Το νέο μεγάλο παιχνίδι
Η μάχη για πρόσβαση και επιρροή στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού
Rani D. Mullen και Cody Poplin
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Η επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Xi Jinping στην Ουάσιγκτον έκανε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να γεμίσουν με ιστορίες περί κυβερνο-επιθέσεων και κάστρων από άμμο [1] που αναδύονται από την Θάλασσα της Νότιας Κίνας.
Αλλά με πολλούς τρόπους, τα θέματα αυτά είναι παράπλευρα σε μια μεγαλύτερη ιστορία: Το νέο μεγάλο παιχνίδι για την επιρροή στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού, το οποίο έχει προκύψει από την συμβολή τριών στρατηγικών, της Κίνας για τον θαλάσσιο Δρόμο του Μεταξιού [2], της Πολιτικής Ανατολικής Δράσης (Act East policy) της Ινδίας [3] και του αναπροσανατολισμού των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ασία [4]. Είναι δυνατό και οι τρεις στρατηγικές να λειτουργούν μαζί, αλλά δεν θα είναι εύκολο -ιδιαίτερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ
Η Ινδία και η Κίνα μπορεί να παλεύουν για πολιτική και εμπορική επιρροή [5] στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού, αλλά αμφότερες θα ήταν καλύτερο να συντονίσουν τις πολιτικές τους, δεδομένου ότι ως γείτονες, η οικονομική και η πολιτική τους επιτυχία εξαρτάται από την εμβάθυνση της μεταξύ τους δέσμευσης όπως και με άλλες χώρες της περιοχής. Προς το παρόν, και οι δύο αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν λίγα που μπορούν να κερδηθούν από πολέμους μέσω αντιπροσώπων και, αντίθετα, έχουν ευνοήσει την διπλωματία ήπιας ισχύος.
Τεράστια συμφέροντα διακυβεύονται. Εμπόριο, ενέργεια και γεωστρατηγικές αναγκαιότητες οδηγούν αμφότερες τις κινεζικές και τις ινδικές φιλοδοξίες. Μεταξύ του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού βρίσκεται το κύριο σημείο έμφραξης του παγκόσμιου εμπορίου, το Στενό Malacca. Σήμερα, περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο και το ένα τρίτο του συνόλου της θαλάσσιας κυκλοφορίας διασχίζει τον Ινδικό Ωκεανό και περνά μέσα από αυτό το σημείο στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Για να κατανοήσουμε την κλίμακα, σκεφθείτε ότι περίπου τα δύο τρίτα του ενεργειακού εφοδιασμού της Νότιας Κορέας, σχεδόν το 60% των ενεργειακών προμηθειών της Ιαπωνίας, και το 80% των εισαγωγών αργού πετρελαίου της Κίνας φθάνουν με αυτή την θαλάσσια διαδρομή. Εν τω μεταξύ, το 75% των ενεργειακών προμηθειών της Ινδίας διασχίζουν τον Ινδικό Ωκεανό.
Ξημέρωμα στα Στενά της Μάλακκα, στις 20 Ιουλίου 2004. REUTERS
Η Κίνα από μακρού χρόνου ένιωθε παγιδευμένη από αυτό που οι εθνικοί στρατηγιστές έχουν ονομάσει «Το δίλημμα της Μάλακα» -ότι η πρόσβαση της Κίνας στην ευρύτερη περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού περιορίζεται από ένα κύριο πέρασμα και ότι, για να φτάσουν σε αυτό το πέρασμα, τα πλοία της πρέπει να ταξιδέψουν στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας , η οποία είναι ένα χάος επικαλυπτόμενων εδαφικών διεκδικήσεων από τις χώρες της περιοχής. Και έτσι κατά την τελευταία δεκαετία, η Κίνα επεδίωξε να εξασφαλίσει την πρόσβασή της στους κρίσιμους θαλάσσιους διαδρόμους, ιδίως με την δημιουργία τεχνητών νησιών με αεροδρόμια στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας [6] και με το να ανακηρύξει μια επεκτατική και καινοφανή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη- μια ΑΟΖ που είναι πολύ μεγαλύτερη και περιλαμβάνει πολύ περισσότερα προνόμια από το επιτρεπόμενο σύμφωνα με την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας- στην περιοχή. Από αυτή την άποψη, οι πρόσφατες και μάλλον εμπρηστικές δηλώσεις του Κινέζου αντιναύαρχου Yuan Yubai ότι η Θάλασσα της Νότιας Κίνας «ανήκει στην Κίνα» έχει στρατηγικό νόημα: Είναι στο κάτω-κάτω ο δρόμος τους προς την ευρύτερη περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού.
