Το ουσιώδες πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας
Γιατί το Ριάντ δεν ανησυχεί για την αμερικανική πετρελαϊκή επανάσταση
John Sfakianakis
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Πέρυσι, ήταν σχεδόν αδύνατο να μην πετύχει κανείς πρωτοσέλιδα που διακήρυτταν την επερχόμενη ενεργειακή επανάσταση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Σύμφωνα με την τελευταία πρόβλεψη τού αμερικανικού Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, χάρη στην άνθηση της παραγωγής από σχηματισμούς σχιστολιθικού φυσικού αερίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι σχεδόν ενεργειακά αυτάρκεις έως το 2015, ξεπερνώντας την Ρωσία και την Σαουδική Αραβία στην παραγωγή ενέργειας. Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται σαν άσχημα νέα για την Σαουδική Αραβία, η οποία θα μπορούσε να δει την περιφερειακή και οικονομική της επιρροή να φθίνουν και την από δεκαετίες οικονομική άνθησή της να φθάνει σε ένα τέλος.
Αλλά, το χρυσωρυχείο τού σχιστολιθικού πετρελαίου στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πραγματικά ένα καλό πράγμα για το Ριάντ. Κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι αγορές πετρελαίου έχουν βιώσει έντονες διακυμάνσεις τιμών, κυρίως λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για πετρέλαιο από τις αναδυόμενες οικονομίες τής Ασίας. Το πετρέλαιο είναι η κύρια πηγή εσόδων τής Σαουδικής Αραβίας, οπότε οποιαδήποτε ταλάντευση των τιμών δημιουργεί μεγάλους κινδύνους για το βασίλειο. Οι απρόβλεπτες τιμές τού πετρελαίου και η κατάρρευση των εσόδων στις δεκαετίες τού 1980 και του 1990 έκαναν την Σαουδική Αραβία να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτική απέναντι στην αβεβαιότητα. Μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, η αύξηση της παραγωγής ενέργειας σε απομακρυσμένες περιοχές και από ποικίλες πηγές, μεταξύ άλλων από σχιστόλιθο, θα βοηθήσει στην άμβλυνση αυτών των διακυμάνσεων. Τελικά, η αύξηση της προσφοράς θα βοηθήσει επίσης να δημιουργηθεί ένα σταθερό νέο κατώφλι τιμών για το πετρέλαιο, το οποίο τώρα εκτιμάται ότι θα κοστίζει περίπου 80 δολάρια ανά βαρέλι.
Την ίδια στιγμή, η Σαουδική Αραβία έχει ελάχιστους λόγους να ανησυχεί για την θέση της ως παγκόσμιος προμηθευτής έσχατης ανάγκης. Ιστορικά, η Σαουδική Αραβία έχει διατηρήσει περισσότερο από το ήμισυ της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας του κόσμου, ακόμη και αν οι αγορές δεν το χρησιμοποιούν συχνά. Στο μέλλον, επίσης, τα περισσότερα από δύο εκατομμύρια βαρέλια αποθεμάτων πετρελαίου θα αποδειχθούν ζωτικής σημασίας κάθε φορά που θα ξεσπά μια κρίση εφοδιασμού. Οι αγορές που παραδοσιακά βασίζονταν Σαουδική Αραβία θα συνεχίσουν να το κάνουν. Και καμία άλλη χώρα δεν είναι πιθανό να είναι σε θέση να αυξήσει την παραγωγική της ικανότητα σε τέτοιο βαθμό ώστε να συσσωρεύσει ένα τόσο μεγάλο απόθεμα, ιδίως δεδομένου ότι αρκετές από αυτές έχουν διευρύνει τόσο την εγχώρια ζήτηση ώστε θα δυσκολεύονταν να ανταποκριθούν.
Δεδομένου ότι η ζήτηση για πετρέλαιο αναμένεται να αυξηθεί, το Ριάντ δεν βλέπει την αμερικανική παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου ως ανταγωνιστική. Η ζήτηση για πετρέλαιο στην Ασία θα ανέβει στα ύψη κατά την διάρκεια των επόμενων δύο δεκαετιών. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας, από το 2010 ως το 2040 η ζήτηση από χώρες που δεν είναι μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), θα αυξηθεί κατά 19,3 εκατ. βαρέλια. Και μεταξύ 2011 και 2030, η Κίνα θα αυξήσει την κατανάλωση πετρελαίου περί το 66% και η Ινδία κατά περισσότερο από 100%. Περαιτέρω, σύμφωνα με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρειαστούν δεκαετίες για να πετύχουν συνολική ενεργειακή ανεξαρτησία - αν το πετύχουν ποτέ. Εξαιτίας όλων αυτών, η ζήτηση για ενεργειακές εξαγωγές από την Σαουδική Αραβία προβλέπεται ότι θα αυξηθεί.
Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, φυσικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι η μόνη χώρα που θέλει να αυξήσει την αντισυμβατική παραγωγή φυσικού αερίου. Προς το παρόν, όμως, οι συνθήκες που υποστήριξαν την σχιστολιθική άνθηση των Ηνωμένων Πολιτειών εκλείπουν στην Ευρώπη και την Ασία. Έξω από την Βόρεια Αμερική, οι εθνικές κυβερνήσεις διατηρούν τα περισσότερα εξορυκτικά δικαιώματα, κάτι που αποθαρρύνει την συμμετοχή τού ιδιωτικού τομέα και της επιχειρηματικότητας. Σε γενικές γραμμές, οι χώρες αυτές εισπράττουν βαρύτερη φορολόγηση για τα κέρδη τού πετρελαίου και του φυσικού αερίου από όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες, γεγονός που φρενάρει τις καινούργιες έρευνες και την αντίστοιχη παραγωγή. Και η πρόσβαση στο νερό που απαιτείται για την εξόρυξη μη συμβατικού αερίου είναι μια ανησυχία όλων. Αλλά, με αρκετό χρόνο, τις κατάλληλες πολιτικές και τις νέες τεχνολογίες, δεκάδες άλλες χώρες ενδέχεται να βιώσουν την άνθηση του δικού τους αερίου. Η Κίνα έχει τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα φυσικού αερίου από σχιστόλιθο, εκτιμώμενα σε 1.115 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Η Αργεντινή, σε 802 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια, έρχεται δεύτερη. Από την άποψη του σχιστολιθικού πετρελαίου, η Ρωσία βρίσκεται στην κορυφή τής λίστας με περίπου 75 δισεκατομμύρια βαρέλια. Η Αυστραλία, η Πολωνία και η Αλγερία έχουν επίσης τεράστια αποθέματα. Ευτυχώς για την Σαουδική Αραβία, όλη αυτή η επιπλέον παραγωγή είναι πολύ μακριά και, πριν μπει στο σύστημα, η ζήτηση θα συνεχίσει να ανεβαίνει.
ΦΟΒΟΥ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι το Ριάντ δεν έχει τίποτα να φοβηθεί. Δηλαδή, ανησυχεί ότι η ιρακινή, λιβυκή και ιρανική παραγωγή πετρελαίου θα ταλαντεύεται προς τα πάνω, και ότι οι χώρες αυτές θα αυξήσουν την ποσότητα του πετρελαίου που προμηθεύουν στις παγκόσμιες αγορές. Αυτό θα οδηγήσει τις τιμές προς τα κάτω καθώς η εγχώρια όρεξη του βασιλείου για πετρέλαιο συνεχίζει να αυξάνεται, περιορίζοντας το ποσό που η χώρα διαθέτει για εξαγωγή.
Η ιρακινή παραγωγή, ειδικότερα, ανεβαίνει στα ύψη. Η χώρα βρίσκεται σε καλό δρόμο για να παράγει περίπου τρία εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα κατά μέσο όρο φέτος - το υψηλότερο σταθερό επίπεδο μέσα σε δύο δεκαετίες. Η Βαγδάτη σκοπεύει να αυξήσει την παραγωγή αργού έως τα εννέα εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και την εξαγωγική της ικανότητας σε 7,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα μέχρι το 2020. Η Λιβύη θα μπορούσε δυνητικά επίσης να αυξήσει την παραγωγή της. Παρά το γεγονός ότι η παραγωγή τού λυβικού πετρελαίου εξακολουθεί να είναι όμηρος της πολιτικής αναταραχής, η κυβέρνηση έχει προγραμματίσει να παράγει περίπου 1,2 εκατ. βαρέλια μεσοπρόθεσμα. Τέλος, το χτυπημένο από τις κυρώσεις Ιράν θα μπορούσε να επαναλάβει τις εξαγωγές του κάποια στιγμή. Επειδή η τελική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι ακόμα μακριά, η παραγωγή ιρανικού αργού είναι απίθανο να φτάσει στο εγγύς μέλλον τα προ του 2012 επίπεδα των 3,6 εκατ. βαρελιών την ημέρα. Η χώρα θα έχει δυσκολίες να υπερβεί τις υφιστάμενες κυρώσεις και τα τεχνικά εμπόδια για να ξαναρχίσει την παραγωγή. Αλλά αν η Δύση όντως τελικά άρει όλες τις κυρώσεις, το ιρανικό πετρέλαιο θα κατακλύσει την αγορά. Είναι για το λόγο αυτό που οι δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες έχουν ήδη αρχίσει να φλερτάρουν το Ιράν, και το αντίστροφο.
