Η πρώτη πολιορκία της Βιέννης (1529) - Η ανακοπή της προέλασης των Οθωμανών και η διασφάλιση του χριστιανικού χαρακτήρα της Δύσης
Μιχάλης Στούκας
http://www.protothema.gr/)
Πώς κατόρθωσαν οι ηρωικοί υπερασπιστές της Βιέννης να σώσουν την πόλη από τους πολύ περισσότερους αριθμητικά Οθωμανούς
ΑΠΟ ΤΟ 1453 ΩΣ ΤΟ 1529
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, οι Οθωμανοί Τούρκοι άρχισαν να επεκτείνονται με γοργούς ρυθμούς. Σύντομα κατέλαβαν τον Μυστρά, την Τραπεζούντα, καθώς και όσα νησιά του Αιγαίου δεν είχαν κυριεύσει τα προηγούμενα χρόνια. Μετά την κατάληψη και της Αλβανίας (γύρω στο 1509) έστρεψαν την προσοχή τους προς την Κεντρική Ευρώπη.
Το 1520 ανέβηκε στον θρόνο ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής. Είχε γεννηθεί το 1494 στην Τραπεζούντα και από την πλευρά της μητέρας του ήταν απόγονος του Τζένγκις Χαν. Το 1522 κατέλαβε τη Ρόδο, κάτι που δεν είχε καταφέρει ούτε ο Μωάμεθ Β' (ο επονομαζόμενος Πορθητής). Το 1521 είχε καταλάβει το Βελιγράδι και στη συνέχεια στράφηκε εναντίον της Ουγγαρίας.
Η χριστιανική Δύση εκείνη την εποχή ήταν διχασμένη. Ο βασιλιάς της Γαλλίας Φραγκίσκος Α' συγκρούστηκε με τον Κάρολο Ε', βασιλιά της Ισπανίας και αυτοκράτορα της Γερμανίας στην Παβία της Ιταλίας (1525) και έπαθε πανωλεθρία.
Τον επόμενο χρόνο (1526) οι Οθωμανοί επιτέθηκαν στο βασίλειο της Ουγγαρίας. Ηγέτης του στρατού τους ήταν ο ελληνικής καταγωγής μεγάλος βεζίρης, Ιμπραήμ Πασάς.
Οι δύο στρατοί συγκρούστηκαν κοντά στην πεδιάδα του Μόχατς στις 29 Αυγούστου 1526. Επικεφαλής των Ούγγρων ήταν ο βασιλιάς Λουδοβίκος Β'. Ο ουγγρικός στρατός γνώρισε τη συντριβή και το βασίλειο της Ουγγαρίας έπαψε να είναι ανεξάρτητο και χωρίστηκε σε τρία μέρη: η Τρανσιλβανία (ανατολικό μέρος του βασιλείου) έγινε φόρου υποτελής επαρχία του σουλτάνου.
Το κεντρικό τμήμα έγινε οθωμανική επαρχία, ενώ το δυτικό μέρος ενώθηκε με τις ηγεμονίες της Αυστρίας και της Βοημίας, που βρισκόταν υπό την ηγεσία του Καρόλου Ε΄.
Ενώ όμως οι Οθωμανοί βρίσκονταν σχεδόν στο κέντρο της Ευρώπης, ο στρατός του Καρόλου Ε' λεηλάτησε τη Ρώμη το 1527, ενώ η θρησκευτική Μεταρρύθμιση που είχε εμφανιστεί από το 1517 στη Γερμανία είχε και πολιτικές προεκτάσεις και δημιουργούσε προβλήματα στον Κάρολο Ε'.
Ο Σουλεϊμάν συνεχίζοντας την πορεία του εν τω μεταξύ, έφτασε στη Βούδα της Ουγγαρίας, την οποία και κατέλαβε (στις 8 Σεπτεμβρίου 1529). Επόμενος και μεγάλος στόχος ήταν η Βιέννη...
ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗ ΒΙΕΝΝΗ - ΟΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΩΝ ΤΗΣ
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1529 τα οθωμανικά στρατεύματα έφτασαν στη Βιέννη. Οι δυνάμεις των Οθωμανών αποτελούνταν από 120.000 στρατιώτες, 40.000 από τους οποίους ήταν ελαφρά οπλισμένοι ιππείς (σπαχήδες), 20.000 καμήλες, 400 πυροβόλα και 400 λέμβοι για τον έλεγχο του Δούναβη. Να σημειώσουμε ότι στην πορεία τους ως τη Βιέννη λεηλάτησαν τις περιοχές από τις οποίες περνούσαν. Βέβαια οι στρατιώτες ήταν πολύ κουρασμένοι από την πολυήμερη πορεία.
Οι υπερασπιστές της Βιέννης ήταν σαφώς λιγότεροι. Διέθεταν 70 πυροβόλα, μερικά από τα οποία όμως δεν βρίσκονταν σε καλή κατάσταση.
Το προηγούμενο διάστημα είχαν βελτιωθεί πρόχειρα οι οχυρώσεις της πόλης, από όλα τα κτίρια της πόλης αφαιρέθηκαν τα εύφλεκτα υλικά, ενώ αφαιρέθηκαν και οι πλάκες από τους δρόμους για να μειωθούν οι δονήσεις που θα προκαλούσαν τα εχθρικά βλήματα. Όλες οι καμπάνες των εκκλησιών σταμάτησαν να λειτουργούν εκτός από την κεντρική καμπάνα του ναού του Αγίου Στεφάνου, που θα ηχούσε σε περίπτωση συναγερμού.
Τα γυναικόπαιδα, οι ηλικιωμένοι και οι περισσότεροι κληρικοί στάλθηκαν προς τα δυτικά. Ωστόσο, κάποιοι που αναχώρησαν καθυστερημένα, εντοπίστηκαν από τους Οθωμανούς και σφαγιάστηκαν… Μεγάλες ποσότητες από τρόφιμα και άλλα εφόδια συγκεντρώθηκαν στις αποθήκες της Βιέννης. Ο αρχιδούκας Φερδινάνδος της Αυστρίας, που βρισκόταν στη Βοημία, προχώρησε σε επιστράτευση σε όλη την επικράτειά του, ενώ επέβαλε έκτακτη εισφορά σε όλους τους υπηκόους του. Από την εισφορά αυτή συγκεντρώθηκε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό που γέμισε τα ταμεία του Φερδινάνδου.
Ωστόσο απαραίτητες ήταν και οι στρατιωτικές ενισχύσεις. Ο Φερδινάνδος ζήτησε βοήθεια από τον αδελφό του, Κάρολο Ε’, ο οποίος όμως βρισκόταν ξανά σε πόλεμο με τη Γαλλία και δεν μπόρεσε να στείλει σημαντική βοήθεια. Ζητήθηκε επίσης βοήθεια από τα κρατίδια που αποτελούσαν τη Γερμανική Αυτοκρατορία. Τελικά στάλθηκαν 12.000 ιππείς και 4.000 πεζοί υπό την ηγεσία του δούκα Φρειδερίκου του Παλατινάτου, οι οποίοι στις 24 Σεπτεμβρίου έφτασαν στο Λιντς της Αυστρίας. Εκεί συναντήθηκαν ο αρχιδούκας Φερδινάνδος και ο δούκας Φρειδερίκος για να αποφασίσουν το μέλλον των επιχειρήσεων.
