Η επόμενη μέρα της νίκης του Άσαντ
Οι σκληρές αλήθειες για την μεταπολεμική Συρία
Andrew J. Tabler
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Εμείς μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ αν ο Μπασάρ αλ Άσαντ έχει χάσει τον ύπνο του σχετικά με τις φρικτές επιθέσεις με χημικά όπλα που φέρεται να διέταξε στη διάρκεια του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου της χώρας του.
Αλλά, ο πρόεδρος της Συρίας έχει πιθανότατα ήδη λάβει παρηγοριά στο γεγονός ότι, παρά το ότι εκατοντάδες χιλιάδες Σύριοι έχασαν τη ζωή τους στις μάχες, τα πράγματα θα μπορούσαν εύκολα να έχουν πάει χειρότερα για τον ίδιο προσωπικά. Με τους αντάρτες να χάνουν έδαφος απέναντι στις δυνάμεις τού καθεστώτος και να υποκύπτουν σε όλο και περισσότερη φαγωμάρα μεταξύ τους, φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι ο Άσαντ θα αποφύγει την ήττα στον πόλεμο – κάτι που θα φανεί, στο πλαίσιο αυτό, ως μια ολοκληρωτική νίκη.
Για πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, που έχουν βασίσει τις πολιτικές τους στην ελπίδα ότι ο Άσαντ θα μπορούσε ενδεχομένως να αναγκαστεί να εγκαταλείψει την εξουσία, η ανθεκτικότητά του έχει πιθανότατα αποτελέσει μια απογοήτευση. (Αλλά με δεδομένες τις γενικώς αναποφάσιστες παρεμβάσεις τους στον πόλεμο, το αποτέλεσμα αυτό δεν θα πρέπει να έρθει ως ένα σοκ). Παρ’ όλα αυτά, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της πρέπει να λάβουν υπόψη τους την πικρή πορεία στην οποία βρίσκεται τώρα η Συρία. Το καθεστώς που θα προκύψει από τον εμφύλιο πόλεμο θα είναι πιο καταπιεστικό και πιο άναρχο από το βάναυσο αλλά σταθερό καθεστώς που υπήρχε πριν από τον πόλεμο.
Πρώτον, είναι σημαντικό να καταλάβουμε τι θα σημαίνει η νίκη. Για να θεωρήσει ο Άσαντ τον εαυτό του νικητή αυτής της σύγκρουσης, οι δυνάμεις του θα πρέπει να αποκτήσουν τον έλεγχο τού 40% του συριακού εδάφους, κυρίως στο δυτικό τμήμα της χώρας, όπου ζει το 60% έως 70% των Συρίων. (Ένας βασικός στρατιωτικός στόχος θα είναι να εξασφαλίσει τον αυτοκινητόδρομο M5 Βορρά-Νότου που συνδέει τη Δαμασκό με την Χομς, την Χάμα, και την σκληρά διαμφισβητούμενη πόλη του Χαλεπίου). Ταυτόχρονα, ο Άσαντ θα πρέπει να καθαρίσει θύλακες αντίστασης πίσω από τις κεντρικές γραμμές του καθεστώτος του. (Αυτό ακριβώς έχει ήδη επιτευχθεί στην Quşayr και την περιοχή γύρω από την Χόμς, δίνοντας στους μαχητές του ανεμπόδιστη πρόσβαση στην κοιλάδα Μπεκάα και τις ελεγχόμενες από την Χεζμπολάχ περιοχές του Λιβάνου). Αν ο Άσαντ τα πετύχει όλα αυτά, θα έχει αποκτήσει έναν ασφαλή έλεγχο στο κουτσουρεμένο κράτος του για το αόριστο μέλλον - και μια ευνοϊκή θέση σε ενδεχόμενες διαπραγματεύσεις με την αντιπολίτευση.
Φυσικά, αν ο Άσαντ κατορθώσει να παραμείνει στην εξουσία, το επίπεδο του ελέγχου του επί της χώρας δεν θα είναι ποτέ ξανά αυτό που ήταν πριν από τον πόλεμο. Εν μέρει, αυτό θα οφείλεται στο γεγονός ότι το γεωγραφικό εύρος ελέγχου τής κυβέρνησής του θα είναι περικεκομμένο: τμήματα της χώρας (κυρίως στα βορειοδυτικά και κατά μήκος του ποταμού Ευφράτη) θα παραμείνουν υπό τον έλεγχο της συριακής αντιπολίτευσης - συμπεριλαμβανομένων των οργανωμένων τρομοκρατικών ομάδων - ακόμη και αν έχουν παραιτηθεί από τον άμεσο στόχο τής ανατροπής τού καθεστώτος τού Άσαντ.
