Το εύστοχο άρθρο του Στ. Κασιμάτη για το το περιβόητο «σύστημα»

Τύποι χωρίς ουσία

Του Στέφανου Κασιμάτη

(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)

Αναρωτιέμαι αν, καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, κάπου στον κόσμο έχει συμβεί κάτι σημαδιακό, που έκανε τους ανθρώπους να σταματήσουν τις δουλειές τους και να σκεφθούν τι άραγε να σημαίνει αυτό ―ας πούμε, να γκρεμίστηκε στην Ιαπωνία ένας φούρνος, που κανείς δεν περίμενε ότι θα γκρεμιστεί.
Δεν μπορεί, κάτι φοβερό πρέπει να έχει συμβεί κι εγώ δεν το έχω πάρει είδηση, διότι εδώ στην Ελλάδα συνέβη κάτι κοσμοϊστορικό, το οποίο δεν είναι δυνατόν να μην είχε αντίκτυπο κάπου στον κόσμο. Συγκεκριμένα, Δεξιά και Αριστερά συμφώνησαν ότι για την απόδραση του Ξηρού ευθύνεται το περιβόητο «σύστημα». Δηλαδή, για να εξηγούμαι, δεν συμφώνησαν επισήμως, με τελετές και ταρατατζούμ, αλλά μέσω δύο εμβληματικών μορφών του κάθε χώρου. Ο μεν Αντώνης Σαμαράς, μιλώντας στο Ελληνογερμανικό Επιμελητήριο, απέδωσε την απόδραση στο «σαθρό σύστημα», ο δε Μανόλης Γλέζος απεφάνθη ότι «το σύστημα άφησε ελεύθερο τον Ξηρό».

Ας συγκρατήσουμε τον ενθουσιασμό μας όμως και ας μην περιμένουμε θαύματα. Η συμφωνία των δύο είναι περιορισμένη και αφορά μόνο τον όρο «σύστημα» και τις ευθύνες του για το υπό συζήτηση γεγονός. Διαφορετικό πράγμα όμως εννοεί ο καθένας τους. Για την προκάτ σκέψη της Αριστεράς και του Μ. Γλέζου, το σύστημα είναι ένα κακό, παντοδύναμο πράγμα, το οποίο κανείς δεν βλέπει ποτέ, αλλά αυτό ελέγχει και ρυθμίζει τα πάντα από μακριά ―κάτι σαν τον διάβολο δηλαδή. Προφανώς, δε, μεθόδευσε δολίως την απόδραση, διότι αυτό ωφελείται, αφού η επίκληση αριστερίστικων ιδεολογημάτων από τον Ξηρό δυσφημεί την Αριστερά γενικώς. Παρ’ όλα αυτά, οι μέρες του συστήματος είναι μετρημένες, διότι η επικράτηση του σοσιαλισμού είναι νομοτέλεια ―κάτι σαν τη βασιλεία των Ουρανών, με άλλα λόγια. Για τον Αντ. Σαμαρά, τώρα, υποθέτω ότι αυτό που εννοεί μιλώντας για σύστημα είναι κάτι που προσεγγίζει περισσότερο την πραγματικότητα, κάτι πιο πεζό και ανθρώπινο από το τέρας που φαντάζεται ο Μ. Γλέζος, όμως εξίσου απροσδιόριστο και ανεξέλεγκτο.

Ωστόσο, οι δυο τους συμφωνούν και σε κάτι ακόμη, που ίσως είναι σημαντικότερο· συγκεκριμένα, στην ανάγκη να αντικατασταθεί το κακό σύστημα από ένα άλλο, καλύτερο. Μπορεί να διαφωνούν, βέβαια, ως προς την αντίληψή τους για το καλύτερο, αλλά δεν πειράζει. Για τον μεν Μ. Γλέζο, δεν είναι μυστικό ότι ο άνθρωπος προσδοκά την έλευση του σοσιαλισμού, αλλά και η κυβέρνηση του Αντ. Σαμαρά σε κάτι ανάλογο προσβλέπει, με την έννοια ότι και αυτή φαντάζεται ότι η κατάσταση των πραγμάτων μπορεί να αλλάξει με παρεμβάσεις από πάνω προς τα κάτω. Παράδειγμα: την κοπάνησε ο Ξηρός. Τι κάνουμε; Φυλακή υψίστης ασφαλείας, απαντά η κυβέρνηση. Ωραία, να γίνει, χρειάζεται και μια τέτοια ―γιατί όχι; Ομως ο Ξηρός δεν έφυγε από τη φυλακή με ελικόπτερο, όπως ο Παλαιοκώστας· έφυγε σαν κύριος από την πόρτα, επειδή τον άφησαν να φύγει. Η ασφαλέστερη φυλακή δεν λύνει το πρόβλημα ανθρώπων που δεν κάνουν τη δουλειά τους σωστά και κανονισμών που δεν τηρούνται. (Πολύ φοβάμαι, δε, ότι μάλλον το επεκτείνει, διότι οι ίδιοι άνθρωποι θα αναλάβουν τη λειτουργία της...)