Αποφασίστηκε οι γερμανικές δυνάμεις να σπεύσουν στη Βιέννη. Όταν όμως στις 26 Σεπτεμβρίου ξεκίνησαν για την πόλη, οι Οθωμανοί είχαν καταστρέψει τις γέφυρες του Δούναβη, οπότε ο Φρειδερίκος προτίμησε να παραμείνει στις όχθες του ποταμού, αναμένοντας ενισχύσεις. Μόνο ο ξάδελφός του, κόμης Φίλιππος, πρόλαβε με μερικούς Ισπανούς και Γερμανούς μισθοφόρους να μπουν στην πόλη. Ο Δε αρχιδούκας Φερδινάνδος της Αυστρίας, στην επικράτεια του οποίου βρισκόταν η Βιέννη παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας στη Βοημία (!).
Αν και τυπικά επικεφαλής ήταν ο κόμης Φίλιππος, ουσιαστικά τη διεύθυνση των επιχειρήσεων είχε ο 70χρονος αλλά ικανότατος κόμης Νίκλας Σαλμ που είχε διακριθεί στη μάχη της Παβίας (1525). Οι δυνάμεις του αποτελούνταν βασικά από τους φημισμένους Γερμανούς μισθοφόρους λάντσκνεχτς (Landsknechts) και Ισπανούς πεζικάριους με μουσκέτα (φορητά εμπροσθογεμή πυροβόλα), που είχαν σταλθεί από τον Κάρολο Ε’. Επίσης σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της άμυνας της Βιέννης είχε ο στρατάρχης της Αυστρίας και διοικητής των δυνάμεων του ιππικού Βίλχελμ φον Ρόγκεντορφ.
Ο Σάλμ και ο Ρόγκεντορφ είχαν στη διάθεσή τους 20.000 πεζούς, 2.000 ιππείς και 1.000 οπλισμένους πολιτοφύλακες.
Η ΠΡΩΤΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ
Αν και οι πρώτες εχθροπραξίες ξεκίνησαν στις 23 Σεπτεμβρίου, η πολιορκία άρχισε στις 29 Σεπτεμβρίου, οπότε έφτασαν στη Βιέννη όλα τα οθωμανικά στρατεύματα. Σύντομα ολοκληρώθηκε η κατασκευή του στρατοπέδου των πολιορκητών από 30.000 σκηνές. Στα νοτιοανατολικά της πόλης βρισκόταν η μεγαλοπρεπής σκηνή του Σουλεϊμάν που τη φρουρούσαν 500 γενίτσαροι.
Από τις αρχές της πολιορκίας οι Οθωμανοί σφυροκοπούσαν με βέλη το εσωτερικό της Βιέννης. Τα πυροβόλα τα οποία ήδη από την εποχή της άλωσης της Κωνσταντινούπολης άρχισαν να παίζουν σημαντικό ρόλο στις πολιορκίες (θυμηθείτε και τον Ούγγρο οπλουργό-μηχανικό Ουρβανό με το πυροβόλο του, δείτε άρθρο στο protothema.gr 29/5/2016), βελτιώθηκαν σημαντικά ως το 1529, ωστόσο ήταν πολύ δύσκολη, κυρίως λόγω σφοδρών βροχοπτώσεων η μεταφορά τους από την Ουγγαρία, όπου είχαν χρησιμοποιηθεί, ως τη Βιέννη. Η οθωμανική επίθεση επικεντρώθηκε στην ανατολική και νοτιοανατολική πλευρά της πόλης, με βασικό στόχο τον προμαχώνα της Καρινθία (Karnten). Επιχειρήθηκε λοιπόν να υπονομεύσουν τις οχυρώσεις σκάβοντας υπόγειες σήραγγες στα θεμέλια. Τις πληροφορίες αυτές μετέφερε στους πολιορκημένους ένας αυτόμολος, παιδί χριστιανών, από το οθωμανικό στρατόπεδο. Έδωσε μάλιστα και λεπτομέρειες για τα σχέδια των υπόγειων σηράγγων.
