Περισσότερες αλλαγές, περισσότερο μέλλον
Τέσσερα ακόμη χρόνια για την Ντίλμα Ρουσέφ τής Βραζιλίας
Kathryn Hochstetler
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Μετά από μια προεκλογική περίοδο με πολλές εκπλήξεις, ανατροπές και ελιγμούς, η Ντίλμα Ρουσέφ επανεξελέγη πρόεδρος της Βραζιλίας την Κυριακή το βράδυ.
Η νίκη φέρνει στο Εργατικό Κόμμα της (Partido dos Trabalhadores ή PT) την τέταρτη κατά σειρά προεδρική θητεία του. Ακόμα κι έτσι, το αποτέλεσμα δεν ήταν συνέπεια του εφησυχασμού στο εκλογικό σώμα. Ούτε σηματοδοτεί ότι θα υπάρχει συνέχεια στα πράγματα. Το βραζιλιάνικο εκλογικό σώμα ήταν σχεδόν ομοιόμορφα κατανεμημένο˙ Με όλες τις ψήφους καταμετρημένες μόλις λίγες ώρες μετά το κλείσιμο της κάλπης, η Ρουσέφ προσέλκυσε το 51,64% των έγκυρων ψήφων και ο ανταγωνιστής της, Aécio Neves τού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Βραζιλίας (PSDB), το 48,36%. Για τον λόγο αυτό, η επόμενη θητεία είναι πιθανό να είναι η πιο δύσκολη που έχει αντιμετωπίσει ποτέ το PT.
Η εκστρατεία ξεκίνησε απρόσκοπτα. Για μήνες, η Ρουσέφ έμενε πολύ πιο μπροστά από τους δύο κύριους αντιπάλους της, τον Neves και τον Eduardo Campos τού Σοσιαλιστικού Κόμματος της Βραζιλίας (PSB). Όταν ο Campos σκοτώθηκε σε ένα τραγικό αεροπορικό δυστύχημα τον Αύγουστο, η χαρισματική αντιπρόεδρός του, Μαρίνα Σίλβα, τον αντικατέστησε και για λίγο ανέβηκε στην πρώτη θέση. Αλλά η Silva σταθερά έχανε υποστηρικτές σε όλη την προεκλογική περίοδο, χάρη και στα δικά της λάθη αλλά και στις ισχυρές επιθέσεις από το PT, το πρώην κόμμα της. Αρκετοί ψηφοφόροι πήγαν στον Neves τις τελευταίες μέρες πριν από τον πρώτο γύρο της ψηφοφορίας τον οποίον κέρδισε, έχοντας γίνει ο σημαιοφόρος τής αλλαγής σε μια αντιπαράθεση με την Ρουσέφ. Η Σίλβα και το PSB του υποσχέθηκαν την υποστήριξή τους.
Το PT και του PSDB ανταγωνίστηκαν σε κάθε προεδρική εκλογή στην Βραζιλία από το 1994. Αντιπροσωπεύουν γνήσιες προγραμματικές εναλλακτικές λύσεις το ένα έναντι του άλλου, ειδικά στις οικονομικές πολιτικές και τις εξωτερικές σχέσεις. Το PT γέρνει προς τα αριστερά και ευνοεί περισσότερο την κρατική παρέμβαση στην οικονομία. Υπό την διακυβέρνησή του, οι δημόσιες δαπάνες και ο ρόλος των δημόσιων τραπεζών έχουν αυξηθεί, και οι κρατικές Υπηρεσίες σχεδιασμού προσανατολίζουν πολλούς τομείς τής οικονομίας. Στην εξωτερική πολιτική του, το PT έχει επικεντρωθεί σε αυτό που αποκαλεί «σχέσεις Νότου-Νότου», ιδιαίτερα υπό τον πρώην πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα.