Άφθονο μελάνι έχει χυθεί σχετικά με την Θάλασσα της Νότιας Κίνας, και σωστά. Αλλά η Θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι μόνο ένα παράδειγμα από ένα μεγαλύτερο παιχνίδι που είναι ήδη σε εξέλιξη.
Μαζί με την δημιουργία διαύλων προς και γύρω από την Malacca, η Κίνα έχει δώσει δάνεια με ευνοϊκούς όρους στο Μπαγκλαντές, στο Πακιστάν, την Μιανμάρ (ονομάζεται επίσης Βιρμανία) και στην Σρι Λάνκα για τα πάντα, από αυτοκινητόδρομους μέχρι σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και θαλάσσιους λιμένες. Όλα αυτά ήταν μέρος της στρατηγικής της Κίνας για τον Ναυτικό Δρόμο του Μεταξιού, η οποία έχει ως στόχο να προσδέσει χώρες του Κόλπου της Βεγγάλης και τού Ινδικού Ωκεανού στην κινεζική οικονομία, καθώς και την δημιουργία εμπορικών δρόμων από την Κίνα μέσω του εδάφους τους, στον Ινδικό Ωκεανό, κάτι που θα επιτρέψει στην Κίνα να αποφεύγει την συμφόρηση στα Στενά της Malacca. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση έχει πληγεί από τις πιο επιθετικές δραστηριότητες της Κίνας στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, οι οποίες φόβισαν τους μικρότερους γείτονες της χώρας [και τους ώθησαν] σε στενότερες συμμαχίες με την Ινδία, την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Καθώς η Κίνα έχει γίνει πιο δυναμική, η Ινδία έχει επικεντρωθεί στην δική της ταχέως αυξανόμενη ανάγκη για πρόσβαση σε κρίσιμες θαλάσσιες γραμμές και σε ευκαιρίες για εμπόριο και επενδύσεις. Το 2011, το θαλάσσιο εμπόριο αποτελούσε σχεδόν το 41% του συνολικού ΑΕΠ της Ινδίας˙ το αντίστοιχο ποσοστό έφτασε το 45% στο 2015. Η Ινδία σήμερα εισάγει περίπου τα τρία τέταρτα του πετρελαίου της μέσω του Ινδικού Ωκεανού. Η Ινδία φοβάται ότι η Κίνα, στηριζόμενη στην συμμαχία της με το Πακιστάν, μπορεί να περικυκλώσει την Ινδία και στην ξηρά και στην θάλασσα. Για τους Ινδούς στρατηγιστές, δεν φαίνεται τραβηγμένο ότι η Κίνα θα χρησιμοποιήσει την αυξημένη θαλάσσια ικανότητά της για να δημιουργήσει μια ζώνη ναυτικού αποκλεισμού που θα εκτείνεται από την Θάλασσα της Νότιας Κίνας μέχρι τον Περσικό Κόλπο.
Για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης, η Ινδία, η οποία ήταν ο μεγαλύτερος αποδέκτης παγκόσμιας εξωτερικής βοήθειας μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, έχει αρχίσει να μοιράζει χρήματα. Η χώρα έχει σήμερα περισσότερα από 12 δισεκατομμύρια δολάρια σε ανοικτές γραμμές πίστωσης και δεκάδες μεγάλα αναπτυξιακά έργα σε ξένες χώρες. Παρ’ όλο που η ινδική βοήθεια ισούται με μόνο ένα κομμάτι της κινεζικής βοήθειας στην περιοχή, η Ινδία ελπίζει να χρησιμοποιήσει την χρηματοδότησή της, την αυξημένη εμπορική της εστίαση, την στρατιωτική διπλωματία, και τους πολιτιστικούς δεσμούς –την αποκληθείσα Πολιτική Ανατολικής Δράσης- για να διατηρήσει και να διευρύνει την επιρροή της πάνω στα κράτη που βρέχονται από τον Ινδικό Ωκεανό ώστε να αποκλείσει μια πιο μόνιμη κινεζική παρουσία στα ύδατα αυτά.
Αυτό, με λίγα λόγια, είναι το νέο μεγάλο παιχνίδι [7].
ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΣΤΟ ΜΠΑΓΚΛΑΝΤΕΣ
Ο ανταγωνισμός στον Ινδικό Ωκεανό αρχίζει στο Μπαγκλαντές [8], μια χώρα η οποία είναι σήμερα ο δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης κινεζικής βοήθειας στην περιοχή. Κατά την τελευταία δεκαετία, τα δύο τρίτα της κινεζικής βοήθειας πήγαν στον τομέα των μεταφορών, δεδομένου ότι η Κίνα πιστεύει πως οι νέες λιμενικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις της Κίνας με το Μπαγκλαντές μπορούν να χρησιμεύσουν ως μια βαλβίδα ανακούφισης για τα Στενά της Malacca. Η Κίνα έχει δαπανήσει σημαντικά κεφάλαια για την αναβάθμιση των λιμενικών υποδομών στο Μπαγκλαντές: Το Πεκίνο είναι από τους βασικούς χρηματοδότες του έργου του λιμένα Τσιταγκόνγκ και είχε συμφωνήσει για την κατασκευή ενός λιμένα βαθέων υδάτων στην Sonadia πριν τα σχέδια εγκαταλειφθούν όταν η Ινδία, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέφρασαν ανησυχίες. Τώρα, το Πεκίνο καλοβλέπει ένα άλλο σχέδιο για λιμάνι βαθέων υδάτων στην Paira.
