Εκτός νυμφώνος στο Αμμάν
Η άνοδος και η πτώση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Ιορδανία
David Schenker
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Σήμερα, η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο έχει γονατίσει, αν δεν έχει καταστραφεί εντελώς.
Αφότου ο αιγυπτιακός στρατός καθαίρεσε τον πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι, έναν υψηλόβαθμο γραφειοκράτη τής Αδελφότητας, τον Ιούλιο, τα δικαστήρια της Αιγύπτου τον κατηγόρησαν για μια σειρά εγκλημάτων και ο στρατός επετέθη πυροβολώντας πάνω από χίλιους υποστηρικτές του και συλλαμβάνοντας μεγάλο μέρος τής ηγεσίας τής Αδελφότητας. Την περασμένη εβδομάδα, ένα αιγυπτιακό δικαστήριο εξέδωσε διαταγή για συνολική διάλυση της οργάνωσης και κατάσχεσε τα περιουσιακά της στοιχεία, απαγορεύοντας «όλες τις δραστηριότητες» στο ηλικίας 85 ετών ισλαμικό κίνημα. Όσο άσχημα κι αν είναι τα πράγματα για την αιγυπτιακή Αδελφότητα, ωστόσο, δεν είναι ο μόνος κλάδος τού οργανισμού που αντιμετωπίζει προβλήματα. Μετά από περισσότερο από δύο χρόνια αραβικών εξεγέρσεων που έφεραν πολιτικά κέρδη στους ισλαμιστές στην Τυνησία, στην Λιβύη, στην Συρία, και, τουλάχιστον προσωρινά, στην Αίγυπτο, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην Ιορδανία βρίσκονται στην δίνη τής δικής τους κρίσης.
Ούσα κάποτε μια ισχυρή φωνή για εκλογική μεταρρύθμιση, μια ζωηρή επικριτής τής διαφθοράς στο παλάτι και η μεγαλύτερη αντίπαλος της οικονομικής εξομάλυνσης με το Ισραήλ, τον τελευταίο καιρό η ιορδανική Αδελφότητα έχει δει την τοπική επιρροή και το κύρος της να διαβρώνονται. Κι άλλοι ισλαμιστές, επίσης, το βρίσκουν δύσκολο να προσελκύσουν την προσοχή τού κοινού. Κάποιες ομάδες στο ιορδανικό κοινοβούλιο, μη φίλα προσκείμενες στην Αδελφότητα, προσπάθησαν να προωθήσουν ένα νομοσχέδιο για «εναρμόνιση» της νομοθεσίας με την σαρία. Η κίνηση απέτυχε [1], συγκεντρώνοντας μόλις 27 από τις συνολικά 150 ψήφους. Σίγουρα, οι αυταρχικές τάσεις τής αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, το αυτοκρατορικό στιλ, και η οικονομική κακοδιαχείριση συνέβαλαν στην αποξένωση της οργάνωσης από τον λαό. Ωστόσο, σε αντίθεση με την Αίγυπτο, όπου ο στρατός είχε την τελική ευθύνη για την αποτυχία τής οργάνωσης, στην Ιορδανία η οπισθοδρόμηση της Αδελφότητας προέκυψε τόσο από τα πλήγματα που κατάφερε στον εαυτό της όσο και από την μεταβαλλόμενη δυναμική τής τοπικής ισλαμικής πολιτικής.