Σε αντίθεση, το κεντροδεξιό PSDB είναι περισσότερο προσανατολισμένο στην αγορά. Ηγήθηκε των προσπαθειών ιδιωτικοποίησης στην Βραζιλία την δεκαετία τού 1990. (Ο πρώην πρόεδρος του PSDB, Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο, ήρθε στην προεδρία το 1994 με την ισχύ των διαπιστευτηρίων του στην καταπολέμηση του πληθωρισμού). Το κόμμα συνεχίζει να επιδιώκει λύσεις τής αγοράς για τα οικονομικά προβλήματα της Βραζιλίας και κάνει έκκληση για μεγαλύτερη οικονομική συμμετοχή των ιδιωτικών φορέων. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, το PSDB θα αναπροσανατόλιζε την εξωτερική πολιτική τής Βραζιλίας προς τα παραδοσιακά παγκόσμια κέντρα εξουσίας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Αν και οι βραζιλιάνικες προεδρικές εκλογές γενικά καταλήγουν σε έναν απλό δικομματικό αγώνα, η πολιτική τής χώρας ως σύνολο είναι πολύ πιο περίπλοκη. Όταν, τον Ιανουάριο, ορκιστεί το νέο Κογκρέσο τής χώρας, θα εκπροσωπηθούν 28 κόμματα. Εννέα διαφορετικά κόμματα εξέλεξαν κυβερνήτες. Και αυτό σημαίνει ότι η διακυβέρνηση της Βραζιλίας θα απαιτήσει την διαχείριση πολύπλοκων πολιτικών συμμαχιών που είναι τόσο κομματικές όσο και περιφερειακές.
Με κομματικούς όρους, η Ρουσέφ θα το βρει ευκολότερο να οικοδομήσει έναν συνασπισμό από όσο θα το έβρισκε ο Neves. Αν και το δικό της κόμμα, το PT, κέρδισε μόνο 70 έδρες από τις 512 στην κάτω βουλή και 12 από τις 81 έδρες τής Γερουσίας, τα κόμματα που υποστήριξαν επίσημα την υποψηφιότητά της κέρδισαν 304 και 53 έδρες, αντίστοιχα. Είναι πλέον πιθανό να ενταχθούν στον κυβερνητικό συνασπισμό της, αλλά θα προσπαθήσουν να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες παραχωρήσεις για την επίσημη υποστήριξή τους. Σε γεωγραφικό επίπεδο, τα πράγματα είναι ακόμη πιο περίπλοκα. Σκεφτείτε ότι ο χάρτης των αποτελεσμάτων τού δεύτερου γύρου ανά πολιτεία δείχνει την Ρουσέφ να κερδίζει σχεδόν όλες τις πολιτείες βορείως τής γραμμής που χωρίζει τις φτωχότερες βόρειες πολιτείες από τις πλουσιότερες νότιες. Ο Neves κέρδισε σχεδόν όλες τις πολιτείες κάτω από την γραμμή αυτή. Το ομοσπονδιακό σύστημα της Βραζιλίας θα απαιτήσει από την Ρουσέφ να συνεργαστεί με τους κυβερνήτες σε όλη την χώρα, αν μη τι άλλο για να λύσει τα άμεσα προβλήματα με την παροχή νερού και ρεύματος, που πηγάζουν από την συνεχιζόμενη ξηρασία, καθώς και από τις μεγαλύτερες ελλείψεις σε υποδομές.
Με άλλα λόγια, η Ρουσέφ θα περάσει το μεγαλύτερο μέρος τής δεύτερης θητείας της (όπως έκανε και στην πρώτη της) κολακεύοντας και απειλώντας τους εταίρους τού συνασπισμού της για να υποστηρίξουν την νομοθετική ατζέντα της. Της έδωσαν μερικές ακανθώδεις ήττες στην πρώτη θητεία της, συμπεριλαμβανομένης της ψηφοφορίας για το πώς να μοιραστούν τα δικαιώματα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μεταξύ των πολιτειών και σε έναν νέο δασικό κώδικα. Παρ’ όλο που μπορεί να προτιμά να αντικαταστήσει αυτούς τους εταίρους, τόσο το PT όσο και το PSDB έπρεπε να εξαρτώνται από το ίδιο σύνολο των κομμάτων τού «μεγάλου κοινοβουλευτικού κέντρου» για να επιτύχουν μια πλειοψηφία στο νομοθετικό σώμα. Αυτά τα κόμματα είναι λιγότερο προγραμματικά από όσο τα προεδρικά κόμματα, και τα μέλη τους είναι μόνο ασθενώς πειθαρχημένα. Επιδιώκουν τον έλεγχο βασικών Υπουργείων και την πρόσβασή τους στην εξουσία. Μπορούν εύκολα να εγκαταλείψουν τον κυβερνητικό συνασπισμό, αν αισθανθούν ότι τα συμφέροντά τους δεν γίνονται σεβαστά, αλλά δεν υπάρχουν άλλα κόμματα με τόσα μέλη ώστε να οικοδομηθεί μια πλειοψηφία.
