Οι μύθοι που μένουν...
Πάσχος Μανδραβέλης
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Για τον μύθο με τη δήλωση του κ. Χένρι Κίσινγκερ έγινε μεγάλη συζήτηση πριν από πολλά χρόνια. Να θυμίσουμε ότι το 1997 πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό της κ. Λιάνας Κανέλλη (και αναδημοσιεύτηκε σε πολλά έντυπα) ότι τάχα ο πρώην Αμερικανός διπλωμάτης είχε πει τον Σεπτέμβριο το 1994:
«Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή τη νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για εμάς, για την πολιτική των ΗΠΑ». Πηγή υποτίθεται ότι ήταν η εφημερίδα Turkish Daily News της 17.2.97.
«Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή τη νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για εμάς, για την πολιτική των ΗΠΑ». Πηγή υποτίθεται ότι ήταν η εφημερίδα Turkish Daily News της 17.2.97.
Από τότε έγιναν πολλές έρευνες για να πιστοποιηθεί η ύπαρξη αυτής της περίφημης δήλωσης. Μάταια! Η προέλευσή της δεν βρέθηκε ποτέ. Ούτε στην Turkish Daily News, που αναφέρθηκε ως πηγή. Ο λόγος ότι ήταν πλαστή. Αυτό δεν πιστοποιείται μόνο από το γεγονός ότι ο κ. Κίσινγκερ τη διέψευσε –ποιος τον πιστεύει αυτόν;– αλλά από το γεγονός ότι η ίδια δήλωση «είχε δημοσιευθεί τουλάχιστον οκτώ χρόνια πριν από τότε που υποτίθεται πως έγινε! Στην «Ελευθεροτυπία» της 26.1.1987... Η μόνη διαφορά, εδώ, αφορά τη χρονολόγησή της: αυτή η δήλωση Κίσινγκερ υποτίθεται ότι έγινε τον Νοέμβριο του 1973, ακριβώς μετά τη σφαγή του Πολυτεχνείου...» («Ελευθεροτυπία», 1.4.2001).
Η δύναμη του λαϊκισμού
Παρά τις διαψεύσεις, παρά τα ντοκουμέντα προΰπαρξής της, η δήλωση επιζεί και ανακυκλώνεται. Δύναμή της, η δύναμη του λαϊκισμού. Οπως όλοι οι μύθοι, έτσι και αυτός προσφέρει μια εξαιρετικά απλοϊκή εξήγηση για τις πολύπλοκες καταστάσεις που ζει ο σύγχρονος άνθρωπος: «Ενας κακός και ισχυρός παράγων των ΗΠΑ (κάτι σαν τον «κακό δράκο των παραμυθιών») έχει βασικό στόχο της ζωής του να πλήξει τα ιερά και όσια του ελληνισμού». Μπορεί να μη βρέθηκε ακόμη το αρχοντόπουλο στο άσπρο άλογο που θα τον σκοτώσει, αλλά η ύπαρξη του «δράκου» εξηγεί όλες τις δυσχέρειές μας. Ακόμη και τις αποτυχίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Τα Ελληνόπουλα δεν μένουν αμόρφωτα επειδή η παιδεία μας είναι μπάχαλο και το σύστημα αλλάζει κάθε τρεις και λίγο. Η κακοδαιμονία οφείλεται στο «σχέδιο Κίσινγκερ» που εφαρμόζεται και πλήττονται «η γλώσσα, η θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά αποθέματα» του ελληνισμού.
Ομως, η ύπαρξη του μύθου από μόνη της είναι το μικρότερο κακό. Παραμύθια, εξάλλου, κυκλοφορούν πολλά. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 33% των Ελλήνων πιστεύει ότι μας ψεκάζουν και γι’ αυτό δεν αντιδρά ο λαός με μαχητικές διαδηλώσεις. Το προφανές της κόπωσης ενός λαού που επί σαράντα χρόνια έκλεινε το κέντρο της Αθήνας για ψύλλου πήδημα, δεν λαμβάνεται υπόψη. Από την άλλη, οι θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν παγκοσμίως είναι ακόμη περισσότερες. Από τα «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών», που χάλκευσε στις αρχές του 20ού αιώνα η τσαρική αστυνομία, μέχρι τις «θεωρίες» ότι δεν έπεσαν αεροπλάνα στους Δίδυμους Πύργους, αλλά αμερικανικοί πύραυλοι, οι άνθρωποι μοιάζει να πιστεύουν τα πάντα εκτός από την προφανή πολυπλοκότητα του κόσμου. Οχι μόνον οι Ελληνες, αλλά τέτοια παραμύθια τα πιστεύουν και πολλοί Αμερικανοί...
