Η απατηλή στρατηγική εθνικής ασφάλειας του Trump
Πώς η διοίκησή του αγνοεί τι έκανε την Αμερική σπουδαία
Melvyn P. Leffler
(Πηγή: http://foreignaffairs.gr/)
Με τι μοιάζει μια εξωτερική πολιτική τύπου «Πρώτα η Αμερική»; [2] Το απόγευμα της Δευτέρας, ο πρόεδρος Donald J. Trump προσπάθησε να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, με ομιλία του στην Ουάσιγκτον, στην ευρέως αναμενόμενη δήλωση της Εθνικής Στρατηγικής Ασφάλειας (National Security Strategy statement, NSS) [3] της διοίκησής του.
Αν και η φράση «Πρώτα η Αμερική» παραπέμπει στους απομονωτιστές της δεκαετίας του 1930 [4], οι οποίοι πίστευαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να επιβιώνουν και να ευημερούν ανεξάρτητα από το τι συνέβαινε στην Ευρώπη και την Ασία, η στρατηγική «America first» που περιγράφεται στην NSS είναι μακράν του να είναι απομονωτική. Εμπλέκει όλες τις περιοχές του κόσμου, εκφράζει υποστήριξη για τα παγκόσμια αγαθά και μέχρι που αναγνωρίζει και την σημασία της ηγεσίας των ΗΠΑ σε πολυμερείς θεσμούς. Στην πραγματικότητα, όπως έχουν επισημάνει πολλοί σχολιαστές, η ουσία της δήλωσης δεν είναι τόσο διαφορετική από πολλών από τους προκατόχους του.
Αλλά παρ’ όλη την επιφανειακή ομοιότητά της και την ρητορική υιοθέτηση της μακράς και δικομματικής παράδοσης της αμερικανικής ηγεσίας, η NSS [5] παραβλέπει τα σημαντικότερα στοιχεία αυτής της ιστορίας -και ως εκ τούτου καταλαβαίνει θεμελιωδώς λανθασμένα το τι ήταν αυτό που έκανε τις Ηνωμένες Πολιτείες μεγάλη δύναμη εξ αρχής. Η γλώσσα του εγγράφου μπορεί με πολλούς τρόπους να ακούγεται οικεία. Αλλά η ζοφερή κοσμοθεωρία στον πυρήνα της απειλεί να υπονομεύσει τις στρατηγικές που έχουν κάνει εδώ και καιρό την παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ να λειτουργεί.
ΕΝΑΣ ΚΑΤΑ ΧΟΜΠΣ ΚΟΣΜΟΣ
Οι σύμβουλοι του Trump χαρακτηρίζουν την στρατηγική τους ως «ρεαλισμό με αρχές» - «με αρχές» διότι θεωρεί ότι η προώθηση των αμερικανικών αξιών εξαπλώνει την ειρήνη και την ευημερία σε ολόκληρο τον κόσμο, «ρεαλισμός», διότι αναγνωρίζει την κεντρική θέση της ισχύος στην διεθνή πολιτική, αρθρώνει ξεκάθαρα τα εθνικά συμφέροντα, και επιβεβαιώνει ότι τα κυρίαρχα κράτη είναι η καλύτερη ελπίδα για παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα. Στο τελευταίο τμήμα της, η NSS υποκλίνεται επιδέξια στις αμερικανικές αξίες -το κράτος δικαίου, την δημοκρατία, την ελευθερία- αλλά δεν αφήνει καμία αμφιβολία για τις προτεραιότητες της διοίκησης Trump. Τα συμφέροντα του αμερικανικού λαού «αποτελούν τον αληθινό μας Πολικό Αστέρα», λέει. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες, συνεχίζει, δεν θα επιβάλουν τις αξίες τους ούτε θα τις αφήσουν να παρεμποδίσουν τις προσπάθειες να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις και να ανταγωνιστούν έντονα. «Το μέλλον που αντιμετωπίζουμε εναπόκειται σε εμάς να το κερδίσουμε ή να το χάσουμε», υποστηρίζει.
Η σύγκρουση είναι η κυρίαρχη αλληγορία του εγγράφου: «Ένα κεντρικό συνεχές στην ιστορία είναι ο ανταγωνισμός για την ισχύ». Και σε αυτόν τον ανταγωνισμό, η νίκη δεν είναι εξασφαλισμένη. «Δεν υπάρχει ιστορικό τόξο που να διασφαλίζει ότι το αμερικανικό ελεύθερο πολιτικό και οικονομικό σύστημα θα επικρατεί αυτομάτως». Σύμφωνα με τον Trump και τους συμβούλους του [6], η χώρα έχει αποκοιμηθεί από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ενώ οι απειλές έχουν αυξηθεί ανά την υδρόγειο. Η NSS επιμένει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι πλέον «εφησυχασμένες» όταν πρόκειται για αυτούς τους «αυξανόμενους πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς ανταγωνισμούς».
