Γιατί αλλάζει η αμερικανική στάση στη Μέση Ανατολή
Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/)
Πολλά αλλάζουν με τη συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν. Δεδομένα που ίσχυαν στη Μέση Ανατολή αρχίζουν να ανατρέπονται. Το ζήτημα δεν είναι μόνο τα πυρηνικά του Ιράν.
Η ουσία των εξελίξεων έχει ως εκκίνηση την ανακάλυψη από τις ΗΠΑ της δυνατότητας αυτόνομης ενεργειακής επάρκειας μέσω φυσικού αερίου και πετρελαίου από σχιστόλιθους και αμμώδεις περιοχές. Εκτοτε οι ΗΠΑ άρχισαν να δείχνουν μια σαφή αποστασιοποίηση από τις παραδοσιακές δεσμεύσεις και να κινούνται περισσότερο ορθολογικά με βάση τις εξελίξεις στην περιοχή.
Αυτό που άρχισε να αλλάζει δεν ήταν τόσο η στάση των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν. Ηταν η σταδιακή μεταβολή των Αμερικανών απέναντι στις εξελίξεις στον αραβικό χώρο και στο Ισραήλ. Αντίθετα με τις προσδοκίες παραδοσιακών τους συμμάχων στην περιοχή (Σαουδική Αραβία, Ιορδανία και Ισραήλ), οι ΗΠΑ δεν ενθουσιάσθηκαν ούτε και υποστήριξαν την επέμβαση των στρατιωτικών στην Αίγυπτο, αλλά απέφυγαν και την ευθεία ανάμειξή τους στον εμφύλιο της Συρίας (πρώτη ήττα του ισραηλινού lobby στην Αμερική).
Οι ΗΠΑ συνειδητοποίησαν πως κάτω από τον μπαμπούλα του πετρελαϊκού εκφοβισμού -με προέλευση κυρίως τη Σαουδική Αραβία και κάποιες άλλες χώρες του Κόλπου- είχαν εξαναγκασθεί σε πολιτικές στήριξης των ακραίων σουνιτών ισλαμιστών. Ουσιαστικά, οι ΗΠΑ είχαν οδηγηθεί σε πολιτικές που υποβοηθούσαν τις αντικειμενικές επιδιώξεις των μουσουλμάνων Βαχάμπις από τη Σαουδική Αραβία, που τελικά κατέληγαν σε κινήσεις υπονόμευσης των δικών τους συμφερόντων. Πιο πρόσφατο παράδειγμα υπήρξε η επέμβαση στη Λιβύη. Παλαιότερα το ίδιο σενάριο επαναλήφθηκε στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στον Λίβανο με τη σύγκρουση με τη Χεζμπολάχ, στη Βοσνία και το Κόσοβο, στην Τσετσενία ενάντια στους Ρώσους και στην Κίνα κόντρα στους Κινέζους Χαν. Οι ΗΠΑ πολεμούσαν την Αλ Κάιντα εξυπηρετώντας όμως τους αντικειμενικούς της στόχους.
Οι αλλαγές στην πολιτική αρχιτεκτονική της περιοχής φαίνεται ξεκάθαρα από την αυξημένη παρουσία και την ενίσχυση των δυνατοτήτων των πάλαι ποτέ σιιτικών μειονοτήτων στην περιφέρεια αυτή της Γης. Υπάρχουν τώρα πλέον σιιτικές πλειοψηφίες ή ομάδες που ελέγχουν τις κυβερνήσεις του Ιράν, του Ιράκ και της Συρίας, ενώ ασκούν σημαντική επιρροή στον Λίβανο, στο Πακιστάν, έχουν πολιτική δύναμη στο Αφγανιστάν κι έχουν πάψει να βρίσκονται στο περιθώριο στα Εμιράτα. Εύλογα η εξέλιξη αυτή ανησυχεί τη φανατικά σουνιτική Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, κάποιες μειονοτικές κυβερνήσεις στον Κόλπο και βέβαια το Ισραήλ. Που ποτέ δεν θα επιθυμούσε σταθεροποίηση στους αραβικούς κύκλους και νομιμοποίηση των σιιτών του Ιράν.
Οι Αμερικανοί όμως είναι υποχρεωμένοι να πορεύονται με βάση τα δικά τους συμφέροντα. Ιράκ και Ιράν παράγουν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου που, κάτω από προϋποθέσεις, μπορεί να εξισορροπήσουν τις εξαγωγές της Σαουδικής Αραβίας – κυρίως αν υπολογίσει κάποιος πως οι ΗΠΑ φέτος θα παραγάγουν περισσότερο πετρέλαιο από τη Ρωσική Ομοσπονδία και περίπου ίδιο με το Κουβέιτ. Αν και οι ποσότητες που θα μπουν στις διεθνείς αγορές από το Ιράν δεν θα είναι ακόμη μεγάλες, εντούτοις η απομάκρυνση κάποιας σύγκρουσης εκτονώνει τις εντάσεις και ωθεί τις τιμές προς τα κάτω. Οι εξελίξεις προκαλούν οικονομική αναταραχή στη Σαουδική Αραβία και στις άλλες χώρες του Κόλπου και πιέζουν πλέον τις τιμές του πετρελαίου, ενώ οι δυνατότητες διεθνών παρεμβάσεων για τις χώρες αυτές μειώνονται.
Η Σαουδική Αραβία αισθάνεται για πρώτη φορά πως η ομπρέλα των ΗΠΑ έχει αρχίσει να αποσύρεται. Η ισχύς των σιιτών προσφέρει στις ΗΠΑ σημαντική εξασφάλιση για ομαλότητα στη Μέση Ανατολή και η Ρωσία συμβάλλει σε αυτή την εξισορρόπηση. Ο ρόλος της Ελλάδας σε αυτές τις εξελίξεις γίνεται ιδιαίτερα λεπτός και ευαίσθητος. Κακώς απείχαμε από κάθε εξέλιξη στην Αίγυπτο και τη Συρία. Καλώς δεν εκτεθήκαμε όπως η Τουρκία. Καλό θα ήταν να μιλούσαμε περισσότερο με τη Ρωσία. Καλύτερο θα ήταν να είχαμε καλλιεργήσει στενότερες σχέσεις με το Ιράν και θέλουν μεγάλη προσοχή οι σχέσεις μας με το Ισραήλ. Λόγω εξελίξεων με το Ιράν και επειδή η Τουρκία, παρά τις φαινομενικά κακές σχέσεις με το Τελ Αβίβ, κινείται εχθρικά απέναντι στο καθεστώς Ασαντ στη Συρία, το Ισραήλ δεν θα διστάσει να την προσεγγίσει – τουλάχιστον επιχειρηματικά. Με αυτό εννοώ πως το όποιο αέριο βγει από τη Μεσόγειο γύρω από την Κύπρο και το Ισραήλ είναι πιθανότατο να περάσει με αγωγούς από την Τουρκία παρά μέσω της Ελλάδας. Η κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού αερίου μέχρι την Ελλάδα (κι από εκεί στην Ευρώπη) είναι πανάκριβη. Ευκολότερη είναι η τράμπα αερίου μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας και εξαγωγές της Κύπρου προς το Ισραήλ. Και αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα γίνει. Αυτό που θα μπορούσε η Ελλάδα να εκμεταλλευθεί με την προσέγγιση με το Ιράν είναι η αναβίωση ενός παλαιού σχεδίου για μετατροπή των λιμανιών μας σε κέντρα μεταφόρτωσης και χώρους αποθήκευσης του νόμιμου πια ιρανικού πετρελαίου. Οι προκλήσεις τώρα αρχίζουν…
