H Ευρώπη δίνει το φιλί του θανάτου στην Αφρική
par Berthelot Jacques, [Παπακριβόπουλος Βασίλης (μτφ)]
(Πηγή : http://www.monde-diplomatique.gr)
Στις αρχές του καλοκαιριού του 2014, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατήγαγε σημαντικό θρίαμβο. Μετά από μια μάχη που δόθηκε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και διάρκεσε περισσότερο από δέκα χρόνια, η Ένωση έκαμψε επιτέλους την αντίσταση των αφρικανικών χωρών, οι οποίες αρνούνταν να συνάψουν μαζί της τις συμφωνίες ελεύθερων ανταλλαγών που προέβλεπαν από το 2000 οι συμφωνίες της Κοτονού (Μπενίν).
Στις 10 Ιουλίου, οι αρχηγοί κρατών της Οικονομικής Κοινότητας των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (Cedeao) υπέγραψαν τη Συμφωνία Οικονομικής Συνεργασίας (ΣΟΣ) της Δυτικής Αφρικής [1]• στις 22 Ιουλίου, μονογράφτηκε η ΣΟΣ του νότιου τμήματος της αφρικανικής ηπείρου, ενώ στις 25 Ιουλίου το Καμερούν κύρωσε μια ατομική ΣΟΣ.
Μοναδική αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ανατολική Αφρική, η οποία δεν ακολούθησε το παράδειγμα της υπόλοιπης ηπείρου. Οι χώρες αυτής της υποπεριφέρειας, στην οποία κυριαρχεί η Νότια Αφρική, αρνήθηκαν να χάσουν τα πολύτιμα έσοδα που τους αποφέρουν οι τελωνειακοί δασμοί, τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι δεν τους προσέφεραν ουσιαστικά ανταλλάγματα. Πράγματι, οι ΣΟΣ προβλέπουν την κατάργηση των τελωνειακών δασμών για τα τρία τέταρτα των εξαγωγών της Ε.Ε., τη στιγμή που η τελευταία θα συνεχίσει να εισάγει χωρίς τελωνειακούς δασμούς από τη Δυτική Αφρική το σύνολο των αφρικανικών προϊόντων που καταναλώνουν οι Ευρωπαίοι. Πρόκειται για πραγματική κοροϊδία. Πώς οδηγηθήκαμε άραγε σε τέτοια αποτυχία ;
Από το 2008, τα κράτη της Δυτικής Αφρικής αντιστέκονταν στις πιέσεις των Βρυξελλών, παρακινούμενα από ισχυρά κοινωνικά κινήματα που δραστηριοποιούνταν μέσα σε διάφορα δίκτυα : το Third World Network Africa, με έδρα την Άκρα της Γκάνας, την Πλατφόρμα των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών για τη συμφωνία της Κοτονού (Poscao), με έδρα το Ντακάρ της Σενεγάλης και το Δίκτυο των οργανώσεων των χωρικών και των παραγωγών της Δυτικής Αφρικής (Roppa), με έδρα την Ουαγκαντούνγκου της Μπουρκίνα Φάσο. Ωστόσο, αρκετά γεγονότα επέτρεψαν τη « μεταστροφή » των αφρικανικών κυβερνήσεων.
Ανατροπή του συσχετισμού δυνάμεων
Όλα άρχισαν με την αγωγή που κατέθεσαν το 1995 στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) οι λατινοαμερικανοί παραγωγοί μπανάνας. Διέθεταν δε την υποστήριξη της Ουάσιγκτον (γι’ αυτό και αποκλήθηκαν « μπανάνες δολάρια »), η οποία ποτέ δεν αποδέχθηκε το καθεστώς προτίμησης που αναγνώρισαν οι Βρυξέλες στις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, οι οποίες αποκλήθηκαν ΑΚΕ (ACP). Βάσει των συνθηκών του Λομέ, που υπογράφηκαν τη δεκαετία του 1950, σε αυτές τις χώρες είχε χορηγηθεί απαλλαγή από τους τελωνειακούς δασμούς όταν τα προϊόντα τους εισάγονταν στην κοινοτική αγορά [2]. Το όργανο επίλυσης των διαφορών του ΠΟΕ δεν δικαίωσε την Ευρωπαϊκή Ένωση και διέταξε την αντικατάσταση του καθεστώτος προτίμησης από τα λεγόμενα « αμοιβαία πλεονεκτήματα », και μάλιστα το αργότερο μέχρι τα τέλη του 2007. Αυτός ήταν ο στόχος των ΣΟΣ που προβλέπονταν από τη συμφωνία της Κοτονού.
