Η τουρκική παρεμβατικότητα στην Θράκη
Από την ισλαμοδημοκρατία στον νεο-οθωμανικό αναθεωρητισμό
Δρ. Ευριπίδης Στ. Στυλιανίδης
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Η πολιτική εκκίνηση του Ταγίπ Ερντογάν ως ευρωπαϊστή μεταρρυθμιστή ηγέτη που επεδίωκε την εδραίωση ενός νέου τύπου «Ισλαμοδημοκρατίας» (κατά την αντιστοιχία με την «Χριστιανοδημοκρατία») στην Τουρκία, πρότυπο και για άλλα μουσουλμανικά κράτη, δημιούργησε μετρημένη αισιοδοξία, τόσο στην ΕΕ όσο και στην Ελλάδα.
Η ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΩΣ ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η «εμπιστοσύνη» υπήρξε το κλειδί για την βελτίωση των διμερών σχέσεων και για την αντιμετώπιση, όχι μόνο θεμάτων χαμηλής πολιτικής αλλά και μεγάλων ζητημάτων που αποτελούν χρόνιες διαφορές μεταξύ των δύο κρατών.
Η προσέγγιση Καραμανλή-Ερντογάν στηρίχθηκε στην βάση της «εμπιστοσύνης» και έφερε σύντομα θετικά μετρήσιμα αποτελέσματα:
-Εκτινάχθηκε ο όγκος εμπορικών συναλλαγών από τα 350 εκατ. ευρώ το 2004, σε πάνω από 5,5 δισ. ευρώ το 2013, με θετικό ισοζύγιο για την Ελλάδα.
-Αυξήθηκαν οι εκατέρωθεν επενδύσεις καθώς και οι επιχειρηματικές συμπράξεις ελληνικών και τουρκικών εταιρειών.
-Προχώρησε η ενεργειακή συνεργασία με τον ελληνοτουρκικό αγωγό φυσικού αερίου και αργότερα τον TAP.
-Αυξήθηκε εκατέρωθεν το τουριστικό ρεύμα.
-Ενισχύθηκε η ευρωπαϊκή προσπάθεια της Τουρκίας και δι’ αυτής πρώην διμερή ζητήματα κατέστησαν ευρωτουρκικές διαφορές ή ακριβέστερα ευρωπαϊκές προϋποθέσεις σύνδεσης της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η αντιμετώπιση του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, η επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης, ο σεβασμός έστω και ετεροχρονισμένα των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου κλπ.
-Έπεσαν οι τόνοι της αντιπαράθεσης και μειώθηκαν οι παραβάσεις και οι παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου στο Αιγαίο.
Κορύφωση αυτών των θετικών εξελίξεων ήταν η επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν ως πρωθυπουργού στην Θράκη το 2005, όπου υπήρξε απόλυτος σεβασμός των συμφωνηθέντων. Δεν προκάλεσε χρησιμοποιώντας εθνοτικούς όρους, δεν είδε δημόσια τους ψευδομουφτήδες, δεν επισκέφθηκε συλλόγους για τους οποίους υπήρχε εκκρεμοδικία (ΤΕΞ). Αντίθετα ενθάρρυνε τους Μουσουλμάνους Έλληνες πολίτες «να σέβονται την Ελλάδα και να απολαμβάνουν τους καρπούς της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας, λειτουργώντας ως γέφυρα φιλίας με την Τουρκία».
Η ανάδειξη του Αχμέτ Νταβούτογλου στους πρωταγωνιστικούς ρόλους του Συμβούλου Στρατηγικής, του Υπουργού Εξωτερικών και αργότερα του Πρωθυπουργού της γείτονος, σηματοδοτεί την στροφή Ερντογάν στον νεο-οθωμανικό αναθεωρητισμό, όπως ακριβώς αυτός περιγράφεται στο βιβλίο «Στρατηγικό Βάθος» του πρώην πρωθυπουργού του.
Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται σταδιακά, όσο η Τουρκία απομονώνεται διεθνώς συγκρουόμενη με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, την Ρωσία, την ΕΕ, ακόμα και με σημαντικές μουσουλμανικές χώρες, όπως η Αίγυπτος.
Η στροφή στη νεο-οθωμανική μεγαλομανία κορυφώθηκε ενόψει του δημοψηφίσματος που ενισχύει τις αρμοδιότητες του Προέδρου, κάτι που φέρνει το κυβερνών κόμμα AKP κοντύτερα στην εθνικιστική ρητορική του κόμματος των «Γκρίζων Λύκων», τους οποίους χρειάζεται εκλογικά για να διαμορφώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία.
Η απόπειρα πραξικοπήματος που ακολουθεί, επιδεινώνει την κατάσταση, καθώς ενισχύει την επιθετική αναθεωρητική ρητορική του προέδρου Ερντογάν, ο οποίος πλέον μιλά ανοιχτά για «Αναθεώρηση της Συνθήκης της Λοζάνης», για «σύνορα της ψυχής που δεν ταυτίζονται με τα υφιστάμενα σύνορα...» ακόμα και για «δημοψήφισμα στην Θράκη».
