Η ρωσική γλώσσα ως κοινή διάλεκτος
Ντμίτρι Ρομέντικ
(Πηγή : http://rbth.gr)
Σε πολλές χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης η γνώση της ρωσικής είναι, ξανά, εχέγγυο επιτυχίας, και «διαβατήριο» για υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακές σπουδές. Ζήτημα κύρους για κάποιους, μόδας για κάποιους άλλους, η ρωσική πάντως γίνεται πάλι «η γλώσσα της διεθνικής επικοινωνίας».
Τον τελευταίο καιρό αυξήθηκε το ενδιαφέρον για τη ρωσική γλώσσα σε πολλές πρώην σοβιετικές χώρες και η γνώση της άρχισε να αποτελεί ζήτημα κύρους. Παράλληλα, πολλοί κάτοικοι αυτών των χωρών θεωρούν τη ρωσική γλώσσα ως τη μητρική τους.
Ο καθηγητής ρωσικών Ντμίτρι Λαριόνοφ τέλειωσε το σχολείο στο Καζαχστάν και εκεί εισήχθη στο παράρτημα του Πανεπιστημίου της Μόσχας, στην πρωτεύουσα Αστανά. Τα πρώτα μαθήματα διεξάγονταν σε αυτό το παράρτημα, ενώ το τελευταίο στάδιο των σπουδών στη Μόσχα. Ανάμεσα στους μαθητές του Λαριόνοφ υπήρξαν ορισμένες προσωπικότητες της μουσουλμανικής θρησκείας, πολίτες του Καζακστάν, στους οποίους δίδασκε τη ρωσική. Όπως αναφέρει ο ίδιος, «αυτοί κατανοούσαν ότι λόγω της χρήσης δύο γλωσσών στη χώρα, η γνώση της ρωσικής ήταν απαραίτητη για την επικοινωνία με τους ρωσόφωνους πιστούς, αλλά και για τη διεξαγωγή επίσημων εκδηλώσεων». Το 40% των εφημερίδων και περιοδικών στο Καζακστάν βγαίνουν στη ρωσική γλώσσα και επίσης, τα ρωσικά διδάσκονται στα σχολεία. Στο δε βόρειο Καζακστάν, η ρωσική είναι η βασική γλώσσα σε ολόκληρες περιοχές.
«Η γλώσσα της διεθνικής επικοινωνίας»
Την εποχή της ΕΣΣΔ η ρωσική αποκαλούταν ως «η γλώσσα της διεθνικής επικοινωνίας». Και ήταν όντως έτσι. Οι κάτοικοι των εθνικών δημοκρατιών που περιλαμβάνονταν στην ΕΣΣΔ, επικοινωνούσαν μεταξύ τους στα ρωσικά. Κάπου τη γνώριζαν καλύτερα, όπως στην Ουκρανία, ενώ σε άλλα μέρη λιγότερο, όπως στην Εσθονία ή στην Αρμενία. Στα σχολεία όμως διδασκόταν υποχρεωτικά και προκειμένου να κάνει κάποιος καριέρα με δραστηριότητα σε όλη την επικράτεια της ΕΣΣΔ ή σε μεγάλο τμήμα της, η γνώση της ρωσικής ήταν απαραίτητη. Το 1991 η κατάσταση άλλαξε ριζικά. Η Σοβιετική Ένωση διασπάστηκε σε 15 χώρες και η στάση απέναντι στη ρωσική διαφέρει σημαντικά σε καθεμιά από αυτές.
Είναι της μόδας
Στο γειτονικό στο Καζακστάν, Κιργιστάν, επίσης υπάρχουν σχολεία και πανεπιστήμια όπου διδάσκεται η ρωσική. Η κρατική γλώσσα είναι αυτή του Κιργιστάν, αλλά η ρωσική διαθέτει και αυτή το στάτους της επίσημης γλώσσας. Η Λιλίτ Νταμπαγκιάν αποφοίτησε από τη φιλοσοφική σχολή του Σλαβικού πανεπιστημίου στην πρωτεύουσα Μπισκέκ, όπου τα μαθήματα διδάσκονταν στη ρωσική. Η Λιλίτ αναφέρει ότι στην πόλη είναι πάρα πολλοί εκείνοι που μιλούν ρωσικά. Διηγείται το παράδοξο παράδειγμα μιας φίλης της η οποία φοιτούσε σε σχολείο του Κιργιστάν, «όπου τα μαθήματα γίνονταν στη γλώσσα του Κιργιστάν, αλλά στο διάλειμμα τα παιδιά μιλούσαν ρωσικά, καθώς στο περιβάλλον τους θεωρούταν της μόδας και ζήτημα κύρους».
