Εύστοχη ανάλυση του Αλ. Παπαχελά για την γεωπολιτική τρικυμία

Γεωπολιτική τρικυμία

Αλέξης Παπαχελάς 

(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)

Είναι ακόμη νωρίς να βγάλουμε οριστικά συμπεράσματα από την κρίση στην Ουκρανία. Η σκόνη δεν έχει ακόμη κάτσει και είναι πολύ δύσκολο να δει κανείς ποια θα είναι η τελική έκβαση του «παιχνιδιού».
Μπορούμε, όμως, να καταγράψουμε μερικά πρώτα χρήσιμα συμπεράσματα, ειδικά σε ό,τι μας αφορά με τη στενή γεωπολιτική έννοια.

Α. Τα όποια αποθέματα φυσικού αερίου υπάρχουν στην Αν. Μεσόγειο αποκτούν τεράστια σημασία για την Ευρώπη - και ειδικότερα για τη Γερμανία και τον Βορρά. Η κρίση της Ουκρανίας κατέδειξε με τον πλέον δραματικό τρόπο την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Θα χρειασθούν χρόνια, και πολλά δισ. ευρώ, αλλά είναι απολύτως βέβαιο πως οι Βορειοευρωπαίοι θα θελήσουν να αποκτήσουν όσο πιο γρήγορα γίνεται ένα «Σχέδιο Β». Αυτή η εξέλιξη θα έχει προφανείς και σημαντικές επιπτώσεις στην περιοχή μας και θα επιταχύνει τόσο τις έρευνες όσο και τις αποφάσεις για το πώς θα μεταφέρεται στην Ευρώπη το φυσικό αέριο της Αν. Μεσογείου.

Β. Η Δύση απεδείχθη ανεπαρκέστατη στον χειρισμό της κρίσης στην Ουκρανία. Κινήθηκε άγαρμπα, ακολουθώντας τις παροτρύνσεις των νεοφώτιστων της «νέας Ευρώπης», όπως την αποκαλούσε ο αλήστου μνήμης υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Ντόναλντ Ράμσφελντ. Υποστήριξε ανθρώπους και δυνάμεις που δεν είχαν τίποτα να κάνουν με τις αρχές και αξίες της Ε.Ε. και όταν η Μόσχα κινήθηκε αποφασιστικά οι ευρωαμερικανικοί σχεδιασμοί βρέθηκαν μετέωροι. Οι παλιοί και έμπειροι ειδικοί είχαν προειδοποιήσει ότι επρόκειτο για καταστροφικό λάθος. Δεν εισακούσθηκαν γιατί υποτιμήθηκε ο ρόλος της Ρωσίας, επικράτησε η επιπολαιότητα και ο φανατισμός και όχι η ρεάλπολιτικ.

Γ. Είναι σαφές πως οι ΗΠΑ κάνουν ένα, αν όχι περισσότερα βήματα πίσω από τον στρατηγικό ρόλο που έπαιζαν τα τελευταία 70 και πλέον χρόνια. Το κάνουν για οικονομικούς λόγους και επειδή πλήρωσαν από κάθε σκοπιά ακριβά τις άσκοπες και καταστροφικές εμπλοκές τους, κυρίως αυτή στο Ιράκ. Οι Ευρωπαίοι δεν καταλαβαίνουν από «σκληρή» πολιτική και μοιάζουν με ΜΚΟ (όχι απαραίτητα ελληνικού τύπου...) που προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με ανορθόδοξους και εξαιρετικά αδίστακτους παίκτες. Ο κόσμος μας γίνεται πολύ πιο πολυκεντρικός, γιατί η φύση απεχθάνεται το κενό. Η Κίνα νιώθει μια νέα στρατηγική αυτοπεποίθηση και το δείχνει, το Ισραήλ αγνοεί τις ΗΠΑ και κάνει -περίπου- ό,τι θέλει, το Ιράν βγάζει τα δικά του συμπεράσματα και η Ρωσία δείχνει ότι θα είναι μια υπολογίσιμη δύναμη στην παγκόσμια σκακιέρα. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα γίνει στον Περσικό Κόλπο όπου διάφορα βασίλεια τρίζουν, ούτε και στη Συρία και άλλες χώρες όπου η μυωπία των Δυτικών δημιούργησε επικίνδυνες «μαύρες τρύπες».

Δ. Η Ελλάδα έχει τα δικά της συμφέροντα. Από μια άποψη η αστάθεια συμφέρει, γιατί καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη να στηριχθεί η χώρα, να μη μετατραπεί ποτέ σε «αποτυχημένο κράτος» και να παραμείνει αναπόσπαστο κομμάτι της Δύσης. Είναι σημαντικό να αντιληφθούν οι Ευρωπαίοι ότι πέραν της λογιστικής υπάρχει και η γεωπολιτική. Ο Κων. Καραμανλής έλεγε το «ανήκομεν εις την Δύσιν», αλλά ταυτόχρονα κρατούσε πολύ ζεστές τις σχέσεις του με τη Μόσχα, γιατί γνώριζε πως το «αγκιστρωμένο ψάρι» στερείται διαπραγματευτικής ισχύος. Την ίδια στιγμή, οφείλουμε να καταλάβουμε ότι για προφανέστατους λόγους οι επεμβάσεις για την προστασία μειονοτήτων, κάτω από οιεσδήποτε συνθήκες, δεν είναι μια πρακτική την οποία μπορεί εύκολα να επικροτήσει η Ελλάδα...

Είναι σημαντικό να ξέρουμε πάντοτε αν και ποιος είναι αυτός στον οποίο θα απευθυνθεί η χώρα για απτή συνδρομή αν, για κάποιο λόγο, έχει ένα ζήτημα ασφάλειας να αντιμετωπίσει μέσα σε έκτακτες συνθήκες. Οπως έλεγε ο Κίσινγκερ, είναι σημαντικό να ξέρεις ποιον θα πάρεις τηλέφωνο «αν χρειασθείς κάτι». Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Αν ο Χ Ελληνας πρωθυπουργός τηλεφωνήσει στην Ουάσιγκτον είναι πια πολύ πιθανό να μην πάρει καμιά απάντηση, γιατί θα φαινόμαστε ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά. Αν τηλεφωνήσει στις Βρυξέλλες ...σώθηκε, θα χρειασθούν πολλές ώρες και μέρες για να βγάλει άκρη. Στο τέλος της ημέρας, πάντως, αυτή είναι η απάντηση που θα μετρήσει, αφού ο Ελληνας πολίτης στηρίζει την Ευρώπη και το ευρώ, παρά τα όσα έχει περάσει, για να νιώθει ασφαλής σε ένα προστατευμένο «γεωπολιτικό λιμάνι». Η στάση των Ευρωπαίων εταίρων σε μια απευκταία αλλά ενδεχόμενη κρίση που αφορά τα ελληνικά συμφέροντα θα έχει ιστορική σημασία.