Από τη νέα κυβέρνηση Γιλντιρίμ απουσιάζει ο μετριοπαθής Δυτικοθρακιώτης υπουργός Υγείας Μ. Μοεζήνογλου, που είχε αφήσει θετικό αποτύπωμα κατά την προηγούμενη ελληνο-τουρκική προσέγγιση. Συμμετέχει, όμως, ο επίσης Δυτικοθρακιώτης Χακάν Τσαβούσογλου ως τρίτος αντιπρόεδρος, αρμόδιος αποκλειστικά για τους «Τούρκους εκτός Τουρκίας» μέσα στους οποίους, βεβαίως, κατατάσσουν κατά προτεραιότητα και τη Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης (sic).
Ο νέος αντιπρόεδρος ανήκει μάλλον στους πιο σκληροπυρηνικούς. Διατηρεί ιδιαίτερες επαφές με τους τουρκοχρηματοδοτούμενους «Συλλόγους Αλληλεγγύης Τούρκων Δυτικής Θράκης» στην Γερμανία, που προπαγανδίζουν την «αυτονομία» (γι’ αυτό λειτουργούν εκτός Ελλάδας, ώστε να μην υπάγονται στο ελληνικό σύνταγμα και τους νόμους που διέπουν Έλληνες πολίτες) και έχει συχνά μιλήσει δημόσια, με φόντο «την σημαία της “Ανεξάρτητης Θράκης”».
Ο Χακάν Τσαβούσογλου σε επίσκεψη στην Θράκη, στις 3 και 4 Νοεμβρίου 2017. Η φωτογραφία από τον επίσημο ιστότοπο της τουρκικής κυβέρνησης
Σ’ αυτό το νέο περιβάλλον, η Τουρκία εκδηλώνει συστηματικά την παρεμβατικότητά της στην περιοχή της Θράκης, επιδιώκοντας την τουρκοποίηση των Πομάκων και των Ρομά, την πολιτική χειραγώγηση της μειονότητας και τη μετεξέλιξή της από «θρησκευτική μουσουλμανική μειονότητα» κατά την Συνθήκη της Λοζάνης, σε «εθνική τουρκική μειονότητα». Στόχος αυτής της στρατηγικής είναι στο απώτερο μέλλον η χρησιμοποίηση νομικών εργαλείων που προβλέπονται για τις εθνικές μειονότητες από την ΕΕ, όπως στις περιπτώσεις της Καταλονίας στην Ισπανία, των Βαλλόνων και των Φλαμανδών στο Βέλγιο, της Λομβαρδίας και του Τιρόλο στην Ιταλία κλπ. Αυτό, άλλωστε, φάνηκε όταν το 2015 διοργανώθηκε από το κόμμα DEP του Σαδήκ στην Κομοτηνή, το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο της FUEN, δηλαδή της Ευρωκοινοβουλευτικής Ομάδας των Μειονοτικών Κομμάτων της Ευρώπης. Επί της ουσίας, είναι σαφές ότι επιδιώκεται από την τουρκική εξωτερική πολιτική σταδιακά και συστηματικά η «συνδιοίκηση στην Θράκη».
Με ξεκάθαρο πλέον μεσοπρόθεσμο στόχο την «συνδιοίκηση της Θράκης», η Τουρκία παρεμβαίνει σε όλα τα πεδία:
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
Στην Υγεία, η Τουρκία προσφέρει πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους Μουσουλμάνους Έλληνες πολίτες της Θράκης με εξαιρετικά χαμηλό τίμημα κάτω από 50 ευρώ, με πρόσβαση σε όλο το τουρκικό σύστημα υγείας. Παράλληλα, γίνονται κινήσεις για την εξαγορά Νοσοκομείου στην περιοχή και την εγκαθίδρυση συστήματος μετακομιδής ασθενών στη γείτονα.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
Στην Παιδεία δημιουργήθηκε ειδική ΜΚΟ στη μειονότητα, όπου ηγούνται συνήθως επιφανείς πρώην πολιτικοί της, με στόχο την διεκδίκηση δίγλωσσης εκπαίδευσης από το νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο και την προσέλκυση φοιτητών στα Τουρκικά Πανεπιστήμια. Αιχμή του δόρατος της τουρκικής παρεμβατικότητας είναι οι μετακλητοί δάσκαλοι εκ Τουρκίας, σύμφωνα με τις Εκπαιδευτικές Συμφωνίες της δεκαετίας του ’50 και του ’60, καθώς και το περιεχόμενο ορισμένων τουρκικών εκπαιδευτικών βιβλίων, που βρίθουν στοιχείων εθνικιστικής και θρησκευτικής προπαγάνδας.