Το Μπαγκλαντές είναι επίσης ένας από τους μεγαλύτερους αποδέκτες της εξωτερικής βοήθειας της Ινδίας, και όπως και η Κίνα, το Νέο Δελχί έχει εστιάσει το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειάς του στον τομέα των μεταφορών, τον οποίο θεωρεί ως κεντρικό στοιχείο της Πολιτικής Ανατολικής Δράσης. Η Ινδία έχει ήδη εκτείνει πιστωτικές γραμμές 800 εκατομμυρίων δολαρίων για τις υδάτινες, σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές και έχει προτείνει ένα ακόμα δισεκατομμύριο δολάρια. Υπέβαλε επίσης προσφορές για την κατασκευή του λιμένα βαθέων υδάτων στην Paira.
Εν τω μεταξύ, η Ινδία έχει εργαστεί ενεργά για την επίλυση των υπόλοιπων συνοριακών διαφορών της με την Ντάκα. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, οι δύο χώρες κατέληξαν τελικά σε συμφωνία σχετικά με τις διαφορές τους επί των θυλάκων -ανταλλάσσοντας 160 μικρούς θύλακες γης κατά μήκος των συνόρων Ινδίας-Μπανγκλαντές, που ανήκαν στη μια χώρα αλλά βρίσκονταν στην άλλη- και ως εκ τούτου απομακρύνονται από το πολιτικό πρόβλημα που έχει περιορίσει την συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών εδώ και 70 χρόνια. Σε έναν αισθητά διαφορετικό τόνο από εκείνον της Κίνας στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, η κυβέρνηση Narendra Modi δέχθηκε μια διεθνή διαιτησία σχετικά με την κατανομή των χωρικών υδάτων μεταξύ της Ινδίας και του Μπαγκλαντές στον Κόλπο της Βεγγάλης. Η Ινδία ελπίζει ότι μια προσέγγιση πιο «καλής γειτονίας», η οποία φαίνεται να εξομαλύνει τις τοπικές τριβές για να ενισχυθεί η συνεργασία, θα βοηθήσει να απωθηθεί η επιρροή της Κίνας στο εγγύς εξωτερικό της Ινδίας, ενώ, επίσης, θα ενισχύσει το εμπόριο και τις διασυνδέσεις στην Νότια Ασία.
ΚΟΥΒΑΡΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΜΙΑΝΜΑΡ
Η Κίνα έχει επενδύσει τεράστια ποσά στον διπλανό γείτονα του Μπαγκλαντές, την Μιανμάρ. Το Πεκίνο έμεινε φιλικό προς το στρατιωτικό καθεστώς στην Naypyidaw κατά την διάρκεια των δεκαετιών απομόνωσης του καθεστώτος ώστε να καλλιεργήσει έναν σύμμαχο για το εμπόριο και την πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Από το 1988 έως το 2013, η Κίνα έχτισε λιμάνια, φράγματα και αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου σε όλη την χώρα, αντιπροσωπεύοντας το 42% των ξένων επενδύσεων στη Μιανμάρ. Το λιμάνι της Kyaukphyu έγινε ο ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής του Πεκίνου στην χώρα, καθώς παρέχει πολύτιμη χερσαία πρόσβαση στον Ινδικό Ωκεανό. Το 2013, οι χώρες εγκαινίασαν έναν αγωγό από την Kyaukphyu στην Κίνα, ο οποίος έχει προγραμματιστεί να αρχίσει να κινεί αργό πετρέλαιο εντός του τρέχοντος έτους.
