Ανταλλάσσοντας κυριαρχία
Συμφώνησαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με το Ιράν;
Bilal Y. Saab
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Στις 15 Ιανουαρίου, η Defense News, μια διαδικτυακή και έντυπη στρατιωτική εφημερίδα, ανέφερε ότι το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) είχαν καταλήξει σε συμφωνία σχετικά με τα επίμαχα νησιά Αμπού Μούσα και τα Μεγάλο και Μικρό Τουνμπ.
Το ρεπορτάζ [1] ανέφερε μια απροσδιόριστη υψηλού επιπέδου πηγή στα ΗΑΕ, που είπε ότι παρότι μια συμφωνία για το Abu Musa, το μεγαλύτερο από τα τρία νησιά, ήταν ακόμη στο στάδιο των διαπραγματεύσεων, το καθεστώς των άλλων δύο είχε «οριστικοποιηθεί» και ότι και τα δύο θα επιστρέψουν στα ΗΑΕ.
Μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να είναι ιστορική. Τα νησιά βρίσκονται κοντά στα στρατηγικής σημασίας Στενά τού Ορμούζ. Στην πραγματικότητα, ο κύριος δίαυλος εισόδου και εξόδου από τον Κόλπο για τα πλοία και τα δεξαμενόπλοια βρίσκεται μεταξύ του Abu Musa και των Μεγάλο και Μικρό Τουνμπ , γεγονός που τα καθιστά εξαιρετικά σημαντικά για την παγκόσμια οικονομία. Ο έλεγχος των νησιών έχει υπάρξει από καιρό μια σημαντική πηγή έντασης μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το Ιράν ισχυρίζεται ότι και τα τρία νησιά ήταν ιρανικό έδαφος έως ότου οι Βρετανοί τα κατέλαβαν το 1908. Τα ΗΑΕ υποστηρίζουν ότι, εδώ και αιώνες, οι περισσότεροι από τους κατοίκους τού Abu Musa υπήρξαν Άραβες, οπότε τα νησιά θα πρέπει δικαιωματικά να ανήκουν στα ΗΑΕ. Σύμφωνα με ένα μνημόνιο κατανόησης (memorandum of understanding, MoU) το 1971, το Abu Musa έχει διαιρεθεί μεταξύ του Ιράν και του εμιράτου τού Sharjah. Το μνημόνιο προβλέπει ότι το Ιράν και το Sharjah θα διαχειρίζονται από κοινού το νησί και θα μοιράζονται τους πόρους του. Λίγο πριν από την υπογραφή τού εγγράφου, το Ιράν πήρε τον έλεγχο των άλλων δύο νησιών, και τα κατέχει έκτοτε. Τα ΗΑΕ παρουσίασαν τις δικές τους διεκδικήσεις προς το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το 1980, αλλά εις μάτην.
Αλλά είναι πολύ νωρίς για να ανοίξουν οι σαμπάνιες, επειδή ούτε η ιρανική κυβέρνηση ούτε η κυβέρνηση των ΗΑΕ επιβεβαίωσε την είδηση. Και μάλλον γι’ αυτό ούτε μια ιρανική εφημερίδα ή εφημερίδα των Εμιράτων ή οποιοδήποτε διεθνές ειδησεογραφικό μέσο δεν ανέφερε σχετικά με το θέμα. Θα ήταν πιο εύκολο να κρίνουμε την ειλικρίνεια του ρεπορτάζ αν οι παρατηρητές γνώριζαν αν ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί και ο υπουργός Εξωτερικών Ζαβάντ Ζαρίφ, οι οποίοι είχαν πρόσφατα διαπραγματεύσεις με τα Εμιράτα, το έκαναν με την συγκατάθεση της σκληροπυρηνικής Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς (ΙΕΦ). Η ΙΕΦ ουσιαστικά διοικεί την οικονομία και τις στρατηγικές υποθέσεις τής χώρας. Αλλά αυτές οι πληροφορίες δεν είναι διαθέσιμες. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι, μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο υποστράτηγος της ΙΕΦ, Μοχάμαντ Αλί Ζαφαρί, έστειλε ένα αυστηρό μήνυμα προς τον Ζαρίφ, προειδοποιώντας τον να απέχει από σημαντική περιφερειακή διπλωματία και να «αποστασιοποιηθεί από στρατιωτικά ζητήματα», όπως αναφέρει η εφημερίδα National. Αν ο Ρουχανί και ο Ζαρίφ διεξάγουν συνομιλίες με τα Εμιράτα αντίθετα με τις επιθυμίες της ΙΕΦ και του Ανώτατου Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δεν υπάρχει λόγος να αναμένουμε μια διπλωματική διευθέτηση ή κάποια σημαντική πρόοδο σε οποιοδήποτε από τα στοιχεία τής ιρανικής περιφερειακής ατζέντας.