Η Τουρκική πολιτική αντιστέκεται στην δημιουργία νέων δημόσιων νηπιαγωγείων και σχολείων στους μειονοτικούς οικισμούς, καθώς και στην πιλοτική διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας στα ελληνικά δημόσια σχολεία (όχι όμως στα μειονοτικά), ώστε να μη τα προτιμούν τα παιδιά της μειονότητας. Αντιδρούν στην χρήση άλλων γλωσσών καταγωγής πλην της τουρκικής, όπως τα πομακικά και τα ρομανύ που ήταν μέχρι τώρα προφορικές γλώσσες. Δεν θέλουν τα παιδιά της μειονότητας και οι οικογένειές τους να επιλέγουν την ελληνική δημόσια εκπαίδευση που οδηγεί στα ελληνικά πανεπιστήμια. Ωστόσο, αυτή είναι μια επιδίωξή τους που δεν επετεύχθη, όπως αποδεικνύουν οι αριθμοί. Πάνω από 8.000 μουσουλμανόπαιδα επέλεξαν τα δημόσια σχολεία αντί των μειονοτικών, και πάνω από 600 σπουδάζουν πλέον σε ελληνικά πανεπιστήμια.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Στην θρησκευτική ελευθερία η τουρκική πολιτική είναι ακόμα πιο επιδέξια, διότι χρησιμοποιεί έξυπνα τα λάθη, τις παραλείψεις ή τις ψευτοπροοδευτικές προσεγγίσεις κάποιων κύκλων της ελληνικής πλευράς.
Ο πρώτιστος στόχος της Τουρκίας είναι η δημιουργία ενός αιρετού πολιτικοθρησκευτικού ηγέτη στην Θράκη, ενός εκλεγμένου μουφτή, που θα έχει ευθεία αναφορά στο Υπουργείο των Εξωτερικών της, θα είναι αιρετός και θα μπορεί να χρησιμοποιεί την θρησκευτική συνείδηση ως εργαλείο τουρκοποίησης των δύο άλλων εθνοτικών ομάδων της θρησκευτικής μουσουλμανικής μειονότητας, δηλ. των Πομάκων και των Ρομά, χρησιμοποιώντας το δίκτυο των ιμάμηδων, του οποίου θα προΐσταται. Ο στόχος αυτός διευκολύνεται από την αντίληψη που έντεχνα προωθείται ως δήθεν προοδευτική και από μέρος της ελληνικής πλευράς, για την κατάργηση των δικαιοδοτικών αρμοδιοτήτων του νόμιμου μουφτή, δηλ. της επονομαζόμενης «σαρία».
Ο ΜΟΥΦΤΗΣ ΩΣ ΙΕΡΟΔΙΚΗΣ
Το καθεστώς σεβασμού της θρησκευτικής ελευθερίας στην Θράκη εδράζεται στην Συνθήκη της Λοζάνης του 1923, στη μακροβιότερη δηλαδή Διεθνή Συνθήκη, την οποία σεβάστηκε απόλυτα τόσο ο Ελευθέριος Βενιζέλος όσο και ο Κεμάλ Αττατούρκ, ο καθένας για τους δικούς του λόγους.
Η έξυπνη ιδιαιτερότητα αυτής της Συνθήκης έγκειται στο γεγονός ότι υιοθετεί ένα ιδιότυπο μοντέλο της «σαρία», που δεν έχει όμως καμία σχέση με το ακραίο πρότυπο άλλων ισλαμικών χωρών. Επί της ουσίας, αποδέχεται στην Θράκη τον ρόλο του μουφτή, όχι μόνο ως θρησκευτικού αρχηγού αλλά και ως καδή, δηλαδή δικαστή οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, άρα και ως δημόσια Αρχή που σύμφωνα με το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο διορίζεται από το κράτος.
Οι αποφάσεις ωστόσο του μουφτή ως ιεροδίκη δεν πρέπει να έρχονται σε αντίθεση με το ελληνικό σύνταγμα και τους νόμους, ούτε με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Αυτός ο συνδυασμός μέχρι σήμερα, παρά τις κάποιες περιορισμένες εξαιρέσεις, συνέβαλε, πρώτον, στο να εμπεδώνεται το αίσθημα θρησκευτικής ελευθερίας των Μουσουλμάνων εντός μιας Δυτικής χώρας που έμπρακτα σέβεται την θρησκευτική τους παράδοση.
Δεύτερον, λειτούργησε παιδευτικά προς τους ίδιους, προσαρμόζοντάς τους στα σύγχρονα ευρωπαϊκά πρότυπα, μια που καμία απόφαση του μουφτή δε μπορεί να πάει κόντρα σε αυτά (πρόσφατη απόφαση Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης, τον Μάιο του 2017 για διαθήκη Μουσουλμάνας από τον Ίασμο, βάση του νόμου 1920/1991 και των άρθρων 42 και 45 της Συνθήκης της Λοζάνης).