Η πρόσθετη παροχή πετρελαίου από το Ιράκ, το Ιράν και την Λιβύη και θα μπορούσε να αλλάξει τον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Η εξαγωγική ικανότητα των χωρών αυτών θα είναι διαφορετικής τάξης μεγέθους από εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών. Καθώς το Ιράν και το Ιράκ, δύο από τα ιδρυτικά μέλη τού ΟΠΕΚ, αυξάνουν την παραγωγή, άλλα μέλη τής οργάνωσης θα πρέπει να περιορίσουν την παραγωγή τους για να διατηρήσουν τις ποσοστώσεις. Η Σαουδική Αραβία θα ήταν ο πιο πιθανός υποψήφιος. Επιπλέον, οι γεωπολιτικές διαφορές και τα περιφερειακά προβλήματα κάνουν το αποτέλεσμα ενός οριακού βαρελιού πετρελαίου από το Ιράν και το Ιράκ πιο απρόβλεπτο στα μάτια τού Ριάντ από την επιπλέον προμήθεια ποσοτήτων πετρελαίου από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ακόμη πιο ανησυχητική για την Σαουδική Αραβία είναι η αυξανόμενη εγχώρια κατανάλωση πετρελαίου, η οποία αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι είναι στο 24% της συνολικής ετήσιας παραγωγής του. Το βασίλειο χρησιμοποιεί το πετρέλαιο και τα παράγωγά του για περίπου το ήμισυ της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία, σε ώρες αιχμής, αυξάνεται κατά περίπου 7% το χρόνο. Μέχρι τα τέλη τού 2020, η Σαουδική Αραβία θα καταναλώνει περισσότερο πετρέλαιο από όσο θα κατευθύνεται στις εξαγωγές. Οι εγχώριες τιμές τής ενέργειας επιδοτούνται σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που μειώνει την αποτελεσματική κατανομή των πόρων. Βαραίνουν τον προϋπολογισμό τής κυβέρνησης και ενθαρρύνουν τις βιομηχανίες εντάσεως κεφαλαίου σε βάρος των δραστηριοτήτων εντάσεως εργασίας. Αν η κατανάλωση συνεχίσει με εντατικούς ρυθμούς, η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να εξαντλήσει όλη την επιπλέον ικανότητα παραγωγής πετρελαίου και, κατά συνέπεια, να χάσει τον ρόλο της ως προπύργιο της πετρελαϊκής αγοράς.
Η κατάσταση θα γίνει ακόμη πιο επικίνδυνη, καθώς μια μεγαλύτερη παγκόσμια ενεργειακή τροφοδοσία θα πιέζει καθοδικά τις τιμές. Δεν είναι μυστικό ότι η αγορά πετρελαίου είναι η κύρια πηγή πολιτικού ρίσκου για την Σαουδική Αραβία. Αλλά για την ώρα, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια που παρέχουν άφθονο χώρο για δημοσιονομικές ανάσες. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Σαουδικής Αραβίας είναι περίπου στο μέγεθος του ΑΕΠ της το 2013 – δηλαδή, 745 δισεκατομμύρια δολάρια - και ο λόγος δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ είναι από τους χαμηλότερους στον κόσμο - 2,6%. Η χώρα μπορεί να αντέξει οποιοδήποτε σοκ τιμών δεν κρατήσει για μεγάλες χρονικές περιόδους (αλλά ακόμη και η σύντομη βουτιά των τιμών τού πετρελαίου το 2009 στα 33 δολάρια ανά βαρέλι ήταν άβολη). Και το Ριάντ λαμβάνει υπόψη του την κατεύθυνση των τιμών τού πετρελαίου. Όχι πολύ καιρό πριν, η τιμή ισορροπίας για τα οικονομικά τής Σαουδικής Αραβίας ήταν τα 40 δολάρια ανά βαρέλι. Σήμερα, είναι περίπου στα 90 δολάρια ανά βαρέλι, με την παραδοχή τής παραγωγής στα 9,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Ο κόσμος βρίσκεται στη μέση μιας επανάστασης σχιστολιθικού πετρελαίου, και τα πληθωρικά σχόλια σχετικά με την επικείμενη πετρελαϊκή ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν γίνει όλο και περισσότερο συνηθισμένα. Είναι εύκολο να πάει κανείς από την άσκοπη φλυαρία για την έλλειψη ή την εξάντληση του πετρελαίου στην φλυαρία για την αφθονία τού πετρελαίου. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Η υδραυλική ρηγμάτωση φέρνει μια επανάσταση στον ενεργειακό χάρτη τής Βόρειας Αμερικής και έχει την δυνατότητα να κάνει το ίδιο και αλλού, αν οι κυβερνήσεις προσφέρουν τα σωστά κίνητρα. Το Ριάντ δεν κινδυνεύει να χάσει πολλά, αλλά δεν μπορεί να αγνοήσει την πιθανότητα ότι το Ιράκ, το Ιράν και η Λιβύη θα γίνουν πολύ μεγαλύτεροι προμηθευτές. Για την Σαουδική Αραβία, η εγχώρια κατανάλωση ενέργειας είναι η μόνη μεταβλητή που μπορεί να ελέγξει. Πρέπει να το κάνει αυτό σωστά για να διατηρήσει τον ρόλο της ως σταθεροποιητική δύναμη στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου. Αν και η θέση τής Σαουδικής Αραβίας παραμένει ισχυρή, τίποτα δεν διαρκεί για πάντα.
* Ο JOHN SFAKIANAKIS είναι επικεφαλής στρατηγικών επενδύσεων στην MASIC.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140639/john-sfakianakis/saudi-ara...