Ένα άλλο χτύπημα κατά του ρεπορτάζ τής Defense News είναι ότι περιέχει ένα σημαντικό λάθος. Το ρεπορτάζ αναφέρει ότι το Ομάν «θα λάβει δωρεάν φυσικό αέριο και πετρέλαιο από το Ιράν μόλις κατασκευαστεί νέος αγωγός μέσα στα επόμενα δύο χρόνια» ως αντάλλαγμα επειδή το Σουλτανάτο παρέδωσε το στρατηγικής τοποθεσίας βουνό Ras Musandam στους Ιρανούς. Ανεξάρτητα από το αν ένα τέτοιο quid pro quo (στμ: αντιστάθμισμα) θα ήταν κάτι καλό και για τα δύο μέρη, δεν είναι αληθές. Σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές τού Ομάν, ούτε το Ομάν είναι τόσο επιπόλαιο ώστε να παραδώσει στρατηγικό έδαφος στους Ιρανούς ούτε η Τεχεράνη είναι έτοιμη να προμηθεύσει το Σουλτανάτο με πετρέλαιο και φυσικό αέριο δωρεάν. Μια από τις πηγές είπε, «Μπορούμε να αγοράσουμε το πετρέλαιο, και ο σουλτάνος Qaboos» - ο ηγέτης τού Ομάν – «δεν θα παραδώσει την κυριαρχία ενός τμήματος της πατρίδας για εμπορικά συμφέροντα. Αυτό είναι γελοίο».
Ωστόσο, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη μιας συμφωνίας για τα νησιά, δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση ότι οι σχέσεις μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων έχουν βελτιωθεί τους τελευταίους μήνες, και ότι αυτή η εξέλιξη, αν συνεχιστεί, θα φέρει τεράστιες στρατηγικές επιπτώσεις για την ασφάλεια του Κόλπου, την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων, καθώς και στα αμερικανικά σχέδια και συμφέροντα στη Μέση Ανατολή.
Η επαναπροσέγγιση μεταξύ των ΗΑΕ και του Ιράν, η οποία φαίνεται να χρονολογείται πριν από λίγους μήνες, όταν αρκετοί ηγέτες τού Ιράν και των Εμιράτων συναντήθηκαν για αρκετές συνεδριάσεις υψηλού επιπέδου, είναι από πολλές απόψεις ένα προϊόν τής «στροφής» των ΗΠΑ στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Η Ουάσινγκτον, με το να επικοινωνήσει την πρόθεσή της να απεμπλακεί σταδιακά από την περιοχή, ίσως κατά λάθος, ανάγκασε τους συμμάχους της να προσαρμόσουν την εξωτερική πολιτική τους. Και σε αντίθεση με εκείνα που κάποιοι έχουν πρόσφατα αποφανθεί, κάτι τέτοιο δεν θα σημαίνει συγκρούσεις και καταστροφή στη Μέση Ανατολή.
Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες επαναπροσδιορίζουν τον ρόλο τους στην περιοχή και γίνονται περισσότερο ένας άγρυπνος προστάτης αντί ένας παρεμβατικός αστυνομικός, αυτό πρόκειται, με σχεδιασμό ή αυτόματα, να πιέσει τις περιφερειακές δυνάμεις να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να συνεργαστούν. Και τούτο είναι ακριβώς αυτό που κάνουν τα ΗΑΕ. Γνωρίζοντας ότι τέλειωσαν οι ημέρες που οι Ηνωμένες Πολιτείες έπαιζαν τον ηγεμονικό σταθεροποιητή στην γειτονιά τους, όντες όμως ακόμα σίγουροι ότι η συνεργασία τους με την Ουάσιγκτον είναι ισχυρή και θα έχει διάρκεια, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν προσαρμοστεί στις νέες παγκόσμιες προτεραιότητες των Ηνωμένων Πολιτειών και προσεγγίζουν την Μέση Ανατολή. Και το κάνουν αυτό με την εντατικοποίηση της εμπλοκής τους σε θετική διπλωματία στην περιοχή και με την βελτίωση των σχέσεων με παλιούς εχθρούς, όπως το Ιράν. Κάποιοι μπορεί να το αποκαλούν τρέχουσα τάση - μπορεί να φαίνεται ότι τα ΗΑΕ φλερτάρουν το Ιράν, το πιο ισχυρό κράτος στην περιοχή - αλλά στην πραγματικότητα είναι περισσότερο μια υγιής και ορθολογική άσκηση σκληρού ρεαλισμού.
Δεν είναι σαφές εάν όλοι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ θα ακολουθήσουν τα βήματα των ΗΑΕ. Κάποιοι μπορεί να θεωρήσουν την ενισχυμένη σχέση τού Ιράν με τα Εμιράτα ως πολιτικό κίνδυνο και κίνδυνο για την ασφάλεια. Αλλά όχι οι γείτονες των ΗΑΕ. Το Κατάρ, για παράδειγμα, δεν ανησυχεί, δεδομένων των στενών δεσμών του με το Ιράν. Ούτε το Κουβέιτ. Και το Ομάν, βέβαια, το βλέπει σαν κάτι καθαρά θετικό - αλλιώς δεν θα είχε βοηθήσει με το να μεσολαβήσει μεταξύ των δύο χωρών.
Το οποίο αφήνει απ’ έξω την Σαουδική Αραβία και το Μπαχρέιν. Αν και δεν είναι αδιανόητο για την Σαουδική Αραβία να επιλέξει την διευθέτηση αντί την αντιπαράθεση με το Ιράν, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να δούμε ότι σε αντίθεση με άλλες χώρες τού Κόλπου, το βασίλειο είναι στην πραγματικότητα σε ανοιχτό πόλεμο (δια πληρεξουσίων) με το Ιράν στο Ιράκ, στον Λίβανο, την Υεμένη, και, κυρίως , την Συρία. Με δεδομένη την έντονη αντιπαλότητα μεταξύ των Σαουδαράβων και των Ιρανών - μια αντιπαλότητα που έχει καθορίσει την πολιτική στην περιοχή κατά την τελευταία δεκαετία - είναι δύσκολο να δούμε το πώς η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να ακολουθήσει το παράδειγμα των ΗΑΕ. Αλλά η μπάλα δεν είναι ξεκάθαρα στην πλευρά τού βασιλείου. Το Ιράν έχει έναν σημαίνοντα λόγο, επίσης, πάνω στην κατεύθυνση που παίρνει η Σαουδική Αραβία. Αυτό μπορεί είτε να αμβλύνει τις ανησυχίες τής Σαουδικής Αραβίας ή να ενισχύσει την οχυρωτική νοοτροπία της.
