Η ΜΙ5 παρακολουθούσε λάθος κομμουνιστές
REUTERS
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
ΛΟΝΔΙΝΟ. Παρότι οι ιστορικοί Κρίστοφερ Χιλ και Ερικ Χομπσμπάουμ προώθησαν όσοι κανείς άλλος τη σύγχρονη έρευνα στα βρετανικά πανεπιστήμια, αυτό δεν τους προφύλαξε από το να γίνουν στόχοι παρακολούθησης από την υπηρεσία κρατικής ασφάλειας ΜΙ5 κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ακρως απόρρητα έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν χθες από τα αρχεία του βρετανικού κράτους στο Κιου του δυτικού Λονδίνου, περιγράφουν πώς δύο κορυφαίοι πανεπιστημιακοί τέθηκαν υπό καθεστώς στενής παρακολούθησης. Πίσω από την απόφαση αυτή της ΜΙ5 κρυβόταν έντονος φόβος για την επιρροή που φερόταν να έχουν οι κομμουνιστές πανεπιστημιακοί στα καλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Βρετανίας.
Εκ των υστέρων διαπιστώνουμε, όμως, ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας αδίκως σπατάλησαν χρόνο και προσωπικό στην παρακολούθηση των Χομπσμπάουμ και Χιλ, στερώντας τα από χρησιμότερους στόχους, όπως το αποδεδειγμένα προδοτικό δίκτυο των «Πέντε του Κέμπριτζ», στο οποίο μετείχε και ο «παραγωγικότερος» κατάσκοπος των Σοβιετικών στη Δύση, Κιμ Φίλμπι.
Σε στενό κλοιό
Η παρακολούθηση των Χομπσμπάουμ και Χιλ, αντί να οδηγήσει στον εντοπισμό δικτύου κατασκόπων, κατέγραψε ατέρμονη αλληλουχία συζυγικών απιστιών και παθιασμένων αντιπαραθέσεων γύρω από φαινομενικά ασήμαντα ιδεολογικά ζητήματα, όπως περιγράφει σε χθεσινό του άρθρο ο Independent. Οι δύο ακαδημαϊκοί έπεσαν έτσι θύματα υποκλοπών, μικρόφωνα τοποθετήθηκαν στα γραφεία τους, η αλληλογραφία τους ανοίχτηκε με τη δοκιμασμένη μέθοδο του ατμού και πληροφοριοδότες στρατολογήθηκαν για την παροχή επιπλέον πληροφοριών. Η τρίτομη οικονομική ιστορία του Χομπσμπάουμ για την άνοδο του καπιταλισμού και οι μελέτες του πρύτανη του κολεγίου Μπάλιολ για 13 χρόνια, Χιλ, για την επανάσταση του 17ου αιώνα στην Αγγλία, παραμένουν αξεπέραστες.
Η προσχώρηση των δύο ανδρών στο Κομμουνιστικό Κόμμα έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1930, εποχή εισόδου και του Κιμ Φίλμπι στο κόμμα. Παρά την ανησυχία της ΜΙ5 για τις αριστερές πεποιθήσεις του Χιλ, ο οποίος ταξίδεψε το 1936 στην ΕΣΣΔ, ο πρύτανης του Μπάλιολ παρέμεινε πεισματικά πιστός στην πατρίδα του. Παρακολουθώντας τον Χιλ, η ΜΙ5 διαπίστωσε ότι η σύζυγός του, Ινές, διατηρούσε ερωτικό δεσμό με τον γραμματέα του συζύγου της, Εϊμπραχαμ Λαζάρους.
Η παρακολούθηση του Χομπσμπάουμ, που κίνησε για πρώτη φορά το ενδιαφέρον των Αρχών όταν το 1942, και ενώ υπηρετούσε στο Σώμα Εκπαίδευσης, προσκάλεσε Γερμανό κομμουνιστή για διάλεξη στους στρατεύσιμους, αποδείχθηκε ατελέσφορη. Την αυστηρότερη κριτική άσκησε στον Χομπσμπάουμ το ίδιο το Κομμουνιστικό Κόμμα, εξαιτίας δημοσίευσης άρθρου του σε συντηρητική ακαδημαϊκή επιθεώρηση.
Οπως και πολλοί άλλοι «συνοδοιπόροι», οι δύο ιστορικοί απομακρύνθηκαν σταδιακά από το κόμμα, ως αποτέλεσμα της σοβιετικής εισβολής στην Ουγγαρία το 1956.
Στο μεταξύ, η ΜΙ5 συνέχισε τη στενή παρακολούθηση της πανεπιστημιακής σκηνής στη Βρετανία, αναζητώντας ίχνη προδοτικής συμπεριφοράς. Μετά τη διάλεξη που παραχώρησε ο Χιλ σε συγκέντρωση του Κομμουνιστικού Κόμματος στο Ρέντινγκ, η πολιτική μονάδα της αστυνομίας (Special Branch) αναφέρει σε έκθεσή της προς την ΜΙ5 ότι οι κομμουνιστές του Ρέντινγκ ετοιμάζονται να ενισχύσουν την επιρροή τους με νέα μέσα, διοργανώνοντας «ρεσιτάλ κλασικής μουσικής με γραμμόφωνο».
Φοβία για «εισοδισμό»
Η παρακολούθηση ακαδημαϊκών, λες και επρόκειτο για επικίνδυνους τρομοκράτες, σημειώθηκε σε ιστορική περίοδο αυξημένης φοβίας για το φαινόμενο του «εισοδισμού» (entrisme), σύμφωνα με το οποίο η Σοβιετική Ενωση θα εισχωρούσε μέσω πρακτόρων της σε κάθε κλιμάκιο της κοινωνικής και επαγγελματικής ζωής.
Παρά την οξυμένη ανησυχία και επιφυλακή, το αποτελεσματικότερο κατασκοπευτικό δίκτυο της ΕΣΣΔ στη Δύση, οι «Πέντε του Κέμπριτζ», συνέχισε σχεδόν ανενόχλητο τη δραστηριότητά του, με τον επικεφαλής του δικτύου, Κιμ Φίλμπι, να προάγεται ταχύτατα μέσα στην υπηρεσία εξωτερικής αντικατασκοπείας ΜΙ6. Αλλο ένα μέλος της ομάδας αυτής, ο Αντονι Μπλαντ, διορίστηκε διευθυντής της συλλογής έργων ζωγραφικής της βασίλισσας Ελισάβετ, αποκτώντας εύκολη πρόσβαση στα ανάκτορα.
Ο Φίλμπι παρέμεινε ενεργός έως και τις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν αυτομόλησε στην ΕΣΣΔ, όπου και έζησε ως παρασημοφορημένος Σοβιετικός ήρωας και επίτιμος συνταγματάρχης της KGB μέχρι τον θάνατό του, το 1988.
(Εικόνα από τις κεντρικές εγκαταστάσεις της υπηρεσίας GCHQ στην αγγλική κομητεία του Γκλόστερσερ, «διαδόχου» της ΜΙ5 στην ηλεκτρονική αντικατασκοπεία.)