Όλα αυτά φτιάχνουν την εικόνα ενός Hobbesιανού κόσμου, με απειλές που προέρχονται από μη κρατικούς φορείς (τζιχαντιστές και διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις), ρεβιζιονιστικές δυνάμεις (Κίνα και Ρωσία), και άτιμες δικτατορίες (Ιράν και Βόρεια Κορέα). Απέναντι σε τέτοιες απειλές, σύμφωνα με το έγγραφο, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να επιδιώξει τέσσερα πρωταρχικά συμφέροντα: Την προστασία της πατρίδας και του «αμερικανικού τρόπου ζωής»˙ την προώθηση της ευημερίας˙ την διατήρηση της ειρήνης μέσω της ισχύος˙ και την προώθηση της αμερικανικής επιρροής σε όλο τον κόσμο.
Για την αντιμετώπιση αυτών των συμφερόντων, η NSS του Trump βασίζεται σε θέματα που εμφανίστηκαν σε στρατηγικές δηλώσεις προηγούμενων διοικήσεων. Η οικονομική δύναμη είναι το κλειδί της στρατιωτικής ισχύος [7]. Η αδυναμία προσκαλεί τις προκλήσεις και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει ως εκ τούτου να διατηρήσουν την στρατιωτική τους υπεροχή, να ηγηθούν στον κόσμο και να διαπραγματευτούν από θέση ισχύος –θέματα που ανατρέχουν στην NSC-68 [8], το πιο διάσημο έγγραφο στρατηγικής του Ψυχρού Πολέμου. Και καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ανησυχούν πλέον για μια μοναδική δύναμη που να κυριαρχεί στους πόρους της Ευρώπης και της Ασίας, η NSS του Trump, όπως και άλλες δηλώσεις στρατηγικής μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, τονίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επικεντρωθούν στις περιφερειακές ισορροπίες και να αποτρέψουν δυσμενείς γεωπολιτικές αλλαγές στην Ευρώπη , την Ασία-Ειρηνικό και τη Μέση Ανατολή. Κάνει επίσης έκκληση να γίνουν περισσότερα για να στοχευθούν οι τρομοκρατικές απειλές και οι διεθνικές εγκληματικές οργανώσεις στις πηγές τους και να αντιμετωπιστούν οι πιθανές απειλές προτού φθάσουν στο αμερικανικό έδαφος -ισχυρισμοί που μοιάζουν με την ρητορική στις οδηγίες εθνικής ασφάλειας της διοίκησης του Κλίντον και είναι πολύ κοντά στην σκέψη της διοίκηση του George W. Bush περί προετοιμασίας και πρόληψης.
Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, η NSS καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι στρατιωτικές ικανότητες πρέπει να λειτουργούν «σε ένα πλήρες φάσμα συγκρούσεων, σε πολλαπλά πεδία ταυτόχρονα». Αυτή η διατύπωση είναι εντυπωσιακά παρόμοια με την συζήτηση για την υπεροχή σε πλήρες φάσμα κατά τα χρόνια του Κλίντον [9]. Και ο σκοπός αυτών των «υπέρτερων» στρατιωτικών δυνατοτήτων δεν είναι απλώς η αποτροπή και η επικράτηση αλλά η «διαμόρφωση του διεθνούς περιβάλλοντος και η προστασία των συμφερόντων μας», μια φράση που αντικατοπτρίζει την ρητορική του πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Dick Cheney, και των Αμερικανών πολιτικών με επιρροή όπως ο Paul Wolfowitz και ο Scooter Libby, όταν άρχισαν να διαμορφώνουν τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών για την περίοδο μετά το Ψυχρό Πόλεμο, το 1991 και το 1992.