Η Ρουσέφ κέρδισε λόγω δύο οικονομικών φωτεινών σημείων: Εκπληκτικά δυνατή απασχόληση και ισχυρή παροχή κοινωνικής βοήθειας. Αλλά τώρα θα πρέπει να ασχοληθεί με μια παραπαίουσα οικονομία και με την αύξηση του πληθωρισμού. Η οικονομική ανάπτυξη έχει πέσει από το υψηλότερο σημείο της στο τέλος τής δεύτερης θητείας τού Λούλα, και η χώρα έχει περάσει σε ύφεση κατά το τελευταίο έτος. Οι μεγάλες δημόσιες δαπάνες για έργα υποδομής και για τις προετοιμασίες για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου απέτυχαν να προωθήσουν την ανάπτυξη και μέχρι που προκάλεσαν μεγάλες διαδηλώσεις τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2013. Ο χρηματοοικονομικός και επιχειρηματικός τομέας πίεζαν σκληρά για να αντικατασταθεί η Ρουσέφ, και δεν είναι σαφές πώς θα συνεργαστούν με την κυβέρνηση στην δεύτερη θητεία της. Κορυφαίες επιχειρήσεις όπως ο πετρελαϊκός γίγαντας Petrobras έχουν ήδη σκοντάψει κάτω από βαρύ χρέος και τα αδύναμα στοιχεία για την παραγωγή, πριν το περιοδικό Veja δημοσιεύσει καταγγελίες τις τελευταίες μέρες της προεκλογικής εκστρατείας ότι ο Λούλα και η Ρουσέφ ήξεραν για ένα γιγαντιαίο σχήμα διαφθοράς στην εταιρία. Ίσως το πιο σημαντικό θέμα τής δεύτερης θητείας τής Ρουσέφ είναι το κατά πόσον η προσέγγισή της σε όλα αυτά τα προβλήματα θα ενταθεί και θα υπερασπιστεί τις δικές της ενέργειες και των παραστατών της κατά στην προηγούμενη θητεία της ή αν στην δεύτερη θητεία θα κάνει κάποιες αλλαγές στην οικονομική της προσέγγιση.
Στην επινίκια ομιλία της την Κυριακή το βράδυ, η Ρουσέφ τόνισε την ανάγκη η χώρα να ενωθεί μετά το με μικρή διαφορά αποτέλεσμα, και να αρχίσει ένας διάλογος για να γεφυρωθούν τα χάσματα που έχουν ανοίξει κατά την διάρκεια της μακράς προεκλογικής περιόδου. Είπε ότι είχε ακούσει ότι η πιο επαναλαμβανόμενη λέξη τής εκστρατείας ήταν «αλλαγή». Πράγματι, ένα από τα συνθήματα της ίδιας τής Ρουσέφ ήταν «Περισσότερη αλλαγή, περισσότερο μέλλον» (Mais mudanças, mais Futuro). Μετά τη νίκη της, υποσχέθηκε να μεταρρυθμίσει την πολιτική, να καταπολεμήσει την διαφθορά και να ενθαρρύνει τις τοπικές δράσεις για να αναζωογονηθεί η βιομηχανική οικονομία. Οι περισσότεροι Βραζιλιάνοι, συμπεριλαμβανομένων και των οπαδών τού Neves, πιθανώς να θέλουν όντως αυτά τα πράγματα, αλλά θα είναι ακόμη πιο δύσκολο για την Ρουσέφ να τα καταφέρει στην δεύτερη θητεία της, από όσο ήταν στην πρώτη.
* Η KATHRYN HOCHSTETLER είναι επικεφαλής τού CIGI (Centre for International Governance Innovation) για την Διακυβέρνηση στην Αμερικανική Ήπειρο στην Σχολή Διεθνών Σχέσεων Balsillie και καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο University of Waterloo.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142299/kathryn-hochstetler/more-c...