Έτσι, οι φιλήσυχοι Μουσουλμάνοι της Θράκης μετεξελίχθηκαν σε σύγχρονοι Ευρωπαίοι πολίτες που για κανένα ακραίο ισλαμισμό ή θρησκευτικό φανατισμό δε θα ήθελαν να διαταράξουν την ποιότητα της ζωής τους εντασσόμενοι σε εξτρεμιστικά κινήματα τύπου ISIS, παρότι ίσως αποτέλεσε στόχο η στρατολόγησή τους σε αυτά.
Την ίδια στιγμή, το σύστημα αυτό έδωσε στους Έλληνες Μουσουλμάνους πολίτες της μειονότητας την ελευθερία μόνοι τους να επιλέγουν αν θα ακολουθήσουν στην ζωή τους το αστικό Δυτικό πρότυπο οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου ή την προσαρμοσμένη στα ευρωπαϊκά δεδομένα ισλαμική θρησκευτική τους παράδοση.
Μετά την περίεργη και μουγκή συνάντηση του Δυτικοθρακιώτη στην καταγωγή, αντιπροέδρου της τουρκικής κυβέρνησης, Χακάν Τσαβούσογλου, («αρμόδιου για ζητήματα Τούρκων του εξωτερικού») με τον Έλληνα υπουργό Παιδείας κ. Γιαβρόγλου, κάτι που για πρώτη φορά γίνεται, αναθάρρησε η φήμη για κατάργηση του υφιστάμενου καθεστώτος της «σαρία» στην Θράκη.
Ο Χακάν Τσαβούσογλου σε επίσκεψη στην Θράκη, στις 3 και 4 Νοεμβρίου 2017. Η φωτογραφία από τον επίσημο ιστότοπο της τουρκικής κυβέρνησης
Σύγχυση παρά αποσαφήνιση προκάλεσαν οι δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού κ. Τσίπρα κατά την επίσκεψή του στην Θράκη, όπου ανακοίνωσε ότι θα θεσμοθετήσει κάτι που ήδη ισχύει, δηλαδή την ελεύθερη επιλογή των Μουσουλμάνων για το δίκαιο που θα τους διέπει.
Ωστόσο, εδώ και καιρό κάποιοι ετερόκλητοι κύκλοι υποστηρίζουν την κατάργηση και τον διαχωρισμό των θρησκευτικών και δικαστικών αρμοδιοτήτων του μουφτή. Μπορεί να φαίνεται εκσυγχρονιστική μια τέτοια προσέγγιση για όσους δε γνωρίζουν σε βάθος τον θεσμό, κρύβει όμως παγίδες και κάποιες επικίνδυνες εθνικά διαστάσεις.
Ειδικότερα:
-Καταστρέφεται ένα μοντέλο ανοιχτής δημοκρατικής κοινωνίας που απέτρεψε την στρατολόγηση φονταμενταλιστών και τρομοκρατών με ευρωπαϊκό διαβατήριο, εμπέδωσε την ευρωπαϊκή συνείδηση σε Μουσουλμάνους, σεβάστηκε απόλυτα τα μειονοτικά δικαιώματα προωθώντας την ειρηνική και δημιουργική συμβίωση Χριστιανών και Μουσουλμάνων, και μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και όχι μόνο.
-Η δια νόμου παρέμβαση στην κατάργηση της σαρία έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 42 §2 της Συνθήκης της Λοζάνης και επιτρέπει στην τουρκική πλευρά να ισχυριστεί ότι η Ελλάδα δε σέβεται την Συνθήκη, ούτε την θρησκευτική ελευθερία και λειτουργεί παρεμβατικά και όχι φιλελεύθερα ως προς τις μειονότητες. Την όποια εσφαλμένη απόφαση της Δικαιοσύνης (Άρειος Πάγος) οφείλει να την διορθώσει η ίδια η Δικαιοσύνη και όχι η Κυβέρνηση, διότι η νομοθετική πρωτοβουλία καθιστά το θέμα πολιτικό, αφήνοντας χώρο παρέμβασης της Τουρκίας στα εσωτερικά της Ελληνικής Δημοκρατίας.
-Η Τουρκική εξωτερική πολιτική διευκολύνεται, ισχυριζόμενη ότι προασπίζεται την θιγόμενη θρησκευτική συνείδηση να επιτύχει τον πάγιο στόχο της, που δεν είναι άλλος από την τουρκοποίηση των δύο άλλων μειονοτικών ομάδων, των Πομάκων και των Ρομά.