Πριν από ένα χρόνο, θα ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς την σημερινή κατάσταση της ιορδανικής Αδελφότητας. Η δύναμη της ομάδας αυξανόταν ραγδαία, καθώς συμμετείχε σε εκρηκτικές διαδηλώσεις μαζί με φυλετικές και κοσμικές δυνάμεις τής αντιπολίτευσης κατά τής υποτιθέμενης διαπλοκής τής κυβέρνησης του βασιλιά Αμπντάλα, κατά τής οικονομικής ανέχειας και των περικοπών των επιδοτήσεων. Αλλά, μέχρι το τέλος του περασμένου έτους, αυτός ο χαλαρός συνασπισμός των αντιπολιτευτικών δυνάμεων είχε ξεφτίσει, και οι διαδηλωτές, ίσως φοβούμενοι το αιγυπτιακό - ή ακόμα και το συριακό - χάος, σταμάτησαν να βγαίνουν στους δρόμους. Τον Ιανουάριο, μετά την αποτυχία της να υποχρεώσει τον βασιλιά Αμπντάλα να αναμορφώσει έναν δυσμενή εκλογικό νόμο, η Αδελφότητα μποϊκοτάρισε τις βουλευτικές εκλογές με την σκέψη να υπονομεύσει τη νομιμοποίηση των εκλογών. Αλλά, χωρίς την συμμετοχή τής Αδελφότητας, ένα άλλο λιγότερο προβεβλημένο, αυτοαποκαλούμενο ως μετριοπαθές ισλαμικό πολιτικό κόμμα, γνωστό ως Κόμμα Wasat (Κόμμα του Κέντρου), παρεμβλήθηκε και κέρδισε 16 από τις 150 έδρες, εξασφαλίζοντας την μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα. Ως αποτέλεσμα, η Αδελφότητα έχασε το δικαίωμα που είχε να θεωρεί ότι αποτελεί την ηγεσία των ισλαμιστών στο βασίλειο.
Ακόμη και με αυτό το χτύπημα, το κύρος τής Αδελφότητας παρέμεινε κάπως αυξημένο χάρη στην αναταραχή στην γειτονική Συρία. Για κάποια περίοδο, φαινόταν ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα της Συρίας ήταν στα πρόθυρα μιας αναγέννησης καθώς το καθεστώς τού Μπασάρ αλ-Άσαντ ήταν κοντά στην κατάρρευση. Στη δεκαετία του 1980, το καθεστώς τού Χάφεζ αλ-Άσαντ αντιμετώπισε μια εξέγερση της οποίας ηγήθηκε η Αδελφότητα, σκοτώνοντας δεκάδες χιλιάδες Σύρους Αδελφούς και καθιστώντας την ένταξη στην σουνιτική οργάνωση κεφαλαιώδες αδίκημα. Η Αδελφότητα είχε ορκιστεί εκδίκηση από καιρό. Η πιθανή ανάδυσή της στη Συρία θα είχε εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις για την υποστηριζόμενη από τη Δύση μοναρχία στην Ιορδανία, αναμφίβολα ενθαρρύνοντας την Αδελφότητα στην χώρα, ίσως και οδηγώντας σε διασυνοριακές παρεμβάσεις. Στην πραγματικότητα, λίγο μετά την εκλογή τού Μόρσι στην Αίγυπτο, η Αδελφότητα παρενέβαινε στην πολιτική τής Ιορδανίας ορμώμενη από το Κάιρο και την Ντόχα: τον Ιανουάριο του 2012, ανάγκασε τον Abdul Majid Thunaybat - ένα ανώτερο στέλεχος του ιορδανικού κλάδου - να παραιτηθεί [2] από την θέση του στην Γερουσία τής Ιορδανίας, στην οποία είχε διοριστεί από τον βασιλιά. Αλλά, η προοπτική τής ανάδυσης της Αδελφότητας στην Ιορδανία δεν κράτησε. Προσομοιάζοντας πολύ με την αντίδραση στις βομβιστικές επιθέσεις σε ένα ξενοδοχείο στο Αμμάν το 2005 που άφησαν 60 νεκρούς και ουσιαστικά ανάσχεσαν την υποστήριξη προς την Αλ Κάιντα στο βασίλειο, η εμφάνιση συνδεδεμένων με την Αλ Κάιντα μαχητών στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας «στέγνωσε» τον λαϊκό ενθουσιασμό για την Αδελφότητα στην Ιορδανία.