Αμέσως οι υπερασπιστές της Βιέννης αντέδρασαν αρχίζοντας να κατασκευάζουν σήραγγες με σκοπό να συναντήσουν εκείνες των πολιορκητών. Μάλιστα την επόμενη μέρα εντοπίστηκαν εκρηκτικά σε μια σήραγγα κάτω από έναν προμαχώνα και την τελευταία στιγμή αποτράπηκε η πυροδότησή τους. Οι πολιορκημένοι τοποθέτησαν φρουρές σε όλα τα υπόγεια των κτιρίων γύρω από τα τείχη. Εντόπισαν έτσι πολλές σήραγγες και «αποκόμισαν» μεγάλες ποσότητες πυρίτιδας.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΕΝΤΕΙΝΕΤΑΙ – Ο ΚΛΟΙΟΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΕΝΝΗ ΣΦΙΓΓΕΙ
Από τις 3 Οκτωβρίου εντάθηκαν οι επιθέσεις του πυροβολικού των Οθωμανών. Στις 5 Οκτωβρίου έγινε σύσκεψη των ηγετών των υπερασπιστών της Βιέννης.
Σ’ αυτήν αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί έξοδος 8.000 περίπου στρατιωτών την αυγή της επόμενης μέρας για να καταστρέψουν τις σήραγγες που είχαν φτιάξει οι Οθωμανοί αλλά και να κατεδαφίσουν κάποιες κατοικίες έξω από τα τείχη, απ’ όπου οι γενίτσαροι έριχναν τα βέλη τους στην πόλη.
Η έξοδος των στρατιωτών που αναφέραμε προηγουμένως ξεκίνησε με καλούς οιωνούς. Στη συνέχεια όμως από κάποια λανθασμένη πληροφόρηση επικράτησε πανικός που ωφέλησε τους Οθωμανούς. Η μάχη που ακολούθησε έληξε το απόγευμα της ίδιας μέρας με βαριές απώλειες για τους Οθωμανούς αλλά και 500 νεκρούς από τους υπερασπιστές της Βιέννης.
Στις 7 Οκτωβρίου οι πολιορκητές ανατίναξαν μια σήραγγα στην πύλη της Καρινθία προκαλώντας ρήγμα στο τείχος. Η επίθεση που ακολούθησε αναχαιτίστηκε. Αργά το βράδυ ένας αγγελιοφόρος κολυμπώντας έφτασε μέσω του Δούναβη στη Βιέννη για να μεταφέρει μήνυμα από τον αρχιδούκα Φερδινάνδο και τον δούκα Φρειδερίκο ότι ισχυρές δυνάμεις κατευθύνονται προς τη Βιέννη και θα φθάσουν στην πόλη περίπου σε μια βδομάδα.
Οι πολιορκημένοι όμως είχαν αρχίσει να κουράζονται και παράλληλα παρατηρούνταν ανάμεσά τους δείγματα απειθαρχίας. Στις 8 Οκτωβρίου οι Οθωμανοί κατάφεραν να ανατινάξουν δύο σήραγγες κάτω από τον προμαχώνα αυτό με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πολλοί Γερμανοί και Ισπανοί στρατιώτες και να δημιουργηθεί ένα μεγάλο ρήγμα στα τείχη.
Στο ρήγμα αυτό έσπευσε ο ίδιος ο Νίκλας Σαλμ. Υπό την ηγεσία του οι πολιορκημένοι μετά από τρίωρη σκληρή μάχη απώθησαν τους Οθωμανούς.
Μετά την απομάκρυνση της επίθεσης, οι πολιορκημένοι επισκεύασαν το τείχος και κατασκεύασαν και δεύτερη οχυρωματική γραμμή στο εσωτερικό του! Στις 10 Οκτωβρίου μερικοί στρατιώτες βγήκαν από την πόλη και απέσπασαν 5 καμήλες από τους Οθωμανούς. Στις 11 Οκτωβρίου οι πολιορκητές στράφηκαν στο ανατολικό τμήμα των οχυρώσεων.
