Ο εθνολαϊκισμός παραμένει δημοφιλής στην Αν. Ευρώπη
STEVEN ERLANGER / THE NEW YORK TIMES
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Η έξαρση του εθνολαϊκισμού που απείλησε να σαρώσει τη Δυτική Ευρώπη την τρέχουσα χρονιά φαίνεται πως διανύει φάση αποδυνάμωσης.
Ο Νάιτζελ Φάρατζ, στον οποίο καταλογίζεται σημαντικό μερίδιο ευθύνης για το Brexit, έχει περιοριστεί στον ρόλο του περιθωριοποιημένου καλεσμένου σε τηλεοπτικές εκπομπές. Η Μαρίν Λεπέν εξολοθρεύτηκε, ενώ ο Γερτ Βίλντερς, ο οποίος τερμάτισε δεύτερος στις εκλογές της Ολλανδίας τον Μάρτιο, παραμερίστηκε από τον κυβερνητικό συνασπισμό τεσσάρων κομμάτων.
Ωστόσο, μια διαφορετική ιστορία εκτυλίσσεται στην Ανατολική Ευρώπη και απειλεί να διευρύνει ένα λανθάνον ρήγμα στην Ε.Ε. Η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Σλοβακία αποτελούν τις τέσσερις χώρες που καθοδηγούνται, με τον ένα ή άλλο τρόπο, από λαϊκιστές αρχηγούς.
Ο εθνολαϊκισμός δεν μπορεί να οριστεί με ευκολία, καθώς οι υποστηρικτές του δεν ασπάζονται μια ενιαία ιδεολογία, παρά την κριτική που ασκούν άπαντες σε σχέση με την ανεξέλεγκτη μετανάστευση και τους μουσουλμάνους. Ωστόσο, η δημοφιλία του κατακερματίζει την παραδοσιακή υπόσταση της πολιτικής και δυσκολεύει τον σχηματισμό κυβερνητικών συνασπισμών.
Η διαπίστωση πως οι κυβερνήσεις στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη διακατέχονται από τάση λαϊκισμού οδηγεί στον κίνδυνο της νομιμοποίησης κινημάτων που κάποτε βρίσκονταν στο πολιτικό περιθώριο. Στην Τσεχία, ο Αντρέι Μπάμπις, ολιγάρχης που αναδύθηκε από κύμα οργής ενάντια στη διαφθορά, κατάφερε να πετύχει ηχηρή νίκη τον Οκτώβριο. Κατά τον Τσέχο πολιτικό επιστήμονα Γίρζι Πέχε, η εκλογή του Μπάμπις «αποτελεί ένδειξη μιας τάσης, χωρίς να αποκλείονται οι διαφοροποιήσεις».
Τα κοινά στοιχεία
Οι τέσσερις χώρες, οι οποίες συνιστούν την Ομάδα Βίσεγκραντ, διαθέτουν τέσσερις διαφορετικούς λαϊκιστές, κατά τον Πέχε. Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν της Ουγγαρίας είναι «δεξιός εθνικιστής». Ο ηγέτης της Πολωνίας Γιάροσλαβ Κατσίνσκι είναι «ιδεολόγος» που έχει εμμονή με τη Ρωσία και τον θάνατο του δίδυμου αδερφού του. Ο πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο της Σλοβακίας είναι «αριστερός λαϊκιστής» και ο Μπάμπις βρίσκεται πιο κοντά ιδεολογικά προς τον πρόεδρο Τραμπ και τον πρώην Ιταλό πρωθυπουργό Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Κατά τον Πέχε, το κοινό στοιχείο των λαϊκιστών είναι ότι «ηγούνται του κύματος της ανησυχίας για την παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση και άλλα πρωτόγνωρα φαινόμενα και προβάλλουν ένα προσφιλές προσωπείο σε όσους επιζητούν προστασία».
Στις πρώην κομμουνιστικές χώρες, οι ανησυχίες περί εθνικής ταυτότητας είναι ιδιαίτερα ισχυρές. Είναι πρόθυμες να παραμείνουν μέλη της Ε.Ε. ώστε να οχυρωθούν απέναντι στη Ρωσία αλλά και γιατί, έτσι, ωφελούνται από την ευρωπαϊκή χρηματική βοήθεια και προσφορά εργασίας. Από την άλλη, επικρατεί έντονη ανησυχία ως προς την κοινή διακυβέρνηση, καθώς δεν χαίρονται να δέχονται εντολές από τις Βρυξέλλες.
Στην περίπτωση της Τσεχίας, η οποία ποτέ δεν αποδέχθηκε το διαζύγιο του 1993 με τη Σλοβακία, η ταυτότητα χαρακτηρίζεται ρευστή, με το πολιτικό σύστημα να καταστρέφεται εκ των έσω μετά την προεδρία Χάβελ. Ο Τομάς Βαλάσεκ, διευθυντής του ανεξάρτητου ερευνητικού κέντρου Cornegie Europe στις Βρυξέλλες, επισημαίνει πως οι Τσέχοι ανέκαθεν έτρεφαν «εγγενή σκεπτικισμό» απέναντι στην εξουσία. Ο Μπάμπις, χωρίς αποκρυσταλλωμένη ιδεολογία, αποφάσισε, κατά τον Βαλάσεκ, «να κατέβει γιατί ένιωθε πως η κοινωνία της Τσεχίας ήταν καταρρακωμένη, αναποτελεσματική και μπορούσε να τη διαχειριστεί».
Αν και ο αριθμός των μεταναστών στις ανατολικές χώρες είναι πολύ μικρός, όλοι οι ηγέτες που αναδείχθηκαν νικητές έκαναν χρήση μιας σκληρής ρητορικής εναντίον των μεταναστών, τους οποίους συνέδεσαν με τον φόβο της τρομοκρατίας, κατά τον καθηγητή πολιτικής επιστήμης Μιροσλάβ Μαρές.
Ο διακεκριμένος ιστορικός Νόρμαν Ντέιβις θεωρεί πως ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού σε αυτές τις χώρες νιώθει πως έχει πέσει θύμα παραπλάνησης και εξαπάτησης. Κανείς δεν αναπολεί τον κομμουνισμό, αλλά επικρατεί μια διάχυτη αποστροφή για τον τρόπο με τον οποίο οικοδομήθηκε η νέα τάξη πραγμάτων. Ωστόσο, ο Ντέιβις καταλήγει πως «δεν υπάρχει ενιαίος ιός, και δεν πιστεύω ότι η αντοχή του θα διαρκέσει για πολύ ακόμη».
(Στην φωτογραφία : Η εκλογή του Αντρέι Μπάμπις στην Τσεχία «αποτελεί ένδειξη μιας τάσης, χωρίς να αποκλείονται οι διαφοροποιήσεις»)