Ακόμη και στις περιοχές όπου ο Άσαντ διατηρεί τον έλεγχο, η εξουσία του θα μειωθεί σημαντικά. Έχει εξαπολύσει ολομέτωπο πόλεμο εναντίον της ίδιας του της χώρας, καταφεύγοντας στη χρήση πυραύλων Scud και χημικών όπλων κατά του άμαχου πληθυσμού. Αυτές οι τακτικές μπορεί να τον έχουν βοηθήσει να παραμείνει στην εξουσία, αλλά θα του κοστίσουν και το τελευταίο ίχνος λαϊκής νομιμοποίησης.
Με τη σειρά του, ο Άσαντ θα καταφεύγει όλο και περισσότερο στην ωμή βία για να αποδείξει την εξουσία του στους Σύριους. Η μεταπολεμική βασιλεία τού τρόμου θα στοχεύσει πιθανώς την σουνιτική πλειοψηφία του πληθυσμού που δημιούργησε την εξέγερση εναντίον του. Οι πρώην «απελευθερωμένες» περιοχές της Συρίας θα έχουν ίσως να φοβούνται τα περισσότερα. Εάν το καθεστώς κάνει μια προσπάθεια να ξαναπάρει τις περιοχές αυτές, έστω και προσωρινά, είναι εύκολο να φανταστεί κανείς χιλιάδες σουνίτες να περικυκλώνονται και να οδεύουν στο αρχιπέλαγος των εθνικών φυλακών και των βασανιστηρίων. Και τούτο θα μπορούσε να οδηγήσει σε κύματα προσφύγων που θα φεύγουν αναζητώντας ασφάλεια σε άλλες ελεγχόμενες από την αντιπολίτευση περιοχές στη Συρία ή σε γειτονικές χώρες.
Οποιαδήποτε τέτοια εκστρατεία θρησκευτικής εκκαθάρισης θα διαμορφώσει ολόκληρη την περιοχή με νέους τρόπους. Ο Άσαντ θα βασιστεί πιθανότατα στις Σαμπιχά, τις πολιτοφυλακές αλεβιτών που υποστηρίζονται από τη Χεζμπολάχ και τους Φρουρούς της Ιρανικής Επανάστασης, για να πραγματοποιήσουν την καταστολή που επιθυμεί. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι πολιτοφυλακές αυτές έχουν αποδειχθεί πιο αξιόπιστες από τις παραδοσιακές υπηρεσίες ασφαλείας της Συρίας στο να πολιορκούν τους ελεγχόμενους από την αντιπολίτευση θύλακες στη Συρία. (Οι Σαμπιχά έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί για να εκτοπίσουν - και, όπως η αντιπολίτευση ισχυρίζεται, να σφαγιάσουν σουνίτες Σύρους στην Χομς και την παρακείμενη κοιλάδα του Ορόντη). Με άλλα λόγια, η Συρία θα μπορούσε να συρθεί σε βαθύτερες συμμαχίες με το Ιράν και τη Χεζμπολάχ. Σε απάντηση, οι σουνιτικές χώρες τής περιοχής πιθανότατα θα προσπαθήσουν να υποστηρίξουν μια συνεχιζόμενη εξέγερση των σουνιτών - ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι θα βασίζονται αποκλειστικά σε τζιχαντιστές που έχουν την δική τους ατζέντα.
Το αποτέλεσμα: δυνάμεις του Ιράν και της Χεζμπολάχ θα παραμείνουν κατά πάσα πιθανότητα στη Συρία επ’ αόριστον, θεσμοθετώντας μόνιμα αυτό που αρχικά ήταν μια ad hoc ρύθμιση. Και η υποστηριζόμενη από το εξωτερικό εξέγερση των σουνιτών, εγκλωβισμένη σε ένα αδιέξοδο με τον Άσαντ, πιθανόν να αρχίσει να επικεντρώνεται στην διεθνή τρομοκρατία. Είναι απίθανο η κοσμική αντιπολίτευση της Συρίας να βρει μια δεκτική βάση σε αυτούς τους ακυβέρνητους χώρους. Όσοι κατορθώνουν να αποφύγουν τα βασανιστήρια ή τον θάνατο στα χέρια του καθεστώτος Άσαντ θα προσπαθήσουν να σχηματίσουν τους δικούς τους θύλακες, ή να ενταχθούν στα κύματα των προσφύγων που εξαναγκάζονται σε εξορία.
Υπάρχει επίσης το ζήτημα του τρόπου με τον οποίο ο Άσαντ θα προσπαθήσει να επιδιορθώσει την κατεστραμμένη οικονομία της Συρίας. Σύμφωνα με μια μελέτη του Συριακού Κέντρου Πολιτικής Έρευνας, οι συνολικές απώλειες του πολέμου υπολογίζονται σε 85 δισεκατομμύρια δολάρια, με τα 40 δισεκατομμύρια δολάρια από αυτά μόνο στο πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Το καθεστώς της Συρίας έχει καταναλώσει ένα μεγάλο μέρος των κατ’ εκτίμηση 17 δισ. δολαρίων σε αποθέματα σκληρού νομίσματος που υπήρχαν όταν άρχιζε η εξέγερση, για να αντισταθμίσει τις συνδυασμένες κυρώσεις από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τον Αραβικό Σύνδεσμο στην συριακή παραγωγή πετρελαίου - μέτρα που είναι απίθανο να αρθούν ακόμη και αν ο Άσαντ αντέξει.