Ανατινάχθηκαν σήραγγες κοντά στον προμαχώνα της Καρινθία και την πύλη Στούμπεν (Stuben), ενώ άρχισαν να επιτίθενται κατά κύματα επί τρεις ώρες, πολλές φορές μάλιστα πατώντας πάνω στα πτώματα συμπολεμιστών τους που είχαν σκοτωθεί νωρίτερα μπροστά στα τείχη. Και πάλι όμως, οι ηρωικοί υπερασπιστές της Βιέννης άντεξαν και προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στους Οθωμανούς, 1.200 από τους οποίους σκοτώθηκαν μόνο στην τάφρο μπροστά από την πύλη Στούμπεν.
Οργισμένος από την αποτυχία, ο Σουλεϊμάν διέταξε και νέα επίθεση την επομένη (12 Οκτωβρίου). Αν και κινήθηκαν αιφνιδιαστικά οι Οθωμανοί, αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία από τους Ισπανούς πεζούς. Το βράδυ της 12ης Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε νέα σύσκεψη της ηγεσίας των Οθωμανών. Τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά γι’ αυτούς. Τα αποθέματά τους σε τρόφιμα λιγόστευαν επικίνδυνα και υπήρχε κόπωση και απογοήτευση στις τάξεις των στρατιωτών. Κάποιοι σύμβουλοι του σουλτάνου πρότειναν αποχώρηση. Ο Σουλεϊμάν όμως που θεωρούσε ότι είναι εφικτή η κατάληψη της Βιέννης, διέταξε να γίνει στις 14 Οκτωβρίου 1529 η τελική επίθεση.
Στις 13 Οκτωβρίου δόθηκαν πολλά χρήματα στους γενίτσαρους, ενώ άρχισαν πυρετώδεις προετοιμασίες για τη μεγάλη επίθεση. Οι πολιορκημένοι αντιλήφθηκαν έγκαιρα τις ενέργειες αυτές. Στο εσωτερικό της Βιέννης επικρατούσε πυρετός προετοιμασιών. Επισκευάζονταν ζημιές στα τείχη, καθαρίζονταν τα ερείπια που είχαν συσσωρευτεί σε μερικά σημεία και μεταφέρονταν πολεμοφόδια από κληρικούς και όσους άμαχους είχαν παραμείνει στην πόλη. Ο καιρός χειροτέρευε και η ώρα μηδέν έφτανε για τον Σουλεϊμάν…
Η ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ
Το πρωί της 14ης Οκτωβρίου ο οθωμανικός στρατός, χωρισμένος σε τρία τμήματα, επιτέθηκε στη Βιέννη. Την επίθεση επέβλεπαν όλοι οι ανώτεροι αξιωματικοί της αυτοκρατορίας. Το μεσημέρι δύο σήραγγες κάτω από τον (γνωστό πλέον…) προμαχώνα της Καρινθία ανατινάχθηκαν δημιουργώντας ένα μεγάλο ρήγμα στο τείχος.
Παράλληλα οι μηχανικοί των Οθωμανών κατόρθωσαν να ανοίξουν μια σήραγγα μέχρι τα θεμέλια του οχυρωμένου ανακτόρου της πύλης, όπου τοποθέτησαν 20 βαρέλια πυρίτιδας. Και αυτά όμως εντοπίστηκαν και εξουδετερώθηκε ο κίνδυνος.
Η τελευταία προσπάθεια των Οθωμανών έγινε στον προμαχώνα της Καρινθία και πάλι, όπου όμως αποκρούστηκαν από Ισπανούς και Γερμανούς. Στη διάρκεια των συγκρούσεων, τραυματίστηκε ο κόμης Σαλμ από θραύσματα μιας πέτρας και αποχώρησε από τη μάχη. Λόγω αυτού του τραύματος πέθανε τον επόμενο χρόνο.
