράφοντας μια δήλωση «Βαθειάς Στρατηγικής Συνεργασίας» [39] και συμφωνίες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την ενέργεια, και –σύμφωνα με την περίεργη φρασεολογία του Κρεμλίνου- «συνεργασία στο Ισλάμ» [40]. Στην συνέχεια, τον Δεκέμβριο, ο γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας -ένας στενός σύμμαχος του Πούτιν ο οποίος ήταν στο παρελθόν επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών FSB- έκανε μια επίσκεψη [5] στο βασίλειο, κατά την οποία ο βασιλιάς απηύθυνε [41] μια προσωπική πρόσκληση στον Πούτιν να κάνει το ίδιο. Το Μαρόκο έχει ως στόχο [42] να πενταπλασιάσει τον ρωσικό τουρισμό τα επόμενα χρόνια, και τον Φεβρουάριο ένας στενός σύμβουλος του βασιλιά είπε στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ότι η Ραμπάτ επιδιώκει στενότερη συνεργασία [43] σχετικά με την μεταναστευτική κρίση.
Τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι η Ρωσία έχει εμπλακεί σε γεωπολιτικά τεχνάσματα -όπως η Ουάσιγκτον, επιδιώκει να ασκήσει διπλωματική και οικονομική επιρροή, και επιρροή ασφάλειας όπου μπορεί. Αλλά εν μέσω της μεταναστευτικής κρίσης, της απειλής της διεθνούς τρομοκρατίας, και της παρατεταμένης αναταραχής της Αραβικής Άνοιξης, η βόρεια Αφρική είναι μια περιοχή υψίστης σημασίας για την Ουάσιγκτον και τους Ευρωπαίους συμμάχους της. Για την νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, μια ολοκληρωμένη πολιτική για την Ρωσία θα πρέπει να παλέψει με ένα Κρεμλίνο που δοκιμάζει την δύναμή του όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, αλλά όλο και περισσότερο στην νότια ακτή της Μεσογείου.
* Ο OREN KESSLER είναι αναπληρωτής διευθυντής Έρευνας στο Ίδρυμα για την Άμυνα των Δημοκρατιών (Foundation for Defense of Democracies).
Ο BORIS ZILBERMAN είναι αναπληρωτής διευθυντής Σχέσεων με το Κογκρέσο και αναλυτής της Ρωσίας στο Ίδρυμα για την Άμυνα των Δημοκρατιών (Foundation for Defense of Democracies).
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/north-africa/2017-04-03/russia-s...
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.youtube.com/watch?v=ocEKVl1l1ZY
[2] http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id...
[3] http://nationalinterest.org/blog/the-kilo-class-submarine-why-russias-en...
[4] http://www.reuters.com/article/us-usa-russia-libya-exclusive-idUSKBN16K2RY
[5] https://www.moroccoworldnews.com/2016/12/203778/nikolai-patrushevs-visit...
[6] http://www.world-nuclear-news.org/NP-Russia-extends-ties-with-Cuba-Finla...
[7] http://www.hoover.org/research/united-states-and-future-egyptian-russian...
[8] http://bigstory.ap.org/article/b3e7365a49bc4d97acf92e5a409957f7/allies-s...
[9] http://eng.mil.ru/en/mission/practice/more.htm?id=12098828@egNews
[10] http://www.dailynewsegypt.com/2017/03/22/619484/
[11] http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&task=view&id=47...
[12] http://www.egyptindependent.com/news/egypt-receive-largest-order-mig-29-...
[13] http://www.ibtimes.co.uk/least-7-libyan-national-army-fighters-killed-is...
[14] http://www.voanews.com/a/libya-benghazi-oil-port/3749528.html
[15] http://www.libyanexpress.com/hor-calls-for-presidential-and-parliamentar...
[16] https://www.theguardian.com/world/2016/nov/29/libyan-general-khalifa-haf...
[17] http://www.reuters.com/article/us-libya-russia-haftar-idUSKBN14V1T2
[18] http://www.eanlibya.com/archives/106563
[19] http://www.reuters.com/article/us-usa-libya-russia-idUSKBN16V2IW
[20] https://www.youtube.com/watch?v=fzpaM2tBidY&utm_source=dlvr.it&utm_mediu...
[21] http://www.nytimes.com/2011/04/27/world/europe/27putin.html
[22] http://www.aljazeera.com/news/2016/12/russia-turkey-syria-16122805001924...
[23] http://www.upi.com/Energy-News/2017/02/21/Libya-signs-deal-with-Russias-...
[24] http://www.worldatlas.com/articles/the-world-s-largest-oil-reserves-by-c...
[25] http://www.npr.org/2011/08/24/139914505/restarting-libya-s-valuable-oil-...
[26] https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/pol...
[27] http://www.independent.co.uk/news/world/europe/turkey-erdogan-germany-ne...
[28] http://www.independent.co.uk/news/world/europe/europe-refugee-crisis-ang...
[29] http://russtd.com/destinations/tunisia-was-visited-625000-russian-touris...
[30] http://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21709970-relief-une...
[31] https://m.lenta.ru/news/2016/11/14/speak_russian/
[32] https://sputniknews.com/africa/201603311037270179-tunisia-russia-bilater...
[33] http://www.defensenews.com/story/defense/international/mideast-africa/20...
[34] http://www.african-defense.com/defense-news/algeria-and-russias-long-and...
[35] http://www.vedomosti.ru/newspaper/articles/2015/02/20/tank-alzhirskoi-sb...
[36] http://defence-blog.com/news/algeria-receives-eight-su-30mkia-multirole-...
[37] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/02/us-policy-change-moroc...
[38] https://www.youtube.com/watch?v=LgzmwxX1rTM
[39] http://newsreleases.submitpressrelease123.com/2016/03/18/king-mohammed-v...
[40] http://en.kremlin.ru/events/president/news/51516
[41] https://www.moroccoworldnews.com/2016/12/203839/king-mohammed-vi-invites...
[42] https://www.rt.com/business/337767-morocco-seeks-russian-travelers/
[43] https://sputniknews.com/politics/201702171050803016-morocco-migration-wo...