Για να κρατήσει το κεφάλι της πάνω από το νερό, η Δαμασκός φέρεται να έχει λάβει μέχρι και 500 εκατ. δολάρια ανά μήνα καθώς και γραμμές πίστωσης από την Τεχεράνη για να χρηματοδοτήσει αγορές τροφίμων και εισαγωγές πετρελαίου. Αυτή η εξάρτηση αναμφίβολα θα αυξηθεί κατά τα επόμενα χρόνια. Η Κεντρική Τράπεζα της Συρίας, σύμφωνα με πληροφορίες με βοήθεια από τη Ρωσία, έχει επίσης καταφύγει στην εκτύπωση χρήματος, ανεβάζοντας τα μηνιαία ποσοστά πληθωρισμού κοντά στο 35%. Η ακραία φτώχεια - το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται οι εξτρεμιστές - θα συνεχιστεί αμείωτη.
Έτσι, κάθε σκέψη ότι μια νίκη του Άσαντ θα οδηγήσει σε σταθερότητα στη Συρία θα πρέπει να μετριαστεί από τη συνειδητοποίηση ότι θα είναι απελπιστικά εξαρτημένος από άλλες χώρες για ασφάλεια και χρήματα. Και ότι η εξάρτηση αυτή θα παράγει άφθονη αστάθεια. Το ανασυσταθέν καθεστώς Άσαντ θα ήταν ιδιαίτερα υπόχρεο στην Τεχεράνη, η οποία θα επεκτείνει δραματικά την επιρροή του Ιράν στην περιοχή και θα καταστήσει όλο και πιο πιθανό ότι το έδαφος της Συρίας και του Λιβάνου θα χρησιμοποιηθεί για να αντιταχθεί στο Ισραήλ και άλλους σουνίτες συμμάχους των ΗΠΑ.
Εν τω μεταξύ, ακυβέρνητες περιοχές της Συρίας θα γίνουν παράδεισοι για σουνιτικές ή κουρδικές εξτρεμιστικές ομάδες, παρόμοια με τις άνομες περιοχές στη Σομαλία, όπου επιχειρεί η τρομοκρατική ομάδα Αλ Σαμπάμπ. Ακόμη χειρότερα, αυτά τα καταφύγια θα είναι σε περιοχές που γειτνιάζουν με τα σύνορα του Ισραήλ, μεγαλώνοντας την ολοένα αυξανόμενη λίστα προβλημάτων της Ιερουσαλήμ. Και αν ο Άσαντ κατορθώσει να διατηρήσει την εξουσία του στο μεγαλύτερο μέρος της Συρίας, το Ισραήλ θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο ελκυστικός στόχος για τις εξτρεμιστικές ομάδες και τους υποστηρικτές τους.
Το πιο ρεαλιστικό σενάριο, λοιπόν, για μια μεταπολεμική Συρία υπό την ηγεσία του Άσαντ είναι μια κατάσταση στην οποία πολλαπλοί υποστηρικτές της τρομοκρατίας - ο ίδιος ο Άσαντ, το ιρανικό καθεστώς, τα σουνιτικά παρακλάδια της Αλ Κάιντα – θα επιδιώκουν ταυτόχρονα τους δικούς τους σκοπούς, ο ένας δίπλα στον άλλο. Θα ήταν πιθανό να είναι η πηγή της αστάθειας, καθώς και ο τόπος βίαιων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, για τα επόμενα χρόνια. Γι’ αυτό είναι προς το συμφέρον της Δύσης να αποτρέψει την επιβίωση του Άσαντ με το να διατάξει αεροπορικές επιθέσεις σε στόχους τού καθεστώτος, πιέζοντας την Μόσχα και την Τεχεράνη να σταματήσουν να τον υποστηρίζουν, και υποβοηθώντας τα μετριοπαθή μέλη της συριακής αντιπολίτευσης. Διαφορετικά, το μόνο θετικό στο μέλλον της Συρίας θα είναι ότι θα διαψεύσει επιτέλους την παροιμία «καλύτερα ο διάβολος που γνωρίζεις από τον διάβολο που δεν γνωρίζεις».
* Ο ANDREW J. TABLER είναι βασικός συνεργάτης στο Washington Institute for Near East Policy και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο In the Lion’s Den: An Eyewitness Account of Washington’s Battle With Syria. Ακολουθείστε τον στο Twitter @Andrewtabler.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139838/andrew-j-tabler/the-day-af...
