Οι γίγαντες της Ασίας αντιμέτωποι με τις εσωτερικές τους αντιφάσεις
Η επιβράδυνση της ανάπτυξης αποκαλύπτει τα διαρθρωτικά προβλήματα σε Κίνα και Ινδία
The New York Times
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Επιβραδύνουν οι οικονομίες των δύο πολυπληθέστερων χωρών στον κόσμο. Η οικονομία της Κίνας αναμένεται να αναπτυχθεί με ρυθμό από 7% έως 7,5% φέτος και της Ινδίας κατά 5,6%.
Οι ρυθμοί αυτοί υπερέχουν σαφώς εκείνων της Δύσης, αλλά δεν διαφαίνεται συνέχεια στους ρυθμούς ανάπτυξης άνω του 10% που γνώρισαν οι δύο οικονομίες στο παρελθόν. Η Δύση δεν μπορεί πλέον να υπολογίζει πως οι δικές της οικονομίες θα στηριχθούν από τη συνεχιζόμενη επέκταση των δύο οικονομικών γιγάντων της Ασίας. Οι επιπτώσεις είναι πιο άμεσες για 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους: Στην Ινδία θα διατεθούν λιγότερα χρήματα για την ενίσχυση ενός ισχνού ιστού κοινωνικής προστασίας και στην Κίνα ενδέχεται να υπάρξει πολιτική αστάθεια. Τι συνεπάγεται η επιβράδυνση για τους δύο αυτούς γίγαντες;
Σε ό,τι αφορά την Κίνα, τη μεγαλύτερη από τις δύο αυτές οικονομίες, δεν ακούγονται πλέον όσα λέγονταν περί της «συναίνεσης του Πεκίνου», τον κρατικό αυτόν καπιταλισμό ως εναλλακτική στη «συναίνεση της Ουάσιγκτον» περί του πώς πρέπει να αναπτύσσονται οι φτωχές χώρες. Οι νέοι ηγέτες της Κίνας επικεντρώνονται στα εσωτερικά προβλήματα: την πάταξη της διαφθοράς, την αποθέρμανση μιας υπερδιογκωμένης αγοράς στέγης, τον περιορισμό του δυσανάλογα ισχυρού ρόλου της κυβέρνησης στην οικονομία και την πάταξη της κερδοσκοπίας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ισως η Κίνα κοντεύει να εξαντλήσει τις δυνατότητές της να προσεγγίσει τεχνολογικά τη Δύση, ιδιαιτέρως στον τομέα της μεταποίησης. Προκειμένου να αναδειχθεί σε ανεπτυγμένη βιομηχανική δύναμη, όπως η Γερμανία, πρέπει να επινοήσει νέες τεχνολογίες, να υπερβεί το στάδιο της αντιγραφής ανταγωνιστικών σχεδίων και να επωφεληθεί από την καινοτομία, που μπορεί να επιτύχει μόνο μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης. Εχει συγκεντρώσει τεράστια συναλλαγματικά διαθέσιμα εν μέρει χάρη στη χαμηλή ισοτιμία του νομίσματός της. Τώρα πρέπει να αναδιαρθρώσει την οικονομία της, αφήνοντας πίσω την εκρηκτική ανάπτυξη του κατασκευαστικού τομέα και την κερδοσκοπία του χρηματοπιστωτικού και στρεφόμενη στην ιδιωτική κατανάλωση και τη βελτίωση του συνταξιοδοτικού συστήματος, του τομέα Υγείας και των άλλων μορφών κοινωνικής προστασίας. Ο καπιταλισμός άφησε να συγκεντρωθούν κεφάλαια σε κρατικά ελεγχόμενες επιχειρήσεις χαμηλής παραγωγικότητας, αλλά υπερβολικά μεγάλες για να αφεθούν να καταρρεύσουν, και όχι σε δυναμικές μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Ο συγκεντρωμένος πλούτος θέτει δύο προβλήματα και για τις δύο χώρες. Σύμφωνα με την έκθεση της εταιρείας καταγραφής περιουσιακών στοιχείων Hurun της Σαγκάης, πέρυσι οι 83 πλουσιότεροι εκπρόσωποι του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου και της Πολιτικής Συμβουλευτικής Διάσκεψης του Κινεζικού Λαού είχαν αθροιστικό πλούτο άνω των 250 δισ. δολαρίων. Την ίδια στιγμή, τα δηλωμένα περιουσιακά στοιχεία των 545 μελών της Κάτω Βουλής της Ινδίας ανέρχονταν μόλις σε δύο δισ. δολάρια. Στην Ινδία, η διαπλοκή ανάμεσα στους δισεκατομμυριούχους και τους πολιτικούς είναι αυξημένη, αλλά κάπως λιγότερο άμεση, ενώ υφίσταται την κριτική τόσο των ΜΜΕ όσο και ορισμένων πολιτικών δυνάμεων. Στην Κίνα, η συμπαιγνία ανάμεσα στα στελέχη του κόμματος και τα εμπορικά συμφέροντα, ιδιαιτέρως σε τοπικό επίπεδο, έχει προκαλέσει την οργή της κοινής γνώμης κατά της αυθαίρετης κατοχής γης και της τοξικής μόλυνσης του περιβάλλοντος.
Ο οικονομολόγος και φιλόσοφος Αμάρτια Σεν υποστήριξε προσφάτως με άρθρο του σε αυτήν την εφημερίδα πως η Ινδία έχει μείνει πίσω σε σύγκριση με την Κίνα, επειδή δεν έχει επενδύσει αρκετά στην εκπαίδευση και την υγεία, τους τομείς αυτούς δηλαδή που βελτιώνουν το επίπεδο ζωής και την παραγωγικότητα της εργασίας. Υπογράμμισε δικαίως πως οι ανεπαρκείς κοινωνικές υπηρεσίες και η συνεπακόλουθη ανισότητα δεν είναι μόνο θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και οικονομικής ανάπτυξης, όπως καταδεικνύει η ιστορία μεγάλου μέρους της ανατολικής Ασίας. Δεν πρέπει, όμως, να μένει κανείς με την εντύπωση πως η πρόοδος στις κοινωνικές υπηρεσίες αρκεί για την ανάπτυξη. Εξαιρετικά προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας εφαρμόστηκαν στην πολιτεία της Κεράλα στην Ινδία και στη Σρι Λάνκα, αλλά δεν συνοδεύτηκαν από θεαματική οικονομική απόδοση.
Η ιστορία των αναπτυσσόμενων χωρών διδάσκει πως ο αυταρχισμός δεν είναι ούτε απαραίτητος ούτε επαρκής για την ανάπτυξη. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας θα δυσκολευθεί να διαχειριστεί μια σύνθετη οικονομία χωρίς ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές και ένα πολιτικό σύστημα χωρίς ανεξάρτητη δικαιοσύνη ούτε αποτελεσματική εφαρμογή των νόμων. Χωρίς καινοτομία, η Κίνα δεν μπορεί να διατηρήσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αφού οι τεχνητά χαμηλές τιμές της γης και του κεφαλαίου για τις ευνοούμενες από το κράτος επιχειρήσεις είναι δύσκολο να διατηρηθούν, ενώ αρχίζει να εξανεμίζεται η προσφορά φθηνών εργατικών χεριών.