Όμως, όταν έληξε αυτή η προθεσμία, μονάχα η Καραϊβική είχε συνάψει μια περιφερειακή συμφωνία. Σαράντα τρεις χώρες δεν είχαν προβεί στην παραμικρή κίνηση, ενώ είκοσι άλλες είχαν συνάψει ατομικές συμφωνίες οι οποίες αποκλήθηκαν « προσωρινές ». Στις χώρες που δεν υπέγραψαν συγκαταλεγόταν η πλειονότητα των « λιγότερο προηγμένων », οι οποίες έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα « Τα πάντα εκτός από όπλα » που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2001 : με εξαίρεση τα όπλα, όλα τους τα προϊόντα εισάγονται χωρίς τελωνειακούς δασμούς στην ευρωπαϊκή αγορά. Για να κάμψουν τις αντιστάσεις, τα 28 μέλη της Ε.Ε. απευθύνουν ένα τελεσίγραφο στους Αφρικανούς ηγέτες : εάν οι περιφερειακές ΣΟΣ δεν έχουν κυρωθεί μέχρι την 1η Οκτωβρίου του 2014, οι εξαγωγές των χωρών που δεν συγκαταλέγονται στις « λιγότερο προηγμένες χώρες » (δηλαδή της Γκάνας, της Ακτής Ελεφαντοστού, του Πράσινου Ακρωτηρίου και της Νιγηρίας) θα υπόκεινται σε δασμούς κατά την εισαγωγή τους στην Ενιαία Αγορά.
Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη των ΣΟΣ ανέλαβε η Γενική Διεύθυνση Εμπορίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και όχι η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Συνεργασίας με τις Αναπτυσσόμενες Χώρες, η οποία είχε στο παρελθόν επιληφθεί των συμβάσεων του Λομέ. Παρόλα αυτά, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες επιχείρησαν να περιορίσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από αυτήν την προσέγγιση. Τον Μάρτιο του 2005, δύο Βρετανοί υπουργοί (ο υπουργός Εμπορίου και ο υπουργός Διεθνούς Ανάπτυξης) σε κοινή δήλωσή τους τόνισαν ότι « η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να επιλέξει μια μη μερκαντιλιστική, εμποροκρατική προσέγγιση. Θα έπρεπε δε, να προτείνει στον ΠΟΕ (…) να μειώσει τις απαιτήσεις αμοιβαιότητας και να επικεντρωθεί στις αναπτυξιακές προτεραιότητες ». Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μεγάλες οργανώσεις, όπως η Oxfam, η ActionAid, η Christian Aid και οι Friends of the Earth έχουν κερδίσει τη συμπάθεια της κοινής γνώμης, ενώ η κυβέρνηση συντάσσεται με τα –ευνόητα- συμφέροντα των βιομηχάνων που ποντάρουν στη μελλοντική άνθηση των οικονομιών της Αφρικής.
Τον Μάιο του 2006, η επιτροπή της γαλλικής Βουλής για ζητήματα Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησε ομόφωνα την έκθεση του βουλευτή Ζαν Κλοντ Λεφόρ, στην οποία ο ίδιος αναρωτιόταν : « Μπορούμε, άραγε, να αναλάβουμε την ευθύνη να βυθίσουμε την Αφρική –η οποία σε μερικά χρόνια θα φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων που ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα- σε ακόμα μεγαλύτερο χάος, με το πρόσχημα της τήρησης των κανόνων του ΠΟΕ ; [3] ». Όσο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αν και παρήγαγε πολλά κείμενα που αμφισβητούσαν τις ΣΟΣ, τελικά ευθυγραμμίστηκε με την Επιτροπή.