-Η σταδιακή τουρκοποίηση της μειονότητας θα έχει ως σταθερή επιδίωξη της γείτονος την μετεξέλιξη της μειονότητας από «θρησκευτική» σε «εθνική» κάτι που θα ενθαρρύνει τις απαιτήσεις της γείτονος για «Συνδιοίκηση στην Θράκη» μέσω της χρήσης και ευρωπαϊκών πλέον νομικών εργαλείων, που παραπέμπουν σε υφιστάμενες περιπτώσεις (Φλαμανδοί- Βαλλόνοι στο Βέλγιο, Καταλανοί στην Ισπανία, Λομβαρδία-Τιρόλο στην Ιταλία κλπ). Άλλωστε είναι ξεκάθαρο ότι η «θρησκευτική μειονότητα» είναι αποκλειστικά εσωτερικό θέμα του Κράτους, ενώ η «εθνική μειονότητα» μπορεί να αποτελέσει ζήτημα διεθνούς ή διμερούς διαπραγμάτευσης. Αυτή η διάθεση, άλλωστε, φάνηκε από την διοργάνωση στην Κομοτηνή από το DEP, το μειονοτικό παντουρκιστικό κόμμα του Α. Σαδήκ, του Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου της FUEN, δηλαδή της Ευρωκοινοβουλευτικής Ομάδας των Μειονοτικών Κομμάτων της Ευρώπης το 2015 (εκεί προσκλήθηκαν σλαβόφωνοι Έλληνες πολίτες της Μακεδονίας μας, Μουσουλμάνοι από την Δωδεκάνησο, οργανώσεις ισλαμιστών προσφύγων και μεταναστών από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, όχι όμως εκπρόσωποι της ελληνικής μειονότητας από την Κωνσταντινούπολη ή την Βόρεια Ήπειρο/Ν.Αλβανία, sic).
-Τέλος, ο διαχωρισμός δικαστικών και θρησκευτικών αρμοδιοτήτων του μουφτή διευκολύνει την απαίτηση της τουρκικής πλευράς για εκλεγμένους μουφτήδες (κάτι που δεν ισχύει βέβαια στα άλλα μουσουλμανικά κράτη, ούτε καν στην ίδια την Τουρκία) με το επιχείρημα ότι δεν είναι πλέον καδής-ιεροδίκης, δηλαδή δημόσια Αρχή που πρέπει να διορίζεται από το ελληνικό κράτος. Έτσι, ευκολότερα μπορεί να αναδειχθεί σε έναν πολιτικοθρησκευτικό ηγέτη της μειονότητας που θα παίζει το ρόλο της τουρκικής πολιτικής σε όλα τα επίπεδα της περιοχής (ορισμός ιμάμηδων, διαχείριση βακουφίων, εκλογική χειραγώγηση μειονότητας, προώθηση ενδεχομένως φονταμεταλιστικών, εθνικιστικών, νεοοθωμανικών αναθεωρητικών αντιλήψεων κλπ.), δηλαδή, η θρησκεία στην υπηρεσία της παρεμβατικής πολιτικής της Τουρκίας.
Το ενδιαφέρον είναι ότι ο υπουργός Παιδείας κ. Γιαβρόγλου, υποταγμένος σε μια ιδεοληπτική και ψηφοθηρική λογική, φαίνεται να υιοθετεί απόψεις που κάποιοι δεν δίστασαν να διατυπώσουν σε διεθνές επιστημονικό, πολιτικό και δικαστικό επίπεδο εναντίον της Ελλάδας, διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό την πάγια επιδίωξη της Τουρκίας να αποκαθηλώσει τους νόμιμους μουφτήδες και να διασφαλίσει -κατά παγκόσμια πρωτοτυπία- την εκλογή ενός πολιτικοθρησκευτικού ηγέτη που θα έχει αναφορά αναμφίβολα στην τουρκική κυβέρνηση. Ίσως αυτό να είναι και ένα δώρο στον Ταγίπ Ερντογάν μετά την επίσκεψή του στην Θράκη.
Το συμπέρασμα και σ’ αυτή την περίπτωση είναι το ίδιο. Η τουρκική εξωτερική πολιτική με στρατηγική που την διέπει ξεκάθαρη στοχοθέτηση, συνέπεια, συνέχεια και συστηματικότητα, επιμένει κερδίζοντας συνεχώς χώρο. Αντίθετα, η ελληνική πλευρά αντιδρά αποσπασματικά, πρόχειρα, βιαστικά και συνήθως υποταγμένη στα προσωπικά πάθη και τα μικροκομματικά συμφέροντα, με αποτέλεσμα συνεχώς να χάνει έδαφος ακόμα κι όταν έχει όλο το δίκιο με το μέρος της.
Αυτός είναι και ο λόγος που επιμένω πεισματικά από το 2014 μαζί με 60 περίπου συναδέλφους μου βουλευτές, στην σύσταση Διακομματικής Επιτροπής για την Ανάπτυξη και την Ανάδειξη της Θράκης, κάτι που υποστήριξε και η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος.