Παρά το γεγονός ότι ο γενικός πληθυσμός στην Ιορδανία απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την Αδελφότητα επειδή φοβάται τον υφέρποντα εξτρεμισμό, μέρος τού ισλαμιστικού πληθυσμού δυσαρεστείται όλο και περισσότερο από την Αδελφότητα διότι δεν είναι αρκετά ακραία. Καθώς ο πόλεμος στην Συρία κακοφορμίζει, η Ιορδανία έχει δει να πολλαπλασιάζονται οι ισλαμιστές ανταγωνιστές, κυρίως οι σαλαφιστές, οι οποίοι είναι οπαδοί ενός αυστηρού κινήματος σουνιτικής αναβίωσης. Οι σαλαφιστές είχαν από καιρό μια παρουσία στο βασίλειο, και η εγχώρια δημοτικότητά τους έχει εξαπλωθεί καθώς το κίνημα κερδίζει στήριξη στην περιοχή. Ο Αμπού Μουσάμπ αλ - Ζαρκάουι, ο ηγέτης τής Αλ Κάιντα στο Ιράκ, ο οποίος κατάγεται από την πόλη Zarqa στην βόρεια Ιορδανία, είναι το πιο διάσημο παράδειγμα. Από τον Απρίλιο, δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου ανέφεραν ότι περίπου πεντακόσιοι Ιορδανοί σαλαφιστές μάχονταν στην Συρία μαζί με την τζιχαντιστική ομάδα Jabhat al-Nusra. Η σχεδόν καθημερινή κάλυψη από τον Τύπο των ιορδανών σαλαφιστών να επαναπατρίζονται από τη Συρία σε φέρετρα - και να στρατολογούνται [3] για τη συριακή τζιχάντ - φαίνεται να επιβεβαιώνουν αυτούς τους αριθμούς.
Εν τω μεταξύ, οι μετατοπίσεις εντός της Μουσουλμανικής Αδελφότητας σχετικά με την Χαμάς έχουν συμβάλει στην ενίσχυση των σαλαφιστών. Ιστορικά, ο ισλαμισμός στην Ιορδανία έβρισκε την ίδια απήχηση στην παραδοσιακή κοινωνική διαίρεση τής χώρας μεταξύ των γεννημένων στην Ανατολική Όχθη - πολλοί από τους οποίους έχουν βαθιές φυλετικές ρίζες στην περιοχή - και της πλειοψηφίας τού πληθυσμού, που είναι παλαιστινιακής καταγωγής. Τον τελευταίο καιρό, όμως, η ηγεσία τής ιορδανικής Αδελφότητας και το κόμμα της, το Ισλαμικό Μέτωπο Δράσης (IAF), άλλαξε και έγινε πιο θερμό προς την Χαμάς - εν μέρει λόγω της απογοήτευσης από την, ελεγχόμενη από την Φατάχ, Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία κυβερνά την υπό ισραηλινή κατοχή Δυτική Όχθη και διαχειρίζεται την ειρηνευτική διαδικασία – και ορισμένοι από την Ανατολική Όχθη έχουν αρχίσει να βλέπουν την οργάνωση ως πιο παλαιστινιακή. Για πολλούς ισλαμιστές τής Ανατολικής Όχθης (οι οποίοι, όπως και οι λιγότερο θρησκευόμενοι άνθρωποι της φυλής τους, παραμένουν καχύποπτοι απέναντι στους Παλαιστίνιους στο βασίλειο) αυτός ο αναπροσανατολισμός έχει κάνει την Αδελφότητα λιγότερο ελκυστική. Μαζί με τις μάχες στη Συρία και την περιφερειακή τάση υπέρ του σαλαφισμού, φαίνεται επίσης να έχει ενισχυθεί περαιτέρω η απήχηση των ιορδανικών ομάδων σαλαφιστών σε βάρος της Αδελφότητας.