Το 2013, η πίεση των υπουργών Εμπορίου και Διεθνούς Aναπτυξιακής Βοήθειας της Δανίας, της Ολλανδίας, της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας είχε ως μόνο αποτέλεσμα μια μικρή υποχώρηση των Βρυξελλών : η Επιτροπή μείωσε στο 75% (από 80%) το ποσοστό των εξαγωγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα εισέρχονται αδασμολόγητες στην αγορά της Δυτικής Αφρικής [4].
Από την αφρικανική πλευρά, η άνοδος στην εξουσία, το 2010, του Αλασάνε Ουατάρα στην Ακτή του Ελεφαντοστού (η οποία αποτελεί την κυριότερη οικονομική δύναμη σε αυτήν την περιφέρεια της Αφρικής), επέτρεψε να εξασφαλιστεί η συναίνεση της Cedeao στις απαιτήσεις των Ευρωπαίων. Όπως εξηγεί ο Σεΐχ Τιντιάν Ντιέιγ, διευθυντής της Poscao, « ως ένθερμος νεοφιλελεύθερος [5], ο Ουατάρα δεν κρύβει τη συμπάθειά του για το καθεστώς που θα προκύψει από τη συμφωνία ελεύθερων ανταλλαγών, η οποία –κατά τη γνώμη του- παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι διατηρεί την πρόσβαση με καθεστώς προτίμησης στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ορισμένα προϊόντα της περιοχής (μεταξύ άλλων, για τον τόνο, την μπανάνα και το κακάο) ». Αν και είχε αντιταχθεί σφοδρά στις ΣΟΣ, η Σενεγάλη εντάχθηκε σε αυτές αποσκοπώντας στο να μετατραπεί σε προνομιακό συνομιλητή των Ευρωπαίων. Από την πλευρά της, η Νιγηρία άρχισε να εμφανίζεται διαλλακτική, επειδή περιμένει την υποστήριξη των Δυτικών στον αγώνα που δίνει για την καταπολέμηση της οργάνωσης Μπόκο Χάραμ.
Ωστόσο, το μόνο που μπορεί να περιμένει η Δυτική Αφρική από αυτήν την υπόθεση, είναι να βγει χαμένη. Η αγορά της μπανάνας φωτίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την κατάσταση. Δεδομένου ότι ο ΠΟΕ είχε επιβάλλει κυρώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Βρυξέλλες είχαν δεσμευτεί το 2009 να μειώσουν τους δασμούς για τα φρούτα που προέρχονταν από τις φυτείες της Λατινικής Αμερικής : από 176 ευρώ ανά τόνο το 2009, σε 114 ευρώ το 2017. Στη συνέχεια, τον Δεκέμβριο του 2012, υπογράφηκαν διμερείς συμφωνίες ελεύθερων ανταλλαγών (ALE), αφενός, με την Κολομβία και με το Περού, και, αφετέρου, με έξι χώρες της Κεντρικής Αμερικής (Κόστα Ρίκα, Σαλβαδόρ, Ονδούρα, Γουατεμάλα, Νικαράγουα και Παναμά) για να μειωθούν σταδιακά οι δασμοί μέχρι το 2009 στα 75 ευρώ ανά τόνο. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, στις 17 Ιουλίου του 2014, ο Ισημερινός θα απολαμβάνει κι αυτός το παραπάνω πλεονέκτημα (βέβαια, λόγω των φθηνών τιμών του, εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας μπανάνας προς την Ευρώπη, αλλά και προς ολόκληρο τον κόσμο). Το 2009 είχαν προσφερθεί –ανεπαρκή- αντισταθμιστικά πλεονεκτήματα στην Ακτή Ελεφαντοστού και στην Γκάνα, τα οποία τους επέτρεπαν να συνεχίσουν να εξάγουν τα προϊόντα τους στην Ε.Ε. χωρίς να καταβάλλουν δασμούς και χωρίς να υπάρχει πλαφόν. Όμως, το 2014, δεν υπήρχε καμία σχετική πρόβλεψη στις ΣΟΣ.
