KINA : Ταχύτατη πρόοδος της στρατιωτικής τεχνολογίας
Οι φιλοδοξίες του Πεκίνου ανατρέπουν το στάτους-κβο στο διάστημα και στα πυρηνικά
(Πηγή : http://www.monde-diplomatique.gr)
par Zajec Olivier , [Παπακριβόπουλος Βασίλης (μτφ)]
Οι Αμερικανοί στρατιωτικοί αναλυτές ανησυχούν για τις προόδους που σημειώνονται στον τομέα της κινεζικής πυρηνικής αποτροπής, καθώς και για τα « μεγάλα άλματα προς τα εμπρός » που πραγματοποιεί παράλληλα ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός στη διαστημική τεχνολογία.
Συνδυάζοντας τους δύο αυτούς συναφείς τομείς, το Πεκίνο βελτιώνει το μέγεθος, το βεληνεκές και την αποτελεσματικότητα του οπλοστασίου του, δημιουργώντας το –επικίνδυνο- ενδεχόμενο να καταστήσει πιο εύθραυστες τις πυρηνικές ισορροπίες που υπήρχαν έως τώρα.
Στο Πεκίνο δεν υπάρχει κανένα άγαλμα του Αμερικανού αντικομμουνιστή γερουσιαστή Ζόζεφ Μακάρθι. Mάλλον αχαριστία, αν σκεφθούμε ότι πρόκειται ουσιαστικά για τον πατέρα του κινεζικού πυρηνικού προγράμματος. Το λιγότερο που θα μπορούσαμε να πούμε είναι ότι αυτή η ιστορία εμφανίζεται όντως εντυπωσιακή.
Αμέσως μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κιάν Ξουεσέν, νεαρός μετανάστης που κατάγεται από το Χανγκ Ζου, εργάζεται για το αμερικανικό Πεντάγωνο, στο Jet Propulsion Laboratory της Πασαντένα. Η διαίσθησή του και οι καινοτόμες ιδέες του στα διαστημικά ζητήματα και στη βαλλιστική ενθουσιάζουν τους υπεύθυνους της US Air Force. Του έχουν τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη, ώστε τον στέλνουν στη Γερμανία να ανακρίνει τον Βέρνερ φον Μπράουν, τον εγκέφαλο του γερμανικού βαλλιστικού προγράμματος [1].
Ο μακαρθισμός θα βάλει απότομα τέλος σε αυτήν τη λαμπρή καριέρα : το 1950, τον κατηγορούν ότι είναι κομμουνιστής και τον θέτουν σε κατ’ οίκον περιορισμό. Το 1955 απελαύνεται στη μαοϊκή Κίνα, παρά τις σφοδρές αντιρρήσεις του Ντάνιελ Κίμπαλ, υφυπουργού Άμυνας αρμόδιου για το Ναυτικό, ο οποίος υποστηρίζει ότι η « μεγαλοφυΐα » που έχει αποφοιτήσει από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) « αξίζει από μόνος του όσο τρεις έως πέντε μεραρχίες » και δηλώνει ότι « θα προτιμούσε να τον δει νεκρό, παρά εξόριστο » [2]. Καθώς το κυνήγι μαγισσών βρίσκεται στο αποκορύφωμά του, οι διαμαρτυρίες του δεν φέρνουν το παραμικρό αποτέλεσμα. Η συνέχεια είναι αναμενόμενη : Ο Κιάν γίνεται δεκτός από τον Μάο, δηλώνει πίστη στο κομμουνιστικό καθεστώς και σχεδιάζει, ξεκινώντας πραγματικά από το μηδέν, το πρώτο κινεζικό βαλλιστικό πρόγραμμα.
Το 1966, δύο χρόνια μετά την πρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας, ο μεγαλοφυής επιστήμονας οργανώνει, στην έρημο του Ξιν Γιανγκ, την πρώτη εκτόξευση πυραύλου