Μια πινακίδα στην γέφυρα που συνδέει την Κίνα με την Μιανμάρ προειδοποιεί τους ανθρώπους στην κινεζική και βιρμανική γλώσσα να μην την διασχίζουν, στις 12 Ιανουαρίου 2009. Πίσω από την γενναιοφροσύνη και τα ποιήματα φιλίας, η σχέση της Κίνας με τον φτωχό νοτιοανατολικό γείτονά της και πρώην σύμμαχο παλαιότερα γνωστό ως Βιρμανία είναι βαθύτατα προβληματική. BEN BLANCHARD / REUTERS
Οι σχέσεις της Κίνας με την στρατιωτική χούντα που κυβερνά έχει προκαλέσει την αντιπολίτευση στην Μιανμάρ. Βίαιες και αντι-κινεζικές διαδηλώσεις στο βόρειο τμήμα της χώρας έχουν προκαλέσει καθυστερήσεις στο πετρελαϊκό έργο, και έδωσαν την ευκαιρία στην Ινδία να αναζωογονήσει το δικό της σχέδιο στην Kaladan, το οποίο θα συνδέει την ινδική πόλη Καλκούτα με το λιμάνι Sittwe μέσω θαλάσσης, στην συνέχεια θα συνδέει μέσω της Μιανμάρ πάλι το ινδικό κρατίδιο Mizoram. Αυτή η επανασύνδεση έχει σημασία, αφού το λιμάνι Sittwe αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό μέρος του σαρωτικού σχεδίου της Ινδίας να συνδέσει την ανατολική Ινδία με την Μιανμάρ και, κατ’ επέκταση, την υπόλοιπη περιοχή δια θαλάσσης, εσωτερικών πλωτών οδών και αυτοκινητοδρόμων.
Οι κινήσεις της Ινδίας έχουν επεκταθεί πέραν της αναπτυξιακής συνεργασίας. Εκμεταλλευόμενη μια συμφωνία (του Μαΐου 2014) συνεργασίας για συνοριακά θέματα και θέματα ασφαλείας, τον Ιούνιο του 2015 οι ινδικές Ειδικές Δυνάμεις ξεκίνησαν μια επιδρομή σε στρατόπεδο ανταρτών στην Μιανμάρ [9]. Η κίνηση ανακούφισε την πίεση στις δυνάμεις της Naypyidaw, οι οποίες ήταν τότε πολύ πιεσμένες μαχόμενες αντικαθεστωτικούς αντάρτες σε τρεις άλλες περιοχές της χώρας. Προηγουμένως, το 2013, η Ινδία συμφώνησε για την κατασκευή τεσσάρων σκαφών ακτοφυλακής για τον στόλο της Μιανμάρ και για να εκπαιδεύσει περισσότερους από τους αξιωματικούς του στρατού της Μιανμάρ. Με την σειρά της, η Μιανμάρ, από παλιά ένα κράτος–πελάτης του Πεκίνου, έχει αρχίσει να στρέφεται μακριά από την Κίνα. Το πρώτο μεγάλο πλήγμα στην σχέση τους ήταν η αναστολή του υποστηριζόμενου από την Κίνα έργου για το φράγμα Myitsone στον ποταμό Irrawaddy το 2011˙ αφότου η στρατιωτική χούντα της Μιανμάρ διαλύθηκε το 2010, η νέα κυβέρνηση υπέκυψε στην πίεση της κοινής γνώμης εναντίον του φράγματος. Το δεύτερο πλήγμα ήταν η έγκριση από την Κίνα για ασκήσεις με πραγματικά πυρά κατά μήκος των συνόρων της Βιρμανίας, τον Ιούνιο του 2015. Στην στρατηγική απώλεια της Κίνας, η Ινδία είναι ο μεγάλος νικητής -ένα μοτίβο που έχει αναπαραχθεί σε διάφορες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
ΟΧΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΑΚΙΣΤΑΝ
Η Κίνα είναι ξεκάθαρα νικητής σε ένα θέατρο, όμως, και αυτό είναι το Πακιστάν. Καμιά κινεζική κίνηση έχει δεν έχει δημιουργήσει μεγαλύτερη ανησυχία στο Νέο Δελχί από την ανθούσα συμμαχία του Πεκίνου με την Ισλαμαμπάντ. Η Κίνα χρηματοδότησε το πακιστανικό λιμάνι Γκουαντάρ [10], μέσω του οποίου το Πεκίνο σκοπεύει να μεταφέρει πετρέλαιο και φυσικό αέριο από την Αραβική Θάλασσα στην ανήσυχη κινεζική επαρχία Xinjiang. Το λιμάνι κόστισε 1,16 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά η Κίνα πήρε την αξία πίσω με την υπογραφή μιας διαχειριστικής μίσθωσης 40 ετών. Και αυτό είναι μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με την πρόσφατα υπογραφείσα επένδυση 46 δισεκατομμυρίων δολαρίων για έναν σχεδόν 2.000 μιλίων οικονομικό διάδρομο που θα συνδέει το λιμάνι Γκουαντάρ μέσω της διαφιλονικούμενης περιοχής του Κασμίρ με την Κίνα. Ήδη, η ναυτική εμπλοκή της Κίνας με το Πακιστάν έχει αυξηθεί δραματικά, με το κινεζικό ναυτικό να έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να ελλιμενίζεται στο Καράτσι. Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές των μέσων ενημέρωσης [11], υπάρχουν ακόμα σχέδια η Κίνα να παράσχει αντιτορπιλικά και άλλα πολεμικά πλοία στο Πακιστάν κατά τα προσεχή έτη. Όλα αυτά δίνουν στην Κίνα την δυνατότητα να προβάλει σκληρή ισχύ στις ακτές της Αραβικής Θάλασσας, η οποία περιβάλλει τα πυκνότερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου του κόσμου.