Ένα παράλογο σύστημα
Όμως, το καθεστώς προτίμησης που είχε αναγνωριστεί στις μπανάνες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) (κυρίως της Αφρικής) θα χάσει κάθε ενδιαφέρον εάν ευοδωθούν οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερων ανταλλαγών με την λατινοαμερικανική Κοινή Αγορά του Νότου (Mercosur), την Ινδία και, προσεχώς, τις Φιλιππίνες (δεύτερος εξαγωγέας). Η Βραζιλία διεκδικεί ποσοστώσεις μηδενικών δασμών για ποσότητες που ανέρχονται στις 200.000 τόνους. Η Ινδία, ο σημαντικότερος παραγωγός μπανάνας παγκοσμίως, με 30 εκατομμύρια τόνους, αρχίζει να οργανώνεται για την πραγματοποίηση εξαγωγών.
Η ανταγωνιστικότητα των χωρών των Άνδεων και της Κεντρικής Αμερικής αναμένεται ότι θα αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με εκείνη των χωρών της ΑΚΕ, γιατί η υποκρισία των Βρυξελλών δεν γνωρίζει όρια. Πράγματι, όλες οι χώρες που υπογράφουν συμφωνίες ελεύθερων ανταλλαγών μπορούν αυτόματα να εξάγουν τα προϊόντα τους στην Ε.Ε. δίχως να καταβάλλουν δασμούς, με εξαίρεση ορισμένες κατηγορίες προϊόντων που υπόκεινται σε ποσοστώσεις (κρέατα, γαλακτοκομικά προϊόντα και ζάχαρη, υφαντουργικά προϊόντα κι ενδύματα). Επιπλέον, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, των οποίων οι οικονομίες είναι συνδεδεμένες με το δολάριο, πιστεύεται ότι θα ωφεληθούν από την αμερικανική πολιτική που στοχεύει σε ένα ασθενές δολάριο σε σχέση με το ευρώ, με το οποίο είναι συνδεδεμένο το φράγκο CFA [6].
Παρόλες τις υποσχέσεις, η ΣΟΣ της Δυτικής Αφρικής δεν αναμένεται να επωφεληθεί από τα 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ που έχουν συμπεριληφθεί στο πενταετές πρόγραμμα της χρηματοδότησης : πράγματι, δεν έχει προβλεφθεί κανένα πρόσθετο κονδύλι για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (FED), στο οποίο αντιστοιχούν 4 ευρώ ετησίως ανά κάτοικο της περιοχής ! Οι Βρυξέλλες αρκούνται στην ανακύκλωση των κονδυλίων που είχαν ήδη προγραμματιστεί για άλλους σκοπούς. Κανένα μέτρο δεν θα αντισταθμίσει τις απώλειες των φορολογικών εσόδων που θα προκληθούν από το άνοιγμα των αφρικανικών αγορών και κυρίως τους δασμούς που θα ήταν δυνατόν να επιβληθούν στις εισαγωγές αξίας 11 δισεκατομμυρίων ευρώ, στις οποίες οι « Λιγότερο Προηγμένες Χώρες » θα μπορούσαν να εξακολουθήσουν να επιβάλλουν δασμούς εάν δεν είχαν ενταχθεί στην περιφερειακή ΣΟΣ. Οι απώλειες των δασμολογικών εσόδων θα αυξηθούν ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι η Cedeao υιοθέτησε –κάτω από τις πιέσεις των Βρυξελλών- ένα κοινό εξωτερικό δασμολόγιο (TEC) που ορίζει τους δασμούς στο χαμηλότερο επίπεδο παγκοσμίως, κυρίως για το εισαγόμενο γάλα σε σκόνη (5%) και τα δημητριακά (10% για το ρύζι). Η τρύπα στο δημόσιο ταμείο των αφρικανικών χωρών ενδέχεται να ανέλθει στα 2,3 δισ. δολάρια.