Αυτές οι μακροχρόνιες κοινωνικές διαιρέσεις εντός τής Ιορδανίας μεταξύ των γεννημένων στην Ανατολική Όχθη και εκείνων που έχουν παλαιστινιακή καταγωγή έχουν επίσης δημιουργήσει νέες ρωγμές ανάμεσα στους ισλαμιστές τής χώρας. Από τουλάχιστον το 2010, τα πιο μετριοπαθή υπέρ τού καθεστώτος στοιχεία τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, κυρίως μεταξύ εκείνων της Ανατολικής Όχθης, συγκρούστηκαν με τους πλέον σκληροπυρηνικούς ομολόγους τους (που είναι σε μεγάλο βαθμό παλαιστινιακής καταγωγής) για θέματα διορισμών και άλλα ουσιαστικά ζητήματα, όπως η σχετική προτεραιότητα της τζιχάντ στην Παλαιστίνη και οι εκτεταμένες καταγγελίες για εξαγορά ψήφων κατά τις εσωτερικές εκλογές τής Αδελφότητας. Πιο πρόσφατα, το 2012, η οργάνωση διχάστηκε για την απόφαση να μποϊκοτάρει τις βουλευτικές και δημοτικές εκλογές τού 2013. Ένα από αυτά τα «περιστέρια» τής Ανατολικής Όχθης – ο Nabil Kofahi, ο γόνος τού επί πολλά χρόνια ηγέτη τής Αδελφότητας Ahmed Kofahi - αρχικά αντέδρασε στην εντολή για μποϊκοτάζ των δημοτικών εκλογών και ανακοίνωσε ότι θα θέσει υποψηφιότητα στην βόρεια πόλη Irbid. Λίγες μέρες πριν από τις εκλογές, ωστόσο, ο Kofahi απέσυρε την υποψηφιότητά του, σύμφωνα με πληροφορίες [4] για να αποφύγει να τον διαγράψουν από την οργάνωση. Το μποϋκοτάζ ήταν αναποτελεσματικό ούτως ή άλλως. Συγκέντρωσε λίγη μόνο προσοχή στην Ιορδανία, και οι υποψήφιοι των φυλών και οι επιχειρηματίες που πρόσκεινται στην κυβέρνηση κέρδισαν τις περισσότερες έδρες.
Αλλά, οι εσωτερικές διαιρέσεις τής ίδιας τής ιορδανικής Αδελφότητας εκτείνονται πέρα από την κόντρα τής Ανατολικής Όχθης εναντίον των Παλαιστινίων. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Rahil Gharaibeh, ένας πρώην ανώτερος αξιωματούχος τού IAF, ίδρυσε την Πρωτοβουλία Zamzam, μια οργάνωση που υποτίθεται ότι στοχεύει, μεταξύ άλλων πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων, να τερματίσει το «μονοπώλιο του ισλαμικού λόγου» από την Αδελφότητα [5] και να δώσει έμφαση σε ένα πιο περιεκτικό, χωρίς αποκλεισμούς, Ισλάμ που δεν «αποξενώνει τον [ιορδανικό] πληθυσμό». Αν και είναι αδύνατο να διακρίνει κανείς τα κίνητρά του με βεβαιότητα, ο Gharaibeh είναι ένας στοχαστικός συνομιλητής. Με βάση την συζήτησή μου μαζί του, φαίνεται ειλικρινής στις προσπάθειές του να βελτιώσει την εικόνα των ισλαμιστών τού βασιλείου μέσω μιας πιο ανεκτικής και πλουραλιστικής προσέγγισης. Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον αραβικό τύπο, η πρωτοβουλία έχει σήμερα 700 μέλη, συμπεριλαμβανομένων 100 προβεβλημένων νυν και πρώην μελών τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Σε σύγκριση με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, η Zamzam είναι μικρή, αλλά η νεόκοπη οργάνωση έχει προσελκύσει την προσοχή των Αδελφών. Τον Δεκέμβριο του 2012, μόλις λίγες εβδομάδες αφότου ανακοινώθηκε η ίδρυση της Zamzam, το Γραφείο Προσανατολισμού τής Αδελφότητας εξέδωσε μια εσωτερική εγκύκλιο που απαγόρευε στα μέλη της να συναλλάσσονται με την Πρωτοβουλία.