Είναι πλέον αναγκαιότητα η χάραξη μια ενιαίας και διαχρονικής, διακομματικής και συνεπούς Εθνικής Στρατηγικής, αν θέλουμε να προλάβουμε τις εξελίξεις και να μην τις ακολουθήσουμε ως ουραγοί.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Επιδίωξη της τουρκικής διπλωματίας είναι η στήριξη της μειονοτικής επιχειρηματικότητας με τρόπους, όμως, που συχνά στρεβλώνουν τον υγιή ανταγωνισμό και χειραγωγούν τους μειονοτικούς επαγγελματίες-επιχειρηματίες ελέγχοντάς τους.
Η πρόσβαση σε φθηνό χρήμα που συνήθως προέρχεται από την γείτονα, η υποστήριξή τους με προϊόντα ή προνομιακές συνεργασίες (εισαγωγές-εξαγωγές) με την μεγάλη τουρκική αγορά, η καλλιεργούμενη νοοτροπία της μειονότητας να αγοράζει κατά κανόνα από μειονοτικές επιχειρήσεις αλλά και των Χριστιανών να τις προτιμούν λόγω καλύτερων, ίσως επιδοτούμενων, τιμών που διασφαλίζονται έμμεσα, οδηγεί μαθηματικά σε ένα αποτέλεσμα: Τα ελευθέρια επαγγέλματα περιέρχονται στα χέρια των Μουσουλμάνων, ενώ η πλειοψηφία των Χριστιανών που σταδιακά διαμορφώνεται, αποτελείται από δημοσίους υπαλλήλους, συνταξιούχους και θνησιγενείς αγρότες που πουλούν τον κλήρο τους και φεύγουν από την Θράκη.
Αντιπροσωπευτικές προσπάθειες παρέμβασης ήταν αυτές που επιχειρήθηκαν τα τελευταία χρόνια από την τουρκική τράπεζα Zirat Bank της Κομοτηνής και τις αθέατες επιχορηγήσεις του τουρκικού μηχανισμού, καθώς και η έντονη δραστηριοποίηση του Λεβέντ Σαδήκ, γιου του αειμνήστου ανεξάρτητου βουλευτή και ιδρυτή του Παντουρκιστικού Μειονοτικού Κόμματος DEP, Αχ. Σαδήκ. Ο τελευταίος επιχείρησε με την στήριξη της γείτονος, άλλες φορές με επιτυχία και άλλες όχι, να εδραιώσει δεσπόζουσα θέση στην εξαγωγική αγορά της Ελλάδας και φυσικά της Θράκης στις μονοκαλλιέργειες του καπνού, του βάμβακος και του κερασιού.
Στο μέτρο που αυτή η δραστηριότητα έχει αμιγώς επιχειρηματικά χαρακτηριστικά, όχι μόνο δεν είναι αθέμιτη αλλά είναι και ευπρόσδεκτη. Όταν, όμως, αποκτά πολιτικο-παρεμβατικά χαρακτηριστικά, δημιουργεί προβληματισμό και ανησυχία τόσο σε επίπεδο αγοράς όσο και σε επίπεδο εθνικής πολιτικής.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η κορύφωση της νέας τουρκικής παρεμβατικότητας αντικατοπτρίζεται κυρίως στο χώρο της πολιτικής. Μετά την θεσμοθέτηση του πλαφόν 3% στον εκλογικό νόμο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη το 1990, οι ανεξάρτητοι συνδυασμοί Σαδήκ και Φαήκογλου στην Θράκη μένοντας εκτός Βουλής, μετεξέλιξαν το Κόμμα DEP σε ΜΚΟ, συντηρώντας το όμως λειτουργικά. Οι εκπρόσωποι της μειονότητας επανεντάχθηκαν στα παραδοσιακά κόμματα, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της συνεργασίας και της ομαλότητας. Αυτό άλλαξε αμέσως μετά την εκδήλωση της κρίσης το 2010.
Στις ευρωεκλογές του 2014, το DEP επανεμφανίζεται ως ανεξάρτητο κόμμα, αποσπώντας την πρώτη θέση στο Νομό Ροδόπης με 41,68%, την πρώτη θέση στο Νομό Ξάνθης με 25,89% περίπου και την τρίτη στην Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης με περίπου 12,23%.
Παράλληλα, κατέρχονται ανεξάρτητοι αμιγώς μειονοτικοί συνδυασμοί και σε κάποιους μικτούς δήμους, όπως η Κομοτηνή και ο Ίασμος Ροδόπης. Γίνεται μια γενική πρόβα για να διαπιστωθεί η αριθμητική-δημογραφική-εκλογική δύναμη της μειονότητας, καθώς και να μετρηθεί η δυνατότητα χειραγώγησής της από τους τουρκικούς μηχανισμούς ενόψει των επικείμενων βουλευτικών εκλογών. Στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, με την οργανωμένη κατανομή ψήφων, προετοιμάζονται οι ακόλουθοι στόχοι που είχε θέσει η Τουρκία στην Θράκη, οι οποίοι επιτυγχάνονται στις επαναληπτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου, όταν δεν υπάρχει πλέον ο σταυρός προτίμησης, αλλά η λίστα:
-Εκλέγεται ο μέγιστος δυνατός αριθμός μειονοτικών βουλευτών (4: Ένας στην Ξάνθη και τρεις στην Ροδόπη).