Τα εγκαίνια του λιμένα βαθέων υδάτων Gwadar, στις 20 Μαρτίου 2007. REUTERS
Για να μην υστερήσει, η Ινδία έχει ξεκινήσει το δικό της λιμενικό έργο στο Ιράν ως τμήμα μιας στρατηγικής για την πρόσβαση στο Αφγανιστάν και την Κεντρική Ασία, ενώ θα παρακάμπτει το Πακιστάν. Υπογεγραμμένη το 2002, η συμφωνία για το λιμάνι Chabahar καθυστέρησε λόγω των διεθνών κυρώσεων στο Ιράν. Τώρα που οι P5 + 1 υπέγραψαν μια πυρηνική συμφωνία, όμως, το έργο θα μπορούσε να απογειωθεί. Η Ινδία έχει ήδη δαπανήσει 100 εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή ενός δρόμου στο Αφγανιστάν που το συνδέει με το λιμάνι Chabahar. Ο Modi υπέγραψε πρόσφατα μια συμφωνία 85 εκατομμυρίων δολαρίων για την εκμίσθωση και την μετατροπή δύο από τις προβλήτες στο λιμάνι Chabahar σε τερματικό σταθμό εμπορευματοκιβωτίων ως το τέλος του 2016, και η κυβέρνηση προσφέρθηκε να επενδύσει πάνω από 15 δισεκατομμύρια δολάρια στο Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους ανάπτυξης του Chabahar σε ένα μεγαλύτερο λιμένα βαθέων υδάτων, με αντάλλαγμα φθηνότερο φυσικό αέριο. Όταν το σύστημα του επεκταμένου Chabahar γίνει λειτουργικό, η Ινδία θα έχει έναν τρόπο να απορροφά τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου από το Ιράν και την Κεντρική Ασία προς τον νότο, μακριά από τις πεινασμένες ενεργειακές αγορές της δυτικής Κίνας.
ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΡΙ ΛΑΝΚΑ
Μια τελευταία περίπτωση καθιστά απολύτως ξεκάθαρη την φύση της αυξανόμενης αντιπαλότητας μεταξύ της Κίνας και της Ινδίας. Υπό την προηγούμενη κυβέρνηση, η Ινδία παραχώρησε επιρροή στην Κίνα επί της Σρι Λάνκα [12], επειδή η Κίνα είχε παράσχει στην προηγούμενη κυβέρνηση της Σρι Λάνκα το στρατιωτικό υλικό και την διπλωματική κάλυψη που της επέτρεψαν να κερδίσει τον 25ετή εμφύλιο πόλεμο εναντίον των Τίγρεων Ταμίλ. Η χρηματοδότηση ήταν κάτι που ούτε η Ινδία, ούτε οι Δυτικές χώρες ήταν πρόθυμες να παράσχουν λόγω φόβων περί παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Και έτσι η Κίνα κατασκεύασε το λιμάνι Χαμπαντότα στη νότια Σρι Λάνκα, το οποίο, όταν ολοκληρωθεί φέτος η τρίτη φάση της κατασκευής, θα είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Νότιας Ασίας. Η Κίνα ξεκίνησε επίσης την κατασκευή ενός λιμενικού έργου 1,4 δισ. δολαρίων κοντά στο Κολόμπο. Η συμφωνία θα διαρκέσει για 99 χρόνια και δίνει στο Πεκίνο δικαιοδοσία πάνω σε περίπου 200 στρέμματα γης. Πράγματι, το έργο της πόλης-λιμένα Κολόμπο (Colombo Port City Project), όπως υποδηλώνει η ονομασία του, θα είναι μια πόλη υπό κινεζική μίσθωση, πλήρης με πολυκατοικίες, εμπορικά κέντρα και γήπεδα γκολφ. Σε περιόδους συγκρούσεων, η Κίνα πιθανότατα θα είναι σε θέση να κάνει στρατιωτική χρήση των εγκαταστάσεων. Πράγματι, το 2014, η Σρι Λάνκα χορήγησε μια μορφή προνομιακής πρόσβασης [13] στην Κίνα, που επιτρέπει στο Πεκίνο να δέσει τα υποβρύχιά του στο Νότιο Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων του Κολόμπο –μια εγκατάσταση βαθέων υδάτων που κατασκευάστηκε και διευθύνεται από κινεζικές εταιρείες- αντί για την Λιμενική Αρχή της Σρι Λάνκα, η οποία έχει την αρμοδιότητα να φιλοξενεί πολεμικά πλοία. [13] Η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα, στην συνέχεια προσπάθησε να κρατήσει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στο σκοτάδι σχετικά με το θέμα, σε αντίθεση με τις συνήθεις ηχηρές ανακοινώσεις της όταν άλλες χώρες πραγματοποιούν κλήσεις ελλιμενισμού στην χώρα [14].