Για να πείσουν τους συνομιλητές τους, πρόβαλαν το επιχείρημα ότι, εάν τελικά δεν κυρωθεί η περιφερειακή ΣΟΣ, οι χώρες που δεν συγκαταλέγονται στην κατηγορία των « Λιγότερο Προηγμένων Χωρών », όπως η Νιγηρία, η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα, θα πρέπει στο εξής να αρκεστούν στο ασύμφορο γι’ αυτές δασμολογικό καθεστώς που προβλέπεται από το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων (SPG) της Ε.Ε., το οποίο προβλέπει έκπτωση στους δασμούς μονάχα 3,5% σε σχέση με τους δασμούς που καταβάλλουν τα προϊόντα των χωρών που διέπονται από το καθεστώς του « πλέον ευνοούμενου κράτους » (NPF), δηλαδή των Δυτικών χωρών (βλέπε ένθετο). Πιο συγκεκριμένα, αυτά τα αφρικανικά κράτη θα αναγκάζονταν να καταβάλλουν στην Ε.Ε. δασμούς 136 ευρώ ανά τόνο για τις μπανάνες, 5,8% για τον ανανά, 18-24% για τον τόνο σε κονσέρβα, 9% για τον καβουρδισμένο καφέ, 2,8-6% για τα προϊόντα κακάο και 8,9% για το φοινικέλαιο και τη φοινικοκαρυά (αποξηραμένη καρύδα). Αντίθετα, οι χώρες των Άνδεων, οι οποίες, εκτός του καθεστώτος ALE, απολαμβάνουν επίσης και τα πλεονεκτήματα που εξασφαλίζει το καθεστώς γενικευμένων προτιμήσεων SPG+, πληρώνουν μονάχα 117 ευρώ για τις μπανάνες το 2014, ενώ το 2019 θα πληρώνουν ακόμα λιγότερο : μόλις 75 ευρώ. Εξάγουν δε στην Ε.Ε. χωρίς να καταβάλλουν τον παραμικρό δασμό, τα εξής προϊόντα : ανανά, ψάρια, καβουρδισμένο καφέ, φοινικέλαιο και φοινικοκαρυά.
Το παράλογο αυτό σύστημα δεν λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στην οικονομική κατάσταση των χωρών : το 2012, το μέσο κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν των χωρών της Δυτικής Αφρικής που δεν ανήκουν στην ομάδα Αφρική-Καραϊβική-Ειρηνικός (ΑΚΕ) ανερχόταν στα 1.530 δολάρια, έναντι 4.828 δολαρίων για τις έξι χώρες της Κεντρικής Αμερικής που δεν ανήκουν στην ΑΚΕ, και 7.165 ευρώ για τις τρεις χώρες των Άνδεων. Για την περιφέρεια της Δυτικής Αφρικής, οι προοπτικές φαντάζουν σκοτεινές, καθώς το διατροφικό έλλειμμά της έχει σημειώσει αλματώδη αύξηση (από τα 11 εκατομμύρια δολάρια το 2000, στα 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2011) και ο πληθυσμός της αυξάνεται με εκρηκτικούς ρυθμούς : ήδη ανέρχεται στα 340 εκατομμύρια και εκτιμάται ότι το 2030 θα φθάσει τα 500 εκατομμύρια.
Σε αυτές τις διαπραγματεύσεις, η αδυναμία της Αφρικής απέναντι στην Ε.Ε. οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι είναι εκείνοι που χρηματοδοτούν σε σημαντικό βαθμό, τόσο την περιφερειακή ολοκλήρωση της Δυτικής Αφρικής [7], όσο και τις συνεδριάσεις της Κοινοβουλευτικής Συνόδου Ίσης Εκπροσώπησης Ευρωπαϊκής Ένωσης – ΑΚΕ, καθώς και τις συνόδους επιμόρφωσης των εμπειρογνωμόνων αυτών των χωρών για να « φθάσουν στο επίπεδο » των Ευρωπαίων ομολόγων τους. Όμως, κατά κύριο λόγο, οι Αφρικανοί ηγέτες εξασθενίζουν οι ίδιοι τη θέση τους δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στα όσα τους υποδεικνύουν τα μεγάλα γραφεία συμβούλων απ’ όση αφιερώνουν στους πληθυσμούς τους, παρά το γεγονός ότι αυτοί έχουν κινητοποιηθεί και προβαίνουν σε εποικοδομητικές προτάσεις.
Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της Δυτικής Αφρικής έχουν προτείνει να χαρακτηριστεί η περιοχή τους « σε μεγάλο βαθμό Μη Προηγμένη Χώρα » και να ζητηθεί από τον ΠΟΕ η καθιέρωση μιας ειδικής εξαίρεσης από το ρυθμιστικό πλαίσιό του. Προτείνουν επίσης να θεσπιστεί ένας ειδικός φόρος 1,5% σε όλες τις ανταλλαγές που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της Cedeao : το ποσό θα διατεθεί για να καλυφθούν οι δασμοί που θα κληθούν να καταβάλουν στην Ε.Ε. οι εξαγωγείς της Ακτής του Ελεφαντοστού και της Γκάνας. Αγανακτισμένος, ο Μαμαντού Σισόχο, επίτιμος πρόεδρος της Roppa, προέβη, στις 25 Οκτωβρίου του 2013, στην εξής δήλωση : « Οι αρχηγοί των αφρικανικών κρατών δεν είναι σωστά πληροφορημένοι. Δεν καταλαβαίνω τι τους εμποδίζει να ζητήσουν τη γνώμη των κοινωνικών κινημάτων. Οι μόνοι τους οποίους εμπιστεύονται είναι οι γραφειοκράτες. Κι αυτό είναι απαράδεκτο : όταν πρόκειται να αναλάβεις δεσμεύσεις που επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων ατόμων, θα πρέπει προηγουμένως να έχεις ζητήσει τη γνώμη τους ! [8] ».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να αναβάλει την προθεσμία για την κύρωση της ΣΟΣ μέχρι την 1η Οκτωβρίου του 2016. Η μάχη δεν έχει τελειώσει.
P.-S.
Τελωνειακά καθεστώτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Οι τελωνειακοί δασμοί που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση εντάσσονται σε δύο καθεστώτα :
- Το κανονικό καθεστώς, το οποίο αποκαλείται « του πλέον ευνοούμενου κράτους » (NPF), ορίζει τους τρέχοντες δασμούς που εφαρμόζονται κυρίως στις εισαγωγές που προέρχονται από τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες. Οι αναπτυσσόμενες χώρες το εφαρμόζουν επίσης στις εισαγωγές τους, εκτός από τις περιπτώσεις όπου εφαρμόζονται διμερείς συμφωνίες για καθεστώς προτίμησης. Πρόκειται για το κυρίαρχο σύστημα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ).
- Το καθεστώς των δικαιωμάτων προτίμησης περιλαμβάνει, αφενός, τα δικαιώματα προτίμησης που προέκυψαν από διμερείς διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο Συμφωνιών για την Ελευθερία των Ανταλλαγών (ALE) και, αφετέρου, το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων (SPG)• αυτές οι τελευταίες προτιμήσεις αποφασίζονται μονόπλευρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μάλιστα, το SPG χωρίζεται σε δύο κατηγορίες : Το κλασικό SPG (SPG standard), που εξασφαλίζει μια έκπτωση των δασμών σε σχέση με το κανονικό δασμολογικό καθεστώς (της τάξης του 3,5% κατά μέσον όρο) και ισχύει για 90 χώρες. Και το SPG+, το οποίο επιτρέπει την εισαγωγή χωρίς δασμούς στην Ε.Ε. των προϊόντων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο SPG και προέρχονται από χώρες που πληρούν τα εξής τρία κριτήρια : πρώτον, η οικονομία τους είναι « ευάλωτη », δεδομένου ότι οι εξαγωγές τους προς την Ε.Ε. είναι επικεντρωμένες σε λιγοστά μονάχα προϊόντα• δεύτερον, έχουν κυρώσει και εφαρμόζουν 27 συνθήκες για τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, τα κοινωνικά δικαιώματα, το περιβάλλον και την « ορθή διακυβέρνηση »• τρίτον, δεν έχουν συμπεριληφθεί από την Παγκόσμια Τράπεζα στον κατάλογο των « χωρών με ανώτερο ενδιάμεσο εισόδημα ».
