Η «Μεγάλη Ιδέα» και η παρακμή της Ελλάδας
του Σάββα Καλεντερίδη
(Πηγή : http://infognomonpolitics.blogspot.gr)
Οταν ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση το 1821, οι Ελληνες, εκτός από τον ελλαδικό χώρο, ήταν διασκορπισμένοι στις παράλιες περιοχές του Εύξεινου Πόντου και της λεκάνης της Μεσογείου, καθώς και σε μεσόγειες περιοχές της Ανατολής και της Βαλκανικής.
Με τη σύσταση του ελληνικού κράτους, στις ψυχές όλων γεννήθηκε η ελπίδα ότι το κράτος αυτό θα αποτελέσει τον βασικό μηχανισμό της πνευματικής αναγέννησης του έθνους, αλλά και τον προστάτη και υποστηρικτή ολόκληρου του Ελληνισμού. Φυσικά θα ήταν εξωπραγματικό να περιμένει κανείς από ένα νεοσύστατο, αδύναμο και πολλαπλώς εξαρτημένο κράτος να είναι σε θέση να επεμβαίνει στις χώρες όπου υπήρχαν προαιώνιες ελληνικές κοινότητες, για να προστατεύει τα μέλη τους όταν υπήρχαν προβλήματα που οφείλονταν στα εθνικιστικά πάθη, όμως η φλόγα της ελπίδας ήταν πάντα αναμμένη.
Υπάρχουν απόψεις που θεωρούν ότι η ίδρυση του ελλαδικού κράτους ήταν ένα μεγάλο λάθος που λειτούργησε ως άλλοθι στις σφαγές και τις διώξεις του Ελληνισμού, οι οποίοι -με βάση το σκεπτικό των αλλοφύλων-, αφού απέκτησαν κράτος, θα μπορούσαν πλέον να εγκατασταθούν στα εδάφη του, «αδειάζοντας τη γωνιά» σε Βουλγάρους, Τούρκους, Αιγυπτίους και τόσους άλλους που εκδίωξαν τους Ελληνες από τα εδάφη τους. Σύμφωνα με αυτές τις απόψεις, αν ο Ελληνισμός είχε υιοθετήσει ένα άλλο δόγμα, θα μπορούσε να είναι η κυρίαρχη δύναμη στα Βαλκάνια, στην Ανατολή και στον Εύξεινο Πόντο, διεκδικώντας ίσως τον έλεγχο μεγάλης περιοχής της πρώην Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Αυτές τις απόψεις δεν θα τις κρίνουμε στο παρόν άρθρο και ίσως αξίζει τον κόπο να γίνει μια εκτεταμένη συζήτηση για το θέμα αυτό. Να μείνουμε όμως στο θέμα μας.
Με την ίδρυση του ελλαδικού κράτους, τα πρώτα χρόνια επικράτησε μια διαμάχη μεταξύ αυτόχθονων και ετερόχθονων. Οι πρώτοι ζητούσαν τον αποκλεισμό από το κράτος και τις θέσεις των δημοσίων υπαλλήλων των ετερόχθονων, δηλαδή των Ελλήνων που κατάγονταν από περιοχές εκτός της Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας. Μάλιστα, έθεταν ως όρο να έχουν πολεμήσει στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο ή να εγκαταστάθηκαν στις προαναφερθείσες περιοχές την περίοδο έως την ίδρυση του κράτους. Ανάλογης υφής προβλήματα υπήρχαν και στο ζήτημα της εκλογής βουλευτών. Τελικά, ως αποτέλεσμα αυτής της διαμάχης εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο όρος «Μεγάλη Ιδέα», από τον Ιωάννη Κωλέττη το 1844, και έκτοτε αποτελούσε ιδεολογική αναφορά η οποία καθόριζε την πολιτική της χώρας και αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των εδαφών που κατοικούνται από Ελληνες και την ενσωμάτωσή τους στο ελληνικό κράτος.
Η «Μεγάλη Ιδέα» ήταν αυτή που κινητοποίησε το έθνος για να ακολουθήσουν οι αγώνες που οδήγησαν στην επέκταση των συνόρων προς Βορρά και στην απελευθέρωση των εδαφών της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης και των νησιών του Ιονίου και του Αιγαίου.
Ομως η «Μεγάλη Ιδέα» έπασχε σε ένα σοβαρό ζήτημα. Ηταν κρατικοκεντρική και όχι ανθρωποκεντρική. Δηλαδή δεν μπορούσε να απαντήσει στο εξής απλό ερώτημα: Εστω με έναν μαγικό τρόπο απελευθερώνονταν όλα τα εδάφη στα οποία οι Ελληνες ήταν πλειονότητα. Τι θα γινόταν με τις υπόλοιπες ελληνικές κοινότητες που ήταν διασκορπισμένες σε δεκάδες χώρες, στη Βαλκανική, στον Εύξεινο Πόντο, στην Ανατολή και τη λεκάνη της Μεσογείου; Και το ερώτημα αυτό είναι πιο επώδυνο, αν σκεφτεί κανείς ότι οι κοινότητες αυτές θα είχαν να αντιμετωπίσουν την εθνικιστική μήνιν των λαών, που έχασαν από τους Ελληνες εδάφη τα οποία θεωρούσαν ότι ήταν δικά τους.
Τα αναφέρουμε όλα αυτά γιατί θεωρούμε ότι το ελληνικό κράτος, ακριβώς επειδή ενστερνίστηκε ως επίσημη ιδεολογία τη «Μεγάλη Ιδέα», δεν κατόρθωσε ποτέ να αναπτύξει και να υιοθετήσει ένα δόγμα για την προστασία με κάθε τρόπο του απανταχού Ελληνισμού. Ισα ίσα, η δημιουργία του κράτους και η προσπάθεια της εθνικής ολοκλήρωσης μέσω της «Μεγάλης Ιδέας» θυματοποίησαν τον οικουμενικό Ελληνισμό, με τους γνωστούς ακρωτηριασμούς που οδήγησαν στη σημερινή παρακμή το ελληνικό έθνος.
Γιατί, αν υπήρχε αυτό το δόγμα της πάση θυσία προστασίας του οικουμενικού Ελληνισμού, όταν για παράδειγμα σχεδιαζόταν η εκστρατεία στην Κριμαία, πολύ δε περισσότερο η Μικρασιατική Εκστρατεία, πολιτικοί και επιτελείς θα είχαν βάλει στο τραπέζι το εξής απλό ζήτημα: Πώς θα επηρεάσει η κάθε ενέργεια τον Ελληνισμό της Ρωσίας και του Καυκάσου στη μία περίπτωση και του Πόντου και της Ανατολής στην άλλη;
Η συνέχεια στο άρθρο μας της Κυριακής.
δημοκρατία