Όμως τον Φεβρουάριο του 2015, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Σρι Λάνκα, Maithripala Sirisena, του οποίου η εκστρατεία επικεντρώθηκε στις κατηγορίες για διαφθορά στις κινεζικές επενδύσεις στην Σρι Λάνκα, άλλαξε πορεία. Έκανε το πρώτο διεθνές ταξίδι του στην Ινδία, υπογράφοντας ένα ευρύ φάσμα συμφωνιών για την ενίσχυση των στρατηγικών και οικονομικών δεσμών, συμπεριλαμβανομένης της μη στρατιωτικής πυρηνικής συνεργασίας. Ο Sirisena έχει πλέον θέσει το λιμενικό έργο Colombo σε αναμονή, αν και το Πεκίνο χρησιμοποιεί όλη την επιρροή του για να το ξαναξεκινήσει. Κατά την επίσκεψη του Ινδού πρωθυπουργού Narenda Modi στην Σρι Λάνκα, την πρώτη από Ινδό πρωθυπουργό τα τελευταία 28 χρόνια, η Ινδία συμφώνησε να εμβαθύνει τους στρατηγικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς δεσμούς με την χώρα. Ο Modi πρόσφερε μια γραμμή πίστωσης 318 εκατομμυρίων δολαρίων προς την Κολόμπο για την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου της, και οι δύο χώρες συνήψαν συμφωνίες για να αναπτύξουν από κοινού τους τομείς άνθρακα και πετρελαίου της Σρι Λάνκα και ίδρυσαν μια κοινή ομάδα εργασίας για την ωκεάνια οικονομία.
ΩΡΑ ΓΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Αντί να βραχνιάζει φωνάζοντας για τις κινεζικές υπερβάσεις, η Ινδία έχει επικεντρωθεί στην αναζωογόνηση των σχέσεών της στη Νότια Ασία και στην διεύρυνση των επαφών της με δυνητικούς εταίρους από τον Περσικό Κόλπο μέχρι την Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Ταυτόχρονα, έχει αμφισβητήσει άμεσα τις κινεζικές θέσεις σε όλη την περιοχή. Μιλώντας ενώπιον του κοινοβουλίου της Σρι Λάνκα, ο Μόντι δήλωσε ότι το όραμά του για μια «ιδανική γειτονιά» είναι εκείνο στο οποίο «το εμπόριο, οι επενδύσεις, η τεχνολογία, οι ιδέες και οι άνθρωποι διακινούνται εύκολα». Το όραμα αυτό ταιριάζει με τις φιλοδοξίες των ΗΠΑ στην περιοχή, εκφρασμένες στο «Κοινό Στρατηγικό Όραμα ΗΠΑ-Ινδίας για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και την περιοχή του Ινδικού Ωκεανού» [15] που υπεγράφη τον Ιανουάριο, και αργότερα στην «Ναυτική Στρατηγική Ασίας-Ειρηνικού» [16] του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ, η οποία ειδικά αγκάλιασε την Πολιτική Ανατολικής Δράσης της Ινδίας.
Η ινδική εξωτερική πολιτική αναγνωρίζει ότι τα μικρότερα κράτη που επιδιώκουν να αναπτύξουν τις οικονομίες τους θα αποδέχονταν την κινεζική βοήθεια, της οποίας τις βαθιές τσέπες η Ινδία δεν μπορεί να τις συναγωνιστεί. Αυτό σημαίνει ότι η Ινδία θα χάσει κάποια επιρροή σε αυτά τα κράτη, αλλά αυτές οι επενδύσεις θα βοηθήσουν επίσης την μεγάλη στρατηγική της Ινδίας να αναπτύξει την γειτονιά της, μια περιοχή η οποία είναι από τις λιγότερο ενταγμένες στον κόσμο. Αλλά η Ινδία φέρνει και κάτι άλλο στο τραπέζι: Μια κοινή αίσθηση πολιτισμού και αξιών με πολλούς από τους γείτονές της. Και αυτό είναι ένα περιουσιακό στοιχείο που η Κίνα δεν το έχει, παρ’ όλο τον πρωτόγνωρο πλούτο της.