-Εκλέγονται συνολικά 3 κυβερνητικοί βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, από τους οποίους εξαρτάται πλέον η «δεδηλωμένη» των 153 εδρών της ελληνικής κυβέρνησης.
-Στον πιο ευαίσθητο Νομό της Θράκης, τον Ν. Ροδόπης, καταστρέφεται η δίκαιη και ισόρροπη εκπροσώπηση των σύνοικων στοιχείων, Χριστιανών και Μουσουλμάνων, διότι εκλέγονται και στις τρεις έδρες μόνο Μουσουλμάνοι βουλευτές και κανένας Χριστιανός. Το γεγονός αυτό επιδρά ψυχολογικά απολύτως αρνητικά στην τοπική κοινωνία, η οποία εμφανίζει έντονα χαρακτηριστικά δημογραφικής απογύμνωση συνολικά, αλλά κυρίως στο χριστιανικό στοιχείο, με συνέπεια την σταδιακή ανατροπή των πληθυσμιακών ισορροπιών. Η πληθυσμιακή κυριαρχία του μουσουλμανικού στοιχείου τονίζεται με ιδιαίτερη έμφαση δημόσια, από τον αντιπρόεδρο της τουρκικής κυβέρνησης, Χακάν Τσαβούσογλου, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Θράκη. Μίλησε για «150.000 Τούρκους» (ενώ η μουσουλμανική μειονότητα είναι επίσημα 120.000 άτομα, με μόνο τους μισούς περίπου τουρκικής καταγωγής) και αναφέρθηκε στη « μητέρα πατρίδα που θα τους προστατέψει», εννοώντας την Τουρκία.
Η ΝΕΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Η πληθυσμιακή, οικονομική και πολιτική κυριαρχία της μειονότητας στην Θράκη, παράλληλα με την συστηματική επιδίωξη της γείτονος, υπερβαίνοντας την Συνθήκη της Λοζάνης, ώστε να επιτύχει κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου τον νέο «συλλογικό προσδιορισμό της Θρησκευτικής Μουσουλμανικής Μειονότητας, ως Εθνικής Τουρκικής Μειονότητας, ίσως αργότερα και Κοινότητας», δηλώνει την σαφή πρόθεση της τουρκικής διπλωματίας να διευρύνει μονομερώς την ελληνο-τουρκική ατζέντα, θέτοντας θέματα Θράκης και να εκβιάσει την Δύση, ότι δε θα διστάσει να μεταφέρει την ένταση στην αυλή της ΕΕ, αν αμφισβητηθούν τα ανατολικά σύνορά της με τη δημιουργία κουρδικού κράτους.
Το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και σταδιακά η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται ότι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τους κινδύνους από την διάσπαση του Ενιαίου Συμμαχικού Χώρου που δημιουργούσε στην περιοχή η ομαλοποίηση των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας. Δεν είναι, όμως, σαφές αν τα αντανακλαστικά τους θα αποδειχθούν τόσο γρήγορα.
Είναι απολύτως θετική η εντατικοποίηση της αμυντικής και επενδυτικής παρουσίας των ΗΠΑ στο Αιγαίο και την Θράκη, με ενδεχόμενες στρατιωτικές βάσεις ή ενεργειακούς δρόμους, όπως ο αγωγός φυσικού αερίου TAP και η πλωτή εξέδρα αεριοποίησης και αμερικανικού σχιστολιθικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη. Εγγυώνται την ενεργειακή ασφάλεια όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης, διότι διαφοροποιούν τις μορφές, τις πηγές και τους δρόμους της ενέργειας εμποδίζοντας τις μονομερείς εξαρτήσεις.
Εξίσου σημαντική είναι και η παρουσία της ευρωπαϊκής FRONTEX για την φύλαξη των ευρω-τουρκικών συνόρων στην Ελλάδα από νέες μεταναστευτικές ροές. Δεν γνωρίζω, όμως, αν επαρκούν πλέον μόνο αυτά.
Σε κάθε περίπτωση απαιτείται συνδυασμός τριών παραμέτρων:
-Ενίσχυση της παρουσίας της δύναμης αποτροπής του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ στην Θράκη και το Αιγαίο, ώστε να αποτελεί η Ελλάδα μια δεύτερη ζώνη άμυνας της Δύσης μαζί με την Τουρκία ή και έναντι αυτής, όταν προκαλείται από τις συμπεριφορές της η Ελλάδα ή η Συμμαχία.
