ΚΑΝΑΡΙΟΙ ΝΗΣΟΙ : Οι ναυτικοί, θύματα των απατεώνων εφοπλιστών
Οι κολασμένοι του Λας Πάλμας
par Dehez Olivia , [Παπακριβόπουλος Βασίλης (μτφ)]
(Πηγή : http://www.monde-diplomatique.gr)
Καθισμένος στο γραφείο του, ο Κουβανός καπετάνιος Πέδρο Λέιβα κινεί ένα πιόνι στην ηλεκτρονική σκακιέρα. Η καμπίνα φωτίζεται από το λιγοστό φως του ήλιου που καταφέρνει να περάσει από το φινιστρίνι.
Τριγύρω, στις δεξαμενές, στους διαδρόμους, στις μεταλλικές σκάλες, βασιλεύει η σιωπή κι η σκουριά, που συμβολίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εγκατάλειψη στην οποία έχει παραδοθεί εδώ και πολύ καιρό το πλοίο.
Αγκυροβολημένο ανάμεσα σε δύο επιβατηγά πλοία σε μια προβλήτα του εμπορικού λιμένα του Λας Πάλμας, στα Κανάρια Νησιά, το δεξαμενόπλοιο Iballa G είναι εγκαταλελειμμένο εδώ και τρεισήμισι χρόνια. Καθώς ο εφοπλιστής αδυνατούσε να πληρώσει τους μισθούς του πληρώματος και να εξοφλήσει τις οφειλές του στις επιχειρήσεις τροφοδοσίας, εξαφανίστηκε. Κι οι εξαπατημένοι ναυτικοί εγκατέλειψαν το πλοίο. Εκτός από έναν. Ο εξηνταοκτάχρονος Λέιβα, δίχως χρήματα, παραμένει ο μοναδικός ένοικος του πετρελαιοφόρου, μήκους 116 μέτρων : περνάει τις μέρες του μέσα στο σκοτάδι και τα παλιοσίδερα, περιμένοντας την έκβαση της δίκης, η οποία έχει οριστεί για το 2015.
Τρεις ακαταπόνητοι συνταξιούχοι επιχειρούν με τα πιο υποτυπώδη μέσα να κρατήσουν ζωντανή τη Stella Maris de Las Palmas, μια καθολική οργάνωση που προσπαθεί να βοηθήσει τους ναυτικούς. Οι οικονομικοί της πόροι είναι τόσο περιορισμένοι που δεν έχουν καν Ίντερνετ. Στο λιμάνι, οι εθελοντές της οργάνωσης αποτελούν το τελευταίο ανάχωμα που προστατεύει τους ναυτικούς από την απόλυτη εξαθλίωση. Μόλις το φορτηγάκι του Χουάν Αντόνιο Ροντρίγκεζ φθάνει μπροστά στο αλιευτικό Alba, τρία μέλη του πληρώματος κατεβαίνουν για να παραλάβουν τα κιβώτια με τα τρόφιμα. Οι ναυτικοί, όλοι τους από τη Δυτική Αφρική, εγκαταλείφθηκαν πριν από δύο χρόνια από έναν απατεώνα εφοπλιστή. Στη συνέχεια, στους ένοικους του πλοίου προστέθηκαν και μετανάστες δίχως χαρτιά ή μετανάστες που βρίσκονται αντιμέτωποι με μεγάλη εργασιακή επισφάλεια : όλοι αυτοί, όταν φτάνουν στο νησί, εγκαθίστανται σε ένα από τα σαράντα σαραβαλιασμένα σκάφη που αργοσκουριάζουν στο λιμάνι και επωφελούνται από τη δωρεάν στέγη που βρίσκουν σε αυτά, καθώς κι από τα τρόφιμα που μοιράζει η Stella Maris στους ναυτικούς.