Το μεγαλύτερο κακό, όμως, που κάνουν από την ανακύκλωση του μύθου περί Κίσινγκερ είναι ότι αυτή η «διαβολική εξήγηση» για τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζει η χώρα, δεν μας επιτρέπει να δούμε τα προβλήματα ως έχουν κι έτσι δεν μπορούμε να τα λύσουμε. Δεν σκεφτόμαστε πώς θα φτιάξουμε ισχυρή παραγωγική βάση· περιμένουμε κάποιον «πλούτο» που είναι κάπου κρυμμένος για να σωθούμε (από τα «αμύθητα» κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο μέχρι τις «μετοχές της Τράπεζας Ανατολής», με τα οποία θα ζήσουμε εμείς καλά και τα εγγόνια μας καλύτερα). Δεν παλεύουμε να κάνουμε καλύτερα σχολεία και πιο παραγωγικό το σύστημα εκπαίδευσης, ώστε να μαθαίνουν καλά την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό τα παιδιά μας· αμυνόμαστε σε έναν φανταστικό Κίσινγκερ, ο οποίος είναι συνάμα τόσο διαβολικός για να πλήττει τη γλώσσα μας και τόσο αφελής που να το διατυπώνει δημόσια. Δεν προσπαθούμε να κάνουμε καλύτερη τη χώρα· παγώνουμε φοβισμένοι και επηρμένοι σε μια γωνιά για να «αντισταθούμε». Ανακυκλώνουμε μύθους για να μην αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα. Πιστεύουμε ότι άλλοι καταστρέφουν την Ελάδα, για να μην μπούμε στον κόπο να τη σώσουμε εμείς.
Παράλογες αντιδράσεις
Γράφαμε και παλιότερα ότι υπάρχει μια νέα επιστήμη που εξηγεί τους λόγους επιβίωσης παράλογων ιδεών και η οποία λέγεται «μιμιδική». Σύμφωνα με το συγκεκριμένο μοντέλο, υπάρχουν ιδέες που μοιάζουν πολύ με τους ιούς («μιμίδια»). Ευδοκιμούν, εφόσον μπορούν να μεταπηδούν αποτελεσματικά από τον ένα φορέα στον άλλο. Σε κατάλληλες συνθήκες, ακόμη και μια εξαιρετικά επιζήμια ιδέα μπορεί να πλήξει τον κόσμο, όπως ο ιός της γρίπης. Ο φυσικός Ααρον Λιντς, στο βιβλίο του «Eπιδημία σκέψης. Πώς η πίστη διαχέεται στην κοινωνία. Η νέα επιστήμη των μιμιδίων», γράφει ότι τα «μιμίδια» που προκαλούν άγχος (π.χ. η πατρίδα μου βρίσκεται σε κίνδυνο) έχουν ένα έμφυτο πλεονέκτημα σε σχέση με τα ανταγωνιστικά «μιμίδια», επειδή ο κίνδυνος καθιστά τους ανθρώπους πιο δεκτικούς στον προσηλυτισμό. Η διάψευση με αναφορά στην πραγματικότητα πολλές φορές ενισχύει τον ιό της σκέψης, ή «μιμίδιο», με αντισώματα. «Το πρώτο και πιο αποτελεσματικό αντίσωμα είναι να θεωρήσουν τα προσβεβλημένα άτομα τον εξωτερικό κόσμο απελπιστικά διεφθαρμένο και να απομακρυνθούν από την επιρροή του. Ετσι το προσβεβλημένο άτομο παύει να ακούει οτιδήποτε έρχεται σε αντίθεση με την πίστη του».
Κάπως έτσι λειτουργεί και η ψεύτικη δήλωση Κίσινγκερ. Σαν ιός της σκέψης που τα «αντιβιοτικά» της πραγματικότητας δεν μπορούν πλέον να τον πλήξουν.
Οπότε, πολλοί που διαπίστωσαν το ψευδές της «δήλωσης Κίσινγκερ», αντέδρασαν με τρεις τρόπους. Πρώτον, απαξίωσαν τον αγγελιοφόρο της διάψευσης, χαρακτηρίζοντάς τον συνήθως ενεργούμενο του Κίσινγκερ ή εκείνης της νεφελώδους «Νέας Τάξης» που ο Κίσινγκερ εκπροσωπεί. Δεύτερον, απάντησαν ότι «μπορεί να μην το έχει πει, αλλά σίγουρα το σκέφτεται». Τρίτον, μπορεί ο Κίσινγκερ να μην είναι τόσο ανόητος ώστε να σχεδιάσει ή/και να πει κάτι τέτοιο, αλλά υπάρχει σχέδιο από κάποια αόρατα κέντρα το οποίο προχωρεί, και απόδειξη είναι η σημερινή κατάσταση της Ελλάδος. Αδυνατούν να κατανοήσουν, όμως, κάτι πολύ απλό: ότι δεν χρειάζεται κανένας Κίσινγκερ για να δημιουργηθεί το μπάχαλο στην Ελλάδα. Τα καταφέρνουμε μια χαρά μόνοι μας...
Ιnfo
• Aaron Lynch, «Thought Contagion. How Belief Spreads Through Society. The New Science of Memes» εκδ. Basic Books.
• André Pierre Taguieff, «Θεωρίες συνωμοσίας», εκδ. Πόλις.