-Αύξηση των αναπτυξιακών επενδύσεων, αμερικανικών ή ευρωπαϊκών στην Θράκη, διότι αυτό εδραιώνει το αίσθημα ασφαλείας της τοπικής κοινωνίας. Συμφέρει στους επενδυτές, μια που αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα μιας σταθερής ευρωπαϊκής περιφέρειας που γειτνιάζει με μεγάλες αλλά ασταθείς αγορές της ανατολής. Αναχαιτίζει την ισλαμιστική παρεμβατικότητα στον Ευρωπαϊκό Χώρο. Θωρακίζει δημογραφικά την περιοχή και την μετεξελίσσει σε ορμητήριο οικονομικών συνεργασιών με τα Βαλκάνια, την Τουρκία και τις αγορές την Μαύρης θάλασσας.
-Συστηματική επιδίωξη βελτίωσης των σχέσεων με την Τουρκική Κυβέρνηση, ώστε να επανέλθει γρήγορα η «Εμπιστοσύνη», που θα βελτιώσει την συνεργασία της Ελλάδας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ με την Τουρκία και ίσως επαναφέρει τον Τ. Ερντογάν - αν ξανανιώσει ασφαλής- από τη νεο-οθωμανική μεγαλομανία στον ρεαλισμό και την ισορροπία ενός «ισλαμοδημοκρατικού μοντέλου διακυβέρνησης» με σταθερό ευρωατλαντικό προσανατολισμό.
Η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό σταθεροποιητικό ρόλο για την ασφάλεια, την ειρήνη και την συνεργασία στην περιοχή. Αρκεί να το συνειδητοποιήσουν οι κυβερνήσεις της και να το πιστέψουν οι σύμμαχοί της.
* Ο Δρ. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΣΤ. ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ είναι επ. καθηγητής Νομικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, πρώην υπουργός και πρώην βουλευτής Ροδόπης.
(Στην 1η φωτογραφία : Ο Τούρκος τότε πρωθυπουργός, Ταγίπ Ερντογάν και η σύζυγός του Εμινέ στο κέντρο της Κομοτηνής, στις 8 Μαΐου 2004. Ο Ερντογάν έγινε τότε ο πρώτος Τούρκος ηγέτης που επισκέφθηκε την Θράκη μετά από πάνω από 50 χρόνια. REUTERS/Gregoris Siamidis)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
-Ακαδημία Αθηνών-Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Κοινωνίας, «Η ανάπτυξη της Θράκης προκλήσεις και προοπτικές», τόμος 6, Αθήνα 1994
-Alexandris Alexandros, The Greek Minority of Istanbul and Greek-Turkish Relations 1918-1974, 2nd edition ( Athens Center for Asia Minor Studies,1992)
-ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΗΣ εφημερίδα της Θράκης, «Το μοναδικό ντοκουμέντο για ότι παίζεται στη Θράκη...», τεύχος 15.12.2012
-Βερέμης Θάνος, «Ιστορία των Ελληνοτουρκικών Σχέσεων 1453-1998», ΕΛΙΑΜΕΠ, εκδ. Ι.ΣΙΔΕΡΗΣ 1998
-ΕΛΙΑΜΕΠ, «Η Μουσουλμανική Μειονότητα στην Ελλάδα», 1990
-Καζάκος Πάνος- Λιαργκόβας Παναγιώτης, «Η ελληνο-τουρκική οικονομική συνεργασία», εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ 1997
-Κοττάκης Μανώλης, «Θράκη, η μειονότητα σήμερα», εκδ. ΛΙΒΑΝΗΣ 2000
-Λαυρέτζος Αναστάσιος, «Η Θράκη στο μεταίχμιο», Πραγματεία 2013
-Πρεβελάκης Γεώργιος-Στυλιανος Ν. «Τα Βαλκάνια, πολιτισμοί και γεωπολιτική», εκδ. LIBRO 2001
-Στυλιανίδης Στ. Ευριπίδης, «Θράκη: το επόμενο βήμα...», εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ 2016
-Στυλιανίδης Στ. Ευριπίδης, «Θράκη: Αδύναμος κρίκος ή συγκριτικό πλεονέκτημα;», περιοδικό Foreign Affairs the Hellenic Edition Ιούλιος 2014, τεύχος 27
-Συμεωνίδου Δήμητρα, «Δικαστική απόφαση προστατεύει μουσουλμάνα της Θράκης από τη Σαρία»,Εφημερίδα ΧΡΟΝΟΣ Κομοτηνής,23 Νοεμβρίου2017
-Συρίγος Μ. Άγγελος, «Ελληνοτουρκικές σχέσεις», εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ νεότερη και σύγχρονη ιστορία 2015.
-Federal Union of European Nationalities (FUEN), www.fuen.org
-Hellenic Branch of the International Law Association, «90 χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Η λειτουργία της Συνθήκης υπό το φως των εξελίξεων μετά το 1923», επιμέλεια: Κ. Αντωνόπουλος-Φ. Παζαρτζή, εκδ. ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 2014
-Hidiroglou Paul, «The Greek Pomaks and their relation with Turkey», Athens Academy Prize, PROSKINIO 1991.
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