Λιμάνια, λιμάνια, λιμάνια: Το Νέο Μεγάλο Παιχνίδι αφορά στην στρατηγική πρόσβαση στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού. ΠΗΓΗ: MAP BY BRIAN BARNISIN BASED ON DATA FROM INDIAN DEVELOPMENT COOPERATION RESEARCH (IDCR), CENTRE FOR POLICY RESEARCH, NEW DELHI
Τα νερά ανάμεσα στον Ινδικό Ωκεανό και τις διαφιλονικούμενες νήσους Spratly, στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας ετοιμάζονται να γίνουν η πρώτη γραμμή ενός νέου μεγάλου παιχνιδιού που θα εξαπλωθεί σε όλη την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Το παιχνίδι είναι πολύ πιο περίπλοκο από εκείνο μεταξύ της βρετανικής και της ρωσικής αυτοκρατορίας για τον έλεγχο στην Κεντρική Ασία κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα. Οι μετωπικές γραμμές δεν θα είναι διακριτές ή αδιαπέραστες˙ αντί για τα πολεμικά πλοία θα αναμιγνύονται τα φορτηγά πλοία και τα δεξαμενόπλοια καθώς οι μεγάλες δυνάμεις θα προσπαθούν να εξισορροπήσουν η μια την άλλη στις θαλάσσιες διαδρομές. Τα πιθανά κέρδη σε αυτό το παιχνίδι θα είναι πολύ μεγαλύτερα, αλλά ο ανταγωνισμός θα είναι πολύ πιο δύσκολα διαχειρίσιμος.
Η Κίνα και η Ινδία θα συνεχίσουν να αποκτούν νέα σκληρή ισχύ με σκοπό την προστασία των οικονομικών συμφερόντων τους στην περιοχή. Το 2013 και το 2014, η Ινδία ήταν η μεγαλύτερη εισαγωγέας όπλων στον κόσμο˙ Η Κίνα ήταν η τρίτη μεγαλύτερη το 2013 και η τέταρτη μεγαλύτερη πέρυσι. Αυτή η αύξηση αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη τάση στην περιοχή: 12 από τους 15 κορυφαίους εισαγωγείς όπλων στον κόσμο είναι διάσπαρτοι σε ολόκληρη την περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού. Αυτό δεν υπονοεί ότι οι δύο γίγαντες της Ασίας κατευθύνονται προς αναπόφευκτη σύγκρουση. Πράγματι, ο ανταγωνισμός έχει την δυνατότητα να οδηγήσει σε θεαματικά οικονομικά οφέλη στην περιοχή καθώς οι χώρες απορροφούν κινεζική και ινδική χρηματοδότηση για υποδομές. Η προκύπτουσα αύξηση στις εμπορικές υποδομές και στην συνδεσιμότητα θα ωφελήσει επίσης τόσο την Κίνα όσο και την Ινδία. Ωστόσο, αυτή η θετική έκβαση θα απαιτήσει ενεργό διαχείριση από όλες τις πλευρές και μια διαρκή δέσμευση για την εξισορρόπηση των αντικρουόμενων συμφερόντων.
Και εδώ είναι που μπαίνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Προκειμένου να εξασφαλιστεί ευημερία για όλους, οι τρεις δυνάμεις θα πρέπει να είναι ρεαλιστικές σχετικά με τις νόμιμες ανησυχίες περί την ασφάλεια των άλλων. Δεν προκαλεί έκπληξη ότι δεδομένων των προκλήσεων του Πεκίνου στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κινηθεί για την ενίσχυση των διμερών σχέσεων με την Ινδία, ενώ ζητούν μεγαλύτερο ινδικό ακτιβισμό στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συνεχίσουν την συνεργασία για την ασφάλεια στην θάλασσα και την οικονομική συνεργασία με την Ινδία, ενώ θα συνεργάζονται επίσης με την Αυστραλία, την Ιαπωνία και άλλους εταίρους, ιδίως τα κράτη του Ινδικού Ωκεανού. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την δημιουργία τμημάτων στα Υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών που να εστιάζουν στην περιοχή αυτή. Μια στρατηγική εστίαση στον Ινδικό Ωκεανό στο σύνολό του, μια στρατηγική που θα φέρνει ενεργητικότητα σε μια περιοχή όπου η πολιτική των ΗΠΑ στην καλύτερη περίπτωση είναι αντιδραστική, θα αποτελέσει βασικό στοιχείο της επιτυχίας της ευρύτερης πολιτικής.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει επίσης να θεωρούνται στην περιοχή ως αξιόπιστος εταίρος, αλλά επίσης ένας εταίρος πρόθυμος να διασφαλίζει την τήρηση του διεθνούς δικαίου και των διεθνών κανόνων. Θα ήταν μάταιο, και πράγματι αντιπαραγωγικό, να προσπαθήσουν να αποτρέψουν είτε την Κίνα είτε την άνοδο της Ινδίας. Η αναποτελεσματική προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών να αποτρέψει βασικούς συμμάχους να συμμετάσχουν στην υπό κινεζική ηγεσία Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών της Ασίας (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ) [17] το έκανε σαφές αυτό. Η έλλειψη στρατηγικής σκέψης ήταν επίσης