Στην ίδια προβλήτα, λίγο παρακάτω, συναντάμε τους ναυτικούς ενός μεγάλου αλιευτικού σκάφους, του Valiente. Κατάγονται από το Μουρμάνσκ, λιμάνι στο βορειοδυτικό άκρο της Ρωσίας, απ’ όπου και απέπλευσαν πριν από είκοσι επτά μήνες. Στο Λας Πάλμας κατέπλευσαν πριν από μία εβδομάδα. Ο εφοπλιστής έχει κλειστεί στην καμπίνα του κι αρνείται να καταβάλει τους μισθούς που οφείλει στο πλήρωμα : το συνολικό ποσό ανέρχεται στα 300.000 ευρώ. Όπως μας εξηγεί ο Ροντρίγκεζ, ο οποίος καταφθάνει κρατώντας ένα ντοσιέ γεμάτο έγγραφα, « πρόκειται για μια στιγμή της διαδικασίας που οι ναυτικοί φοβούνται. Το μόνο πράγμα που θέλουν είναι να πάρουν τα λεφτά τους και να φύγουν. Εμείς, ως Μη Κυβερνητική Οργάνωση, μπορούμε να τους εκπροσωπήσουμε δικαστικά, να πληρώσουμε έναν δικηγόρο και να ακινητοποιήσουμε το πλοίο εάν ο εφοπλιστής αρνείται να πληρώσει. Τώρα θα του προτείνουμε μια συμφωνία : εάν δεχθεί να καταβάλει τουλάχιστον το 80% των οφειλόμενων μισθών, η υπόθεση θα κλείσει αμέσως. Ειδάλλως, θα τον οδηγήσουμε στη Δικαιοσύνη και το καράβι θα ακινητοποιηθεί στο λιμάνι».
Ο καπετάνιος του πλοίου που φέρει σημαία του Μπελίζ, έχει ταχθεί με το μέρος του εφοπλιστή. Κι όπως μας εξηγεί ο Μάξιμο, ο διερμηνέας της οργάνωσης, ο οποίος κατάγεται από την Οδησσό και ξεμπαρκάρισε στο Λας Πάλμας το 1999 κάτω από παρόμοιες συνθήκες, « τώρα, θα μοιραστούν τα κέρδη. Το πλήρωμα το έχουν γραμμένο κανονικά. Είναι μαφιόζοι από το Μουρμάνσκ. Εκεί πέρα, η εξαθλίωση βασιλεύει, δεν υπάρχουν δουλειές. Έτσι, το ευκολότερο πράγμα στον κόσμο είναι να βρει κανείς να προσλάβει ναυτικούς. Τους βάζουν να δουλεύουν στη θάλασσα χωρίς να τους πληρώνουν και στη συνέχεια τους εγκαταλείπουν. Ύστερα, αλλάζουν το όνομα της ναυτιλιακής εταιρείας και ξαναρχίζουν ». Ορισμένα μέλη του πληρώματος αρνήθηκαν να υπογράψουν την αγωγή ενάντια στον εφοπλιστή. Πέρυσι, στην ίδια ακριβώς προβλήτα, ο εφοπλιστής ιδιοκτήτης ενός άλλου ρωσικού μεγάλου αλιευτικού σκάφους είχε απειλήσει τους ναυτικούς ότι, εάν του δημιουργούσαν προβλήματα, οι οικογένειές τους θα υφίσταντο αντίποινα.
Οι εργαζόμενοι στη θάλασσα, οι οποίοι είναι ευάλωτοι λόγω της νομαδικής φύσης της δραστηριότητάς τους, έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν την προστασία μιας συνδικαλιστικής οργάνωσης : της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Eργαζόμενων στις Μεταφορές (ITF). Η οργάνωση, που ιδρύθηκε από τους λιμενεργάτες του Λονδίνου στα τέλη του 19ου αιώνα, παρέχει στους ναυτικούς βοήθεια για να ανταπεξέρχονται στις επείγουσες καταστάσεις. Το 2011, η βοήθεια αυτή επέτρεψε σε αρκετούς Ουκρανούς ναυτικούς που είχαν εγκαταλειφθεί στη χώρα των Βάσκων να επιστρέψουν στον τόπο τους. Ωστόσο, η ITF έχει την τάση να μην παρεμβαίνει όταν η αξία του πλοίου είναι κατώτερη από το ποσό που οφείλει στους ναυτικούς ο εφοπλιστής ή όταν ο επικεφαλής των περιφερειακών οργανώσεων της ομοσπονδίας προέρχεται από τον κλάδο των χερσαίων μεταφορών και δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμος να αφιερώσει τον χρόνο και την ενεργητικότητα που χρειάζονται για να συνδράμει τους συντρόφους του που εργάζονται στη θάλασσα. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση των Καναρίων Νήσων.
