Το φθινόπωρο του πατριάρχη
ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΜΠΕΡΣΗ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
«Ποιος είναι ο πρώην πρόεδρος της Ζιμπάμπουε;». Η ερώτηση - παγίδα στα τεστ γνώσεων μπορεί πλέον να απαντηθεί.
Ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε, ο μοναδικός άνθρωπος που είχε κυβερνήσει τη νοτιοαφρικανική χώρα από την ίδρυσή της, το 1980, υποχρεώθηκε σε παραίτηση την Τρίτη 21 Νοεμβρίου 2017, έχοντας χάσει το παιχνίδι της εξουσίας στα 93 του χρόνια. Η συγκίνηση, οι χοροί και οι πανηγυρισμοί για τη νέα σελίδα στη χώρα μετριάστηκαν από το γεγονός ότι η αλλαγή προέκυψε ύστερα από πραξικόπημα (έστω και αναίμακτο) και ότι στην προεδρία εγκαταστάθηκε ο πρώην αντιπρόεδρος Εμερσον Μνανγκάγκουα, ισχυρός άνδρας ταυτισμένος με τις χειρότερες πτυχές του καθεστώτος.
Οταν ο Μουγκάμπε εξολόθρευε τουλάχιστον 10.000 αντιπάλους του από τη φυλή Ντεμπέλε, το 1982, ο Μνανγκάγκουα, γνωστός και ως «Κροκόδειλος», ήταν επικεφαλής της εσωτερικής ασφαλείας. Οταν ο Μουγκάμπε υποκίνησε τη βίαιη εκδίωξη και κατάσχεση της περιουσίας λευκών αγροτών, το 2000, ο Μνανγκάγκουα ήταν το πρωτοπαλίκαρό του, ενώ όταν ο Μουγκάμπε εξαπέλυσε εκστρατεία τρομοκράτησης των υποστηρικτών της αντιπολίτευσης, το 2008, ο Μνανγκάγκουα την ενορχήστρωσε μαζί με τον στρατηγό Τσιουέγκα, τον άνθρωπο που έμελλε να διατάξει τις δυνάμεις του στρατού να θέσουν τον 93χρονο πρόεδρο σε κατ’ οίκον περιορισμό.
Ενώ οι πολίτες της Ζιμπάμπουε εξοργίζονταν με την ανερυθρίαστη επίδειξη μεγάλου πλούτου από την τέως πρώτη κυρία, Γκρέις Μουγκάμπε, δεν είχαν καλύτερη άποψη για τις συνήθειες του γιου του Μνανγκάγκουα. Και ενώ η αποχώρηση του Μουγκάμπε ενταφιάζει τις πολιτικές φιλοδοξίες της συζύγου του, ενισχύει την εξουσία της ίδιας πολιτικής ελίτ που κυβερνά από το 1980. Το κόμμα ZANU-PF (Κόμμα Αφρικανικής Εθνικής Ενότητας), από το οποίο προέρχονται και τα κορυφαία στελέχη του στρατεύματος, εξακολουθεί να μονοπωλεί την πολιτική ζωή της χώρας, περιορίζοντας θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα.
Πώς εξηγείται, ύστερα απ’ όλα αυτά, η ευφορία που εκφράστηκε τόσο ηχηρά εντός και εκτός Ζιμπάμπουε; Η ανακούφιση πλούσιων και φτωχών στο εσωτερικό και η σύμπτωση απόψεων Αμερικανών, Βρετανών και Κινέζων στο εξωτερικό υποκινείται από διαφορετικά κίνητρα για την κάθε πλευρά. Κάποιοι απ’ όσους έχυσαν δάκρυα χαράς, αναμφίβολα ευελπιστούν ότι η αλλαγή δεν θα σταματήσει στα πρόσωπα αλλά θα είναι βαθύτερη, βελτιώνοντας τις συνθήκες διαβίωσης και προσφέροντας περισσότερες ελευθερίες.
Η εποχή που ο θριαμβευτής του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα Μουγκάμπε είχε στο πλευρό του τον λαό της χώρας του, με υποσχέσεις για αξιοπρέπεια, κυριαρχία, διανομή γης σε όλους, δωρεάν σχολεία και νοσοκομεία πέρασε ανεπιστρεπτί. Ο γηραιότερος πρόεδρος του κόσμου, που στα νιάτα του ήταν δάσκαλος, κατόρθωσε να αφήσει πίσω του έναν από τους πιο μορφωμένους λαούς της Αφρικής (89% γνωρίζει ανάγνωση) αλλά και μια ρημαγμένη οικονομία, με γιγάντια ποσοστά ανεργίας, που θα ήταν ακόμη χειρότερα αν το ένα τέταρτο του πληθυσμού δεν είχε μεταναστεύσει. Τα πρώτα χρόνια της θητείας του, ο Μουγκάμπε είχε πολύ καλές σχέσεις με τη Βρετανία, παρά την αντιαποικιακή ρητορική του και το γεγονός ότι ως αντάρτης είχε υποστηριχθεί από την Κίνα.