Η ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ
Μετά την αποτυχία και αυτής της επίθεσης, ο Σουλεϊμάν διέταξε την αποχώρηση των στρατευμάτων του από τη Βιέννη. Αυτή έγινε ταχύτατα. Το βράδυ της 15ης προς 16η Οκτωβρίου οι γενίτσαροι κατέστρεψαν με φωτιές όσα εφόδια δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους. Πολλοί αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν αφού πρώτα βασανίστηκαν. Οπωροφόρα δέντρα και αμπέλια γύρω από τη Βιέννη είχαν καεί. Τα περισσότερα ζώα χάθηκαν ενώ και πολλά κτίρια πυρπολήθηκαν. Οι Οθωμανοί είχαν απώλειες 20.000 στρατιώτες, ενώ οι υπερασπιστές της τουλάχιστον 1.500. Ένα μικρό τμήμα υπό τον βεζίρη Ιμπραήμ έμεινε κοντά στη Βιέννη ως τις 17 Οκτωβρίου, οπότε ο Ιμπραήμ έστειλε μια επιστολή στους υπερασπιστές της πόλης, όπου έγραφε ότι ο Σουλεϊμάν είχε έρθει στη Βιέννη όχι για να καταλάβει την πόλη αλλά για να συγκρουστεί με τον αρχιδούκα Φερδινάνδο, ο οποίος όμως δεν εμφανίστηκε! Η επιστολή αυτή μάλλον θυμηδία προκαλεί…
Εν τω μεταξύ με τη λήξη της πολιορκίας οι υπερασπιστές της Βιέννης άρχισαν να πανηγυρίζουν. Έριχναν άσφαιρα πυρά από τα τείχη, μουσική παιζόταν σ’ όλες τις πλατείες και όλες οι καμπάνες της πόλης άρχισαν να ηχούν χαρμόσυνα.
Χαρακτηριστικό του ηρωισμού τους είναι ότι, ενώ αποχωρούσε ο οθωμανικός στρατός, βύθισαν μερικά πλοιάριά του στον Δούναβη, ενώ σε μία… καταδρομική επιχείρηση στις 19 Οκτωβρίου σκότωσαν 200 Τούρκους, απελευθέρωσαν αιχμαλώτους, κυρίως μικρά παιδιά, και πήραν μερικές καμήλες φορτωμένες με σκηνές και άλλα εφόδια. Στις 20 Οκτωβρίου και οι τελευταίοι Οθωμανοί στρατιώτες πέρασαν τα σύνορα της Αυστρίας με την Ουγγαρία. Έτσι οι δυνάμεις του κόμη Φρειδερίκου που είχαν φτάσει στη Βιέννη δεν μπόρεσαν να τους αντιμετωπίσουν.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΣΤΗ ΒΙΕΝΝΗ
Η αποτυχία των Οθωμανών στη Βιέννη το 1529 ήταν πολύ σημαντική για τους εξής λόγους:
i) Ο Σουλεϊμάν δεν τα κατάφερε για πρώτη φορά ίσως, να κυριεύσει μία πόλη και ο εγωισμός του πληγώθηκε ανεπανόρθωτα.
ii) Αποδείχθηκε ότι οι Οθωμανοί δεν ήταν ανίκητοι.
iii) Τυχόν κατάληψη της Βιέννης σήμαινε επίθεση των Οθωμανών προς τη Βόρειο Ιταλία αλλά πιθανότατα και τη Δυτική Ευρώπη.
iv) Οι χριστιανικές δυνάμεις της Ευρώπης παραμέρισαν τις διαφορές τους μπροστά στον οθωμανικό κίνδυνο.
v) Πιθανότατα η Ευρώπη θα ήταν τελείως διαφορετική σήμερα αν «έπεφτε» η Βιέννη το 1529.
vi) Οι υπερασπιστές της Βιέννης έγιναν σοφότεροι σε θέματα πολιορκίας, όπως βέβαια και οι Οθωμανοί. Αυτό θα φανεί περίτρανα και στη δεύτερη και μεγαλύτερη πολιορκία της Βιέννης (1683).
Στη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης θα αναφερθούμε σε μελλοντικό μας άρθρο.