Εκτός από την συμβολή στην ασφάλεια του Κόλπου, η επαναπροσέγγιση μεταξύ των ΗΑΕ και του Ιράν θα μπορούσε να επιτρέψει καλύτερους δεσμούς μεταξύ του Ριάντ και της Τεχεράνης. Σκεφτείτε το εξής: η Σαουδική Αραβία στηρίχθηκε στο παρελθόν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Συμβούλιο Συνεργασίας τού Κόλπου για την αντιμετώπιση της επιρροής και των σχεδίων του Ιράν. Με την εξαίρεση του Ομάν, το οποίο έχει τις δικές εκτιμήσεις για την ασφάλεια και την οικονομία του, όλα τα κράτη τού Κόλπου ήταν περισσότερο ή λιγότερο σε ένα στρατόπεδο εναντίον της Τεχεράνης υπό Σαουδαραβική και αμερικανική ηγεσία. Τώρα όλα αυτά έχουν τελειώσει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται ότι πραγματικά ενδιαφέρονται για την πλήρη αναθεώρηση των σχέσεών τους με το Ιράν. Εν τω μεταξύ, οι ανησυχίες για το Ιράν έχουν εξασθενίσει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ και το Κουβέιτ. Ακόμη και η Μανάμα, η οποία πάντα αισθανόταν να απειλείται από το Ιράν, έχει ελπίδες με τον Ρουχανί και τον Ζαρίφ. Αλλά όχι η Σαουδική Αραβία, η οποία φαινομενικά αρνείται να πιστέψει ότι συνέβη μια θετική αλλαγή στο ιρανικό πολιτικό σύστημα, και σήμερα το βασίλειο έχει βρεθεί σχεδόν μόνο του στην επιθετική αντιπαράθεσή του με το Ιράν. Και αυτό δεν είναι μια καλή κατάσταση για να βιώνεις. Τα κράτη τού Κόλπου φαίνεται να έχουν προχωρήσει και αγκάλιασαν, με ποικίλους βαθμούς, τη νέα προσέγγιση του Ιράν για τις περιφερειακές σχέσεις, ενώ η Σαουδική Αραβία το μόνο που έκανε είναι να στυλώσει τα πόδια της.
Η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε σύντομα να συνειδητοποιήσει ότι η αυτοαπομόνωσή της είναι αυτοκαταστροφική. Το αν το βασίλειο μιμηθεί τα ΗΑΕ εξαρτάται κυρίως από την σοφία τής ηγεσίας του. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να σβήσουν οι φωτιές στα θέατρα των συγκρούσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν. Αλλά, όλα ξεκινούν με μια θαρραλέα, στρατηγική απόφαση, και μόνο ο βασιλιάς Αμπντουλάχ μπιν Αμπντουλαζίζ μπορεί να το κάνει. Ο πρίγκιπας Σαούντ αλ Φαϊζάλ, ο Σαουδάραβας υπουργός Εξωτερικών, ήταν στο Ομάν σε μια συνάντηση με την Αυτού Μεγαλειότητα τον Σουλτάνο Qaboos για να παραδώσει ένα προσωπικό μήνυμα από τον βασιλιά Αμπντουλάχ. Θα μπορούσε να είναι μια ειδική έκκληση προς το Ομάν να μεσολαβήσει μεταξύ του Ριάντ και της Τεχεράνης; Δεν είναι σαφές, αλλά αν επιβεβαιωθούν τα νέα για μια συμφωνία μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων για τα τρία νησιά, η Σαουδική Αραβία θα βρίσκει ολοένα και πιο κοστοβόρο να κολυμπά μόνη ενάντια στο ρεύμα τής περιφερειακής διπλωματίας και της συμφιλίωσης.
* Ο BILAL Y. SAAB είναι βασικός συνεργάτης για την Ασφάλεια στη Μέση Ανατολή στο Κέντρο Brent Scowcroft για την Διεθνή Ασφάλεια του Atlantic Council.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140661/bilal-y-saab/swapping-sove...
Συνδέσεις:
[1] https://webmail.cfr.org/OWA/redir.aspx?C=mMq5NicR602ia0UAd4qgSo_Ivi_65dA...