Σε πρόγραμμα του ΔΝΤ
Παράξενο μείγμα ευσεβούς χριστιανού με μαρξιστική ρητορική, ο Μουγκάμπε δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί αποτελεσματικά την οικονομία, ούτε να εμποδίσει το πάρτι της νέας πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής ελίτ που σχηματίστηκε γύρω του. Αποτέλεσμα: Εντεκα χρόνια μετά την ίδρυσή της, η χώρα μπήκε σε πρόγραμμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το οποίο επιτάχυνε την αποβιομηχάνισή της.
Σταδιακά ο Μουγκάμπε αποχώρησε από την τροχιά της Δύσης και επανήλθε στον αντιαποικιακό λόγο, με αποκορύφωμα την καμπάνια βίας εναντίον των λευκών μεγαλοαγροτών το 2000. Με επιχειρήματα περί διόρθωσης των ιστορικών ανισοτήτων, φρόντισε ώστε να περάσει η γη στα χέρια των φίλων του, με τόσο άγαρμπο και αναποτελεσματικό τρόπο ώστε η πλούσια αγροτική παραγωγή να καταρρεύσει και ακόμη και ο ίδιος να παραδεχθεί αργότερα ότι έκανε λάθη. Η μείωση του ΑΕΠ που καταγράφηκε εκείνη την περίοδο δεν ήταν τίποτα σε σχέση με τις δυσκολίες του υπερπληθωρισμού, ο οποίος τον Ιούλιο του 2008 έφθασε σε 231.000.000%.
Ακολούθησε αναγκαστική δολαριοποίηση, η χώρα έχασε την νομισματική κυριαρχία και κρατήθηκε στην επιφάνεια χάρη στη βοήθεια της Κίνας, που είναι εδώ και χρόνια ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στη Ζιμπάμπουε. Οι δηλώσεις του νέου προέδρου Μνανγκάγκουα ότι θα επαναφέρει τη χώρα στη διεθνή κοινότητα, η στάση του υπέρ της αποπληρωμής του χρέους της Ζιμπάμπουε στο ΔΝΤ και η ικανοποίηση που εξέφρασαν οι ΗΠΑ οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ανατροπή του Μουγκάμπε αποτελεί γεωπολιτική νίκη της Δύσης. Στην πραγματικότητα, η Κίνα είχε επίσης χάσει την υπομονή της, λόγω του νόμου του 2016 ο οποίος υποχρεώνει τους ξένους επενδυτές να παραχωρούν το 51% των μετοχών σε εταιρείες από τη Ζιμπάμπουε. Ο νόμος έπληξε ιδιαίτερα τις κινεζικές επενδύσεις στα ορυχεία διαμαντιών, με αποτέλεσμα η Κίνα να εκφράζει επισήμως και υψηλόφωνα τη δυσαρέσκειά της.
Ισως, δεν είναι τυχαίο ότι οι εξελίξεις που οδήγησαν στην αποπομπή τού Μουγκάμπε ξεκίνησαν όταν ο στρατηγός Τσιουέγκα πάτησε το πόδι του στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας Χαράρε, επιστρέφοντας από ταξίδι στην Κίνα. Ο Μουγκάμπε, πιθανώς φοβούμενος ότι ο στρατηγός είχε λάβει το «πράσινο φως» από το Πεκίνο, διέταξε τη σύλληψή του. Ο Τσιουέγκα, που είχε ήδη ενημερωθεί, διέφυγε. Λίγες ώρες αργότερα, στρατιωτικές δυνάμεις περικύκλωναν το προεδρικό μέγαρο.
Από τη Ροδεσία στη Ζιμπάμπουε
Το 1965, ενώ η Αφρική σαρωνόταν από το αντιαποικιακό κίνημα, η βρετανική κτήση της Ροδεσίας επιχείρησε να κατοχυρώσει το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων, κηρύσσοντας μονομερή ανεξαρτησία. Προκειμένου να αποτρέψει την αυτοδιάθεση των μαύρων, ο πρωθυπουργός της Ροδεσίας, Ιαν Σμιθ, είχε φυλακίσει από το 1964 τον επικεφαλής της Αφρικανικής Εθνικής Ενωσης (ZANU), Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Δέκα χρόνια αργότερα, ο Μουγκάμπε βγήκε και ξεκίνησε το αντάρτικο. Το 1979 η Βρετανία έφερε τις αντίπαλες πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και η Ζιμπάμπουε γεννήθηκε το 1980, υπό τους ήχους της κιθάρας του Μπομπ Μάρλεϊ.