Γλέζος, Σαμαράς και πάρα πολλοί άλλοι σε αυτό τον τόπο συμφωνούν με τη λογική που θέλει, όποτε προκύπτει κάτι, εμείς να σκαρφιζόμαστε μια γενική, συνολική λύση· δηλαδή ένα μεγάλο σχήμα το οποίο τοποθετείται πάνω από το πρόβλημα, για να θεραπεύσει υποτίθεται τις αδυναμίες του υπάρχοντος συστήματος, ενώ στην πραγματικότητα απλώς καλύπτει ανθρώπους που δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Σε αυτή την ευκολία έχουμε συνηθίσει χρόνια τώρα και γι’ αυτό η χώρα στην οποία σχεδόν κάθε εβδομάδα ψηφίζεται και ένας νόμος καταλήγει να μαστίζεται από την ανομία.

Δεν έχω σκοπό να υπεισέλθω στα καθέκαστα της απόδρασης του Ξηρού και να αναζητήσω ευθύνες συγκεκριμένων προσώπων, διότι δεν έχω ιδέα για όλα αυτά. Το γεγονός μιλά από μόνο του· και δείχνει, νομίζω, ότι η ρίζα της περιώνυμης ελληνικής ιδιαιτερότητας βρίσκεται στην αποσύνδεση των τύπων από την ουσία τους. Εμείς βασιζόμαστε στους τύπους, όπως είναι οι νόμοι, στους οποίους αποδίδουμε -θα έλεγε κάποιος- μια μαγική δύναμη, ενώ αδιαφορούμε για την ουσία που περιέχουν, αδιαφορούμε δηλαδή για τον τρόπο με τον οποίο είναι σωστό και ασφαλές να γίνονται τα πράγματα. Αυτό είναι που μας κάνει σε στιγμές αγανάκτησης να αναφωνούμε ότι η Ελλάδα δεν αλλάζει επειδή «εμείς δεν είμαστε άνθρωποι»...

Το χρωμοσαμπουάν

Οσοι έχουν υποστεί το μαρτύριο να διαβάσουν τις προκηρύξεις των οργανώσεων της νέας γενιάς της τρομοκρατίας -και σας μιλώ ως ένας που το υπέστη- μπορεί να διαφωνούν σε διάφορα ως προς τις εκτιμήσεις τους για το ποιόν και τα κίνητρα των τρομοκρατών, είμαι βέβαιος όμως ότι συμφωνούν τουλάχιστον σε ένα σημείο: ότι αυτά τα παιδιά δεν στέκουν καλά στα μυαλά τους. Δεν είναι συμπτωματικό, λοιπόν, ότι μέσα στον Κορυδαλλό τα βρήκαν με τον Χριστόδουλο Ξηρό: τον «Αβερελ» της 17Ν, ο οποίος ουδέποτε διακρίθηκε για το βάθος των προβληματισμών του. Συναντήθηκαν στην αγριότητα και τη λατρεία της βίας που χαρακτηρίζει και τις δύο πλευρές. Εκείνοι βρήκαν στον Ξηρό τον ήρωα των παλαβών φαντασιώσεών τους. Εκείνος, εκτός από θαυμαστές, βρήκε και άλλα: τον μπακαλιαρίστικο λυρισμό περί κλεμμένης ζωής και ξεπουλημένων ονείρων (κύριο υφολογικό γνώρισμα των ανακοινώσεων των «Πυρήνων» κ.ά.), το κόκκινο φούτερ, ίσως ακόμη και το χρωμοσαμπουάν...