ΡΗΤΟΡΙΚΗ Vs ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Παρ’ όλες αυτές τις ομοιότητες, ωστόσο, το νόημα αυτής της NSS αποτελεί μια εντυπωσιακή αποστασιοποίηση. Αναφέρει τις αξίες και τα ιδανικά, αλλά δεν υπάρχει ιδεαλισμός. Ο «ρεαλισμός με αρχές», όπως υποστηρίζει το έγγραφο, «καθοδηγείται από τα αποτελέσματα, όχι από την ιδεολογία». Wilsonιανές εκκλήσεις για μια κοινότητα ισχύος δεν εμφανίζονται˙ οι ελπίδες για μια δημοκρατική ειρήνη λείπουν˙ οι προσδοκίες για ηγεμονική σταθερότητα είναι εκτός εικόνας˙ δεν υπάρχει καν αναφορά στην επίδραση της κλιματικής αλλαγής. Η διεθνής τάξη του Trump είναι αναρχική, χαρακτηριζόμενη από συνωμοτικές και επιθετικές αντίπαλες δυνάμεις και αδίστακτους μη κρατικούς δρώντες. Ο αγώνας είναι το όνομα του παιχνιδιού˙ μόνο οι πιο δυνατοί επιβιώνουν. Υπάρχει αυτοπεποίθηση, αλλά δεν υπάρχει αισιοδοξία.
Και αυτή η αυτοπεποίθηση φαίνεται περίεργα κακοβαλμένη, επειδή η δήλωση στρατηγικής αφθονεί αμφισημιών και αντιφάσεων. Καταγράφει τα συμφέροντα, αλλά αποτυγχάνει να βάλει προτεραιότητες. Οι απειλές ορίζονται, αλλά δεν κατατάσσονται. Η στρατηγική αφορά την σύνδεση των μέσων με τους σκοπούς, τους πόρους και τις δεσμεύσεις. Αλλά οι στρατηγιστές του Trump δεν εξηγούν το πώς θα συμβεί αυτό. Η επίτευξη της ευημερίας, προτείνουν, είναι το κλειδί για την ισχύ και την ασφάλεια. Αλλά το τμήμα [της δήλωσης] για την ευημερία είναι γεμάτο με ασυνέχειες. Η NSS του Trump τονίζει την φορολογική μεταρρύθμιση (όχι τις φορολογικές περικοπές) και την δημοσιονομική ευθύνη, αλλά ο πρόεδρος πρόκειται να υπογράψει νομοθεσία που θα προσθέσει πάνω από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια στο έλλειμμα τα επόμενα δέκα χρόνια [10]. Κάνει έκκληση για ηγεσία στην έρευνα και την τεχνολογία όταν η διοίκησή του περικόπτει την κυβερνητική στήριξη για αυτούς τους ίδιους σκοπούς. Υπογραμμίζει το «δίκαιο», το «αμοιβαίο» και το «διμερές» εμπόριο, όταν μια τέτοια στρατηγική αναφέρεται πίσω στις εμπορικές πρακτικές που συνέβαλαν στα κλειστά εμπορικά μπλοκ και τις αυταρχικές πρακτικές που οδήγησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην πράξη, η διοίκηση [του Τραμπ] ακολουθεί μια στρατηγική διαμάχης και φτώχειας, όχι ευημερίας.
Δυστυχώς, ο Trump φαίνεται να παραβλέπει το χάσμα μεταξύ της δήλωσης της στρατηγικής της διοίκησής του και της δικής του ρητορικής και δράσης. Η NSS του τονίζει ξανά και ξανά ότι η Ρωσία δεν είναι μόνο ρεβιζιονιστική δύναμη, αλλά και έθνος που επιδιώκει να «παρεμβαίνει στις εγχώριες πολιτικές υποθέσεις χωρών ανά τον κόσμο». Ωστόσο, στις εισαγωγικές παρατηρήσεις του για το έγγραφο, [11] ο Τραμπ παρέλειψε αυτή την ρωσική συμπεριφορά και τόνισε την αποτελεσματικότητα της ανταλλαγής [μυστικών] πληροφοριών με το Κρεμλίνο. Ομοίως, η NSS υπογραμμίζει την αξία της διπλωματίας και την αναβάθμιση των διπλωματικών δυνατοτήτων, παρόλο που πολλές βασικές θέσεις του Υπουργείου Εξωτερικών παραμένουν κενές και ο πρόεδρος θέλει να μειώσει τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Εξωτερικών κατά ένα τρίτο. Υπογραμμίζει την οικονομική διπλωματία, την χρησιμότητα των κυρώσεων και την ανάγκη ενίσχυσης των οικονομικών δεσμών με τους συμμάχους και τους εταίρους, παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος έχει αντιταχθεί στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, παραγκώνισε την συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών με τη Νότια Κορέα [12] και απείλησε επανειλημμένα να αναστείλει την NAFTA.
ΠΑΡΑΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι ο Trump και οι στρατηγιστές του δεν κατανοούν τις στρατηγικές που έκαναν την Αμερική σπουδαία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά την διάρκεια των διοικήσεων του Harry Truman [13] και του Dwight Eisenhower [14], οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικανοί αναγνώρισαν ότι η διεθνής σκηνή δεν ήταν παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Είδαν ότι ο κόσμος ήταν αλληλεξαρτώμενος και ανταγωνιστικός˙ ότι η ευημερία εγχωρίως εξαρτάται από την οικονομική ανάπτυξη στο εξωτερικό˙ ότι η [εθνική] κυριαρχία έπρεπε να τιμηθεί, αλλά να περιοριστεί˙ και ότι οι σύμμαχοι έπρεπε να διαβεβαιώνονται ακόμη και όταν οι αντίπαλοι αποτρέπονταν. Επίσης συνειδητοποίησαν ότι ο ρόλος του κράτους έπρεπε να συμφιλιωθεί με την δυναμική της αγοράς, προκειμένου να παρέχεται προσωπική ασφάλεια εγχωρίως και να διασφαλίζεται η εθνική ασφάλεια στο εξωτερικό. Ούτε αυταπατώντο για μαγικά οφέλη στις ελεύθερες αγορές. Αντί να πανηγυρίζουν την απορύθμιση ως το κλειδί για την ευημερία -όπως κάνει ο Trump- αναγνώρισαν τα διαρθρωτικά προβλήματα που οδήγησαν δεκάδες εκατομμύρια απογοητευμένων πολιτών σε όλο τον κόσμο να στηρίξουν αυταρχικά και ολοκληρωτικά κινήματα κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1930. Αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα που είχαν προκαλέσει δύο Παγκόσμιους Πολέμους και μια μεγάλη ύφεση, εκείνοι και οι διάδοχοί τους αγωνίστηκαν να εξισορροπήσουν τα οφέλη μιας δυναμικής αγοράς με τις αδικίες και τις ανισότητες που παρήγαγε. Αυτές οι διοικήσεις αντιλήφθηκαν ότι οι κυβερνήσεις έπρεπε όχι μόνο να δομήσουν και να απελευθερώσουν τις δυνάμεις της αγοράς, αλλά και να ρυθμίσουν και να αντισταθμίσουν τις εξαρθρώσεις που προκάλεσαν.
Η διοίκηση Trump υποθέτει ότι η στρατηγική της, «Πρώτα η Αμερική», θα συγκεντρώσει σεβασμό στο εξωτερικό και θα κερδίσει υποστηρικτές εγχωρίως. Αυτό είναι απατηλό. Από τότε που ανέλαβε το αξίωμα του ο Τραμπ, η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο έχει κατακρημνιστεί. Οι δημοσκοπήσεις σε 37 χώρες αποκαλύπτουν [15] ότι μόνο το 22% των ανθρώπων στο εξωτερικό πιστεύουν τώρα ότι μπορούν να βασίζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι θα κάνουν το σωστό, σε σύγκριση με το 64% μόλις έναν χρόνο πριν. Η εγχώρια εικόνα δεν είναι πλέον καθησυχαστική. Τον Νοέμβριο του 2017, σύμφωνα με τον [οργανισμό δημοσκοπήσεων] Gallup, το 72% του αμερικανικού λαού δήλωσε ότι ήταν δυσαρεστημένο με τον τρόπο που πηγαίνουν τα πράγματα εγχωρίως, από 62% το 2016. Αν ο Trump ελπίζει πραγματικά να κάνει την Αμερική σπουδαία, θα πρέπει να ξανασκεφτεί την στρατηγική του.
* Ο MELVYN P. LEFFLER είναι καθηγητής στην έδρα Compton στο Κέντρο Miller του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Safeguarding Democratic Capitalism: U.S. Foreign Policy and National Security, 1920–2015. [1]
(Στην φωτογραφία : Ο Donald Trump, παρουσιάζοντας την στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της διοίκησής του, τον Δεκέμβριο του 2017. CARLOS BARRIA / REUTERS)
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-12-21/trumps-delusional-nat...
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Safeguarding-Democratic-Capitalism-National-1920-...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-08-15/saving-america-first
[3] https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-20...
[4] https://www.theatlantic.com/politics/archive/2017/01/trump-america-first...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2017-12-19/nationa...
[6] https://www.foreignaffairs.com/topics/trump-administration
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/1991-06-01/roots-a...
[8] https://history.state.gov/departmenthistory/short-history/koreanwar
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/2003-11-01/clintons-strong-defen...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2017-12-01/reckles...
[11] https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/12/nss-trump-prin...
[12] https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-09-15/trump-retreats-korean...
[13] https://www.foreignaffairs.com/topics/truman-administration
[14] https://www.foreignaffairs.com/topics/eisenhower-administration
[15] http://www.pewglobal.org/2017/06/26/u-s-image-suffers-as-publics-around-...