Με την πίεση να αυξάνει εγχωρίως, η ιορδανική Αδελφότητα προσπάθησε μερικά απελπισμένα, έσχατα παιχνίδια. Κατ’ αρχήν, προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την δημόσια κατακραυγή για τα γεγονότα στην Αίγυπτο ώστε να κερδίσει υποστήριξη. Ο ιστότοπός της [6] είναι γεμάτος με άρθρα σχετικά με την καθαίρεση του Μόρσι και με δηλώσεις που καταδικάζουν τον βασιλιά Αμπντάλα επειδή ήταν ο πρώτος Άραβας ηγέτης που επισκέφθηκε το Κάιρο μετά το πραξικόπημα και «νομιμοποίησε» έτσι την αποπομπή τού Μόρσι. Στα τέλη Ιουλίου, η καθημερινή εφημερίδα τής Αδελφότητας As-Sabil [7] έφτασε να αναρτήσει ως κι ένα βίντεο ενός δημοφιλούς Αιγύπτιου κληρικού, του Wagdy Ghonem, ο οποίος παρακαλούσε τον στρατό και την αστυνομία να παραβούν τις διαταγές και να αποκαταστήσουν τον Μόρσι στην προεδρία. Εκτός από την εξασθενίζουσα δημόσια στήριξη, η οργάνωση φοβάται επίσης μια επικείμενη καταστολή από το παλάτι. Το προηγούμενο που δημιουργήθηκε από την ανατροπή τού Μόρσι, η αυξημένη απειλή για την ασφάλεια που τίθεται από τον πόλεμο στην Συρία, καθώς και το μειωμένο σημερινό ανάστημα της οργάνωσης, συμβάλλουν σε μια αίσθηση ευπάθειας. Ως σαν για να επιβεβαιώσει αυτές τις πιέσεις, τον περασμένο μήνα, ο Αναπληρωτής Γενικός Καθοδηγητής τής οργάνωσης, Zaki Bani Rsheid, εξέδωσε μια ασυνήθιστα αμυντική δήλωση [8], υποστηρίζοντας ότι η ιορδανική Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν είναι σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης και δεν έχει περιφερειοποιηθεί». Ωστόσο, ακόμη και καθώς η οργάνωση επικρίνει τον βασιλιά, οι ηγέτες της σήμερα κάνουν έκκληση για διάλογο με την κυβέρνηση - μια ακόμη απόδειξη εσωτερικής διχόνοιας.
Προς το παρόν, όμως, παρά τις προκλήσεις, η Αδελφότητα στην Ιορδανία δεν χρειάζεται να φοβάται μια εκστρατεία καταστολής παρόμοια με ό, τι συμβαίνει στην Αίγυπτο. Αν μη τι άλλο, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι τής Ιορδανίας έχουν ξεπεραστεί από τις ραγδαίες εξελίξεις στην χώρα τους και σε όλον τον αραβικό κόσμο. Με δεδομένες τις πολλές εξωτερικές απειλές που αντιμετωπίζει η Ιορδανία και την ανατροπή τής πολιτικής τύχης τής Αδελφότητας στην Ιορδανία, η οργάνωση αποτελεί την μικρότερη από τις ανησυχίες τού βασιλιά Αμπντάλα.
* Ο DAVID SCHENKER είναι διευθυντής τού Προγράμματος Αραβικής Πολιτικής στο Ινστιτούτο Ουάσινγκτον για τις Πολιτικές τής Εγγύς Ανατολής.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139982/david-schenker/down-and-ou...
Συνδέσεις:
[1] http://www.jo24.in/index.php?page=article&id=44229
[2] http://www.albaladnews.net/more.php?newsid=33630&catid=0
[3] http://108.167.136.126/~khabarjo/?p=71012
[4] http://www.aawsat.com/details.asp?section=4&article=738897&issueno=12668...
[5] http://alghad.com/index.php/afkar_wamawaqef2/article/33540/غرايبه-"الاخوان"-يحتكرون-الخطاب-الاسلامي.html
[6] http://www.ikhwan-jor.com/
[7] http://www.assabeel.net/
[8] http://www.ikhwan-jor.com/Portals/Content/?info=YVdROU16YzJNQ1p6YjNWeVky...