Παραθέτοντας αυτή την ιστορία η Λιλίτ έθιξε ένα σημαντικό θέμα, δηλαδή την αύξηση του ενδιαφέροντος για τη ρωσική γλώσσα στις πρώην σοβιετικές χώρες. Πολλοί συνειδητοποιούν ότι η καριέρα τους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνδέεται με τη Ρωσία και γι’ αυτό η καλή γνώση της ρωσικής αποτελεί -όπως και στη σοβιετική εποχή- το εχέγγυο της επιτυχίας.
Οι «μη υπήκοοι»
Αν και βέβαια, αυτό δεν ισχύει σε όλες τις χώρες. Οι χώρες της Βαλτικής -Λεττονία, Λιθουανία και Εσθονία- μπήκαν στην ΕΕ και οι πληθυσμοί τους, ανάμεσα σε αυτούς και πολλοί ρωσόφωνοι κάτοικοι, είναι προσανατολισμένοι κυρίως προς την Ευρώπη. Στις χώρες της Βαλτικής είναι πολλοί οι ρωσόφωνοι κάτοικοι, στους οποίους δεν έδωσαν υπηκοότητα. Μάλιστα, στη Λεττονία και στην Εσθονία εισήγαγαν μια ειδική κατηγορία πολιτών, τους «μη υπηκόους» της χώρας. Αυτό φορά κυρίως τον ρωσόφωνο πληθυσμό, απογόνους στρατιωτικών, τους οποίους θεωρούσαν κατακτητές, είτε εκείνους που δεν κατάφεραν να περάσουν τις εξετάσεις γνώσεως της λεττονικής ή της εσθονικής γλώσσας. Στη Λεττονία ο κόσμος αυτός είναι περίπου 287 χιλιάδες, δηλαδή περίπου το 15% του πληθυσμού, ενώ στην Εσθονία 90 χιλ., κάπου το 7% του πληθυσμού. Ωστόσο, ακόμη και με τα διαβατήρια των «μη υπηκόων», οι άνθρωποι αυτοί έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους πολίτες των χωρών της ΕΕ.
Επίσημη γλώσσα
Η Ουκρανία βρίσκεται κάπου στο ενδιάμεσο μεταξύ των «φιλορωσικών» και των χωρών της Βαλτικής. Ρωσικά μιλά εκεί σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού, όμως μέχρι πρόσφατα η ρωσική γλώσσα διέθετε επίσημο στάτους μόνο στο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας. Στα πανεπιστήμια η εκπαίδευση γίνεται μόνο στην ουκρανική γλώσσα, ενώ στα σχολεία η ρωσική διδάσκεται ως ξένη. Το 2012 ψηφίστηκε νόμος, σύμφωνα με τον οποίο η ρωσική γλώσσα αποκτούσε την ιδιότητα της επίσημης σε εκείνες τις περιοχές όπου ο ρωσόφωνος πληθυσμός αποτελεί πάνω από το 10%.
Η νεολαία στις ρωσόφωνες περιοχές είναι προσανατολισμένη στη Ρωσία. Ο Νικολάι Φέντιν από το Χάρκοβο σπουδάζει αυτό το διάστημα στη Μόσχα. Προηγουμένως, στο Χάρκοβο (που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας) αποφοίτησε από πανεπιστήμιο όπου τα μαθήματα διεξάγονταν στην ουκρανική. Παρ’ όλα αυτά όμως θέλησε να συνεχίσει τις σπουδές τους στη Ρωσία. Αυτός αναφέρει, ότι οι ξένοι στη Ρωσία πληρώνουν δίδακτρα στα πανεπιστήμια, ενώ για τους Ρώσους η εκπαίδευση είναι δωρεάν. Ο ίδιος αισθάνεται τυχερός επειδή έχει συγγενείς κοντά στη Μόσχα, κατάφερε επομένως να πάρει άδεια διαμονής και να συνεχίσει τη δωρεάν φοίτηση.
Παρά τις δυσκολίες λόγω της μεταναστευτικής νομοθεσίας της Ρωσίας, στα ρωσικά πανεπιστήμια σπουδάζουν σήμερα περίπου 30 χιλ. πολίτες από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. Ενώ, αν παρακολουθήσει κανείς τη δυναμική των τελευταίων ετών, ο αριθμός τους βαίνει αυξανόμενος.