Όσον αφορά τις λιμενικές αρχές, εξομοιώνουν εξ ορισμού τους ναυτικούς που έχουν μπλοκαριστεί στο λιμάνι με τους λαθρομετανάστες, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η παραμικρή μέριμνα γι’ αυτούς, ακόμα και στο απλούστερο διοικητικό επίπεδο. Καθώς μάλιστα οι λιμενικές αρχές του Λας Πάλμας γνωρίζουν την αφοσίωση των ανθρώπων των ΜΚΟ στο έργο που έχουν αναλάβει, αποποιούνται κάθε ευθύνης : σύμφωνα με τη Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (CNUDM), εάν ο εφοπλιστής δεν ανταποκρίνεται πλέον στις υποχρεώσεις του, υπεύθυνη για την τύχη των πληρωμάτων είναι η χώρα στην οποία έχει νηολογηθεί το πλοίο. Πώς όμως είναι δυνατόν να υποχρεώσει κανείς τις αρχές του Μπελίζ ή των Νήσων Καϊμάν να επαναπατρίσουν ναυτικούς στη Ρωσία ;
Στο αλιευτικό Obva που είναι δεμένο δίπλα από το Valiente, έχουν απλώσει ένα μεγάλο λευκό καραβόπανο με την εξής επιγραφή : « Μας κρατάνε ομήρους στο λιμάνι ! » Πάνω στο καράβι υπάρχουν 300 τόνοι ψαριών. Εδώ και δύο μήνες, οι υγειονομικές αρχές απαγορεύουν στον πλοίαρχο να ξεφορτώσει το φορτίο του, διατυπώνοντας αμφιβολίες, τόσο για την ποιότητα του φορτίου, όσο και για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αλιεύτηκε και οι οποίες οφείλουν να ανταποκρίνονται στο ρυθμιστικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τελική απόφαση θα εκδοθεί από το ισπανικό υπουργείο Γεωργίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος, ενώ θα πρέπει να εξασφαλιστεί και η έγκριση των Βρυξελών. Πρόκειται, δηλαδή, για μια αιωνιότητα συγκριτικά με το χρονικό διάστημα για το οποίο μπορεί να διατηρηθεί το φορτίο του πλοίου. Τα ψάρια θα αλλοιωθούν και θα πεταχτούν. Μαζί τους θα χαθούν και οι μισθοί των ναυτικών, καθώς εξαρτώνται από τα κέρδη που αποφέρει η ψαριά. Το πλήρωμα έχει πιαστεί στα γρανάζια των διαδικασιών της γραφειοκρατίας. Όπως μας εξηγεί δε ο Ερίκ Μπανέλ, Διαχειριστής Θαλασσίων Υποθέσεων [1], αποσπασμένος στην Ένωση Γάλλων Εφοπλιστών (Armateurs de France) « εδώ και δέκα χρόνια η διεθνής νομοθεσία γίνεται ολοένα και αυστηρότερη. Τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν αυξήσει τους ελέγχους τους, οι οποίοι έχουν γίνει εξαιρετικά αυστηροί, για να διαπιστώνεται κατά πόσον οι εφοπλιστές συμμορφώνονται με τις προϋποθέσεις ασφάλειας και με το ελάχιστο νομοθετικό πλαίσιο για τα εργασιακά και τα ασφαλιστικά ζητήματα. Έτσι, ακινητοποιούνται όλο και περισσότερα πλοία, τα οποία “κόβονται” στους ελέγχους ». Σε αυτές τις περιπτώσεις, ορισμένοι εφοπλιστές θεωρούν ότι τους συμφέρει καλύτερα να παρατήσουν στη μοίρα τους τα πληρώματα και τα πλοία.
Στη Μασσαλία, στη Χάβρη, στην Αμβέρσα, στο Λίβερπουλ, στο Ρότερνταμ, στο Αμβούργο παρατηρείται η ίδια ακριβώς κατάσταση που συναντήσαμε στο Λας Πάλμας : παντού, εγκαταλελειμμένοι ναυτικοί προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα στην απραξία. Το 2006, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) συνέταξε τη Συνθήκη για την Εργασία στη Θάλασσα, η οποία θα εξασφαλίζει στους ναυτικούς την πληρωμή τους και θα διευκολύνει τον επαναπατρισμό τους σε περίπτωση δικαστικής διαμάχης : τα κράτη που θα υποδέχονται τα πληρώματα θα προκαταβάλλουν τα έξοδα και στη συνέχεια θα στρέφονται εναντίον των κρατών στα οποία έχουν νηολογηθεί τα πλοία και θα διεκδικούν τα ποσά που κατέβαλαν. Το νομοθετικό κείμενο, το οποίο θα ισχύει παγκοσμίως, θα τεθεί σε ισχύ φέτος το καλοκαίρι.
Notes
[1] Οι διαχειριστές θαλασσίων υποθέσεων είναι διοικητικοί αξιωματικοί του γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού, αποσπασμένοι στις αρμόδιες για τη ναυτιλία υπηρεσίες του υπουργείου Οικολογίας, Αειφόρου Ανάπτυξης και Ενέργειας, με αποστολή τον συντονισμό της δράσης του Πολεμικού Ναυτικού, του Λιμενικού Σώματος και της Εμπορικής Ναυτιλίας.