εμφανής όταν η αμερικανική αδιαλλαξία να επιτρέψει την ανακατανομή των δικαιωμάτων ψήφου στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο το 2010 έδωσε το κίνητρο για τον άμεσο σχηματισμό της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (New Development Bank), υπό την ηγεσία των χωρών BRICS. Ταυτόχρονα, τι το καλό έχουν οι διπλωματικές διαμαρτυρίες από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την δημιουργία τεχνητών νησιών με αεροδρόμια στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν μέχρι σήμερα πραγματοποιήσει καμία υπερπτήση ή διάσχιση «ελεύθερης ναυσιπλοΐας» εντός του ορίου των 12 μιλίων που εσχάτως δημιούργησαν τα προσφάτως κατασκευασθέντα νησιά της Κίνας;
Η Ουάσιγκτον πρέπει να συνεργαστεί με την Κίνα και την Ινδία, καθώς και με άλλες χώρες της περιοχής, ώστε να σέβονται την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, να διασφαλιστεί ότι η πιο απειλητική συμπεριφορά θα καμφθεί και ότι οι διεθνείς κανόνες γίνονται δεκτοί. Επιπλέον, οι πολιτικές που αποσκοπούν στην προώθηση της ελευθερίας του εμπορίου μέσω συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου πρέπει να περιλαμβάνουν τους δύο κύριους παίκτες στο Νέο Μεγάλο Παιχνίδι. Μόνο ενεργώντας ως σημαντικός εταίρος στην περιοχή Ινδίας-Ειρηνικού και, όταν χρειάζεται, υποστηρίζοντας με σκληρή δύναμη την δέσμευσή τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες να είναι σε θέση να φέρουν το παιχνίδι σε ένα τέλος που θα είναι ευνοϊκό για όλους. Κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών, ο Μόντι έχει πει επανειλημμένα δημοσίως ότι «Τα πεπρωμένα μας συνδέονται από τα ρεύματα του Ινδικού Ωκεανού». Έχει δίκιο -και δεν χρειάζεται αυτό να είναι κάτι κακό.
* Η RANI D. MULLEN είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Διακυβέρνησης στο College of William & Mary στην Βιρτζίνια και διευθύντρια του Indian Development Cooperation Research (IDCR) στο Κέντρο Πολιτικών Ερευνών, στο Νέο Δελχί, στην Ινδία.
Ο CODY POPLIN είναι επίκουρος ερευνητής στο Ινστιτούτο Brookings στην Ουάσιγκτον και μέλος της συντακτικής επιτροπής του Lawfare. Είναι πρώην υπότροφος Henry Luce στο Κέντρο Πολιτικών Ερευνών, στο Νέο Δελχί, στην Ινδία, και επίκουρος ερευνητής στο Indian Development Cooperation Research.
(Στην φωτογραφία : Ινδική και κινεζική στρατηγική εξωτερική βοήθεια προς τις χώρες που βρέχονται από τον Ινδικό Ωκεανό. MAP BY BRIAN BARNISIN BASED ON DATA FROM INDIAN DEVELOPMENT COOPERATION RESEARCH (IDCR), CENTRE FOR POLICY RESEARCH, NEW DELHI)
Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-09-29/new-great-game
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.newyorker.com/magazine/2015/09/28/dinner-talk
[2] http://foreignpolicy.com/2014/11/10/chinas-silk-road-strategy/
[3] http://indianexpress.com/article/india/india-others/indias-act-east-poli...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/east-asia/2014-04-18/far-eastern...
[5] http://www.foreignaffairs.gr/articles/70290/peter-martin/pera-apo-to-1962
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2014-07-13/pandoras-sandbox
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/east-asia/2009-03-01/center-stag...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/bangladesh/2013-03-13/battle-ban...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/india/2015-06-23/india-flexes-it...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-03-05/strategic-seaport
[11] http://indiatoday.intoday.in/story/chinese-submarine-indian-navy-karachi...
[12] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-04-08/chinas-port-now...
[13] http://csis.org/publication/pacnet-7-pla-n-chinese-maritime-bases-indian...
[14] http://www.sundaytimes.lk/141102/editorial/enter-the-dragon-125695.html
[15] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2015/01/25/us-india-joint-st...
[16] https://www.foreignaffairs.com/Asia-Pacific%252520Maritime%252520Securit......
[17] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-06-11/should-washingt...