Στην πράξη, αυτά τα δύο σκέλη του SPG επιτρέπουν στην Ε.Ε. να προστατεύει ορισμένους ευαίσθητους κλάδους της (γεωργία και υφαντουργία – ένδυση), περιορίζοντας με ποσοστώσεις τον όγκο των προϊόντων που εισάγονται με αυτό το υπαγόμενο σε προτιμήσεις δασμολόγιο. Εάν αυτές οι ποσοστώσεις ξεπεραστούν, οι υπερβάλλουσες ποσότητες υπόκεινται στο κανονικό δασμολογικό καθεστώς (NPF).
Notes
[1] Η ΣΟΣ της Δυτικής Αφρικής περιλαμβάνει τη Cedeao (Μπενίν, Μπουρκίνα Φάσο, Πράσινο Ακρωτήρι, Ακτή Ελεφαντοστού, Γκάμπια, Γκάνα, Γουϊνέα, Γουϊνέα Μπισάο, Λιβερία, Μάλι, Νίγηρα, Νιγηρία, Σενεγάλη, Σιέρα Λεόνε και Τόγκο) καθώς και τη Μαυριτανία.
[2] Η συμφωνία της Κοτονού, η οποία υπογράφηκε στις 23 Ιουνίου του 2000 και διαδέχτηκε την Τέταρτη Συνθήκη του Λομέ (Lomé IV), αποσκοπεί στη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ. Βλ. Anne Marie Mouradian, « Offensive contre la convention de Lomé », Le Monde diplomatique, Απρίλιος 1995.
[3] Jean-laude Lefort, « Rapport d’information sur la négociation des accords de partenariat économique avec les pays d’Afrique, des Caraïbes et du Pacifique », Assemblée Nationale, Παρίσι, 5 Ιουλίου 2006.
[4] Cheikh Tidiane Dieye, « Comment le deal sur les APE en Afrique de l’Ouest a-t-il été obtenu ? »
International Centre for Trade and Sustainable Development, Γενεύη, 9 Μαιου 2014, www.ictsd.org.
[5] (Σ.τ.Μ.) Υπήρξε σημαντικό στέλεχος του ΔΝΤ και, όταν την περίοδο 1990-1993 διετέλεσε πρωθυπουργός, εξυγίανε τα οικονομικά της χώρας με σκληρή λιτότητα και εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις. Θεωρείται ο εκλεκτός των Δυτικών. Όταν το 2010 κέρδισε τις προεδρικές εκλογές και ο –εξαιρετικά αυταρχικός και διεφθαρμένος- πρόεδρος Λοράν Γκμπαγκμπό αρνήθηκε να του παραδώσει την εξουσία, με αποτέλεσμα να αρχίσει να διαφαίνεται η απειλή του εμφυλίου, η Γαλλία πραγματοποίησε στρατιωτική επέμβαση, η οποία του επέτρεψε να ανέλθει στην εξουσία. Σήμερα, διατυπώνονται κατηγορίες εναντίον του για τις αντιδημοκρατικές μεθόδους που χρησιμοποιεί κατά των οπαδών του πρώην προέδρου.
[6] (Σ.τ.Μ.) Η CFA –Αφρικανική Οικονομική Κοινότητα- στην οποία συμμετέχουν πρώην γαλλικές αποικίες της Δυτικής και της Κεντρικής Αφρικής (Σενεγάλη, Ακτή Ελεφαντοστού, Τόγκο, Καμερούν…) έχει ως νόμισμα το φράγκο CFA, το οποίο ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένο με το γαλλικό φράγκο και, συνεπώς, είναι σήμερα συνδεδεμένο με το ευρώ.
[7] μέσω της χρηματοδότησης του προϋπολογισμού της Δυτικοαφρικανικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (Uemoa)
[8] www.roppa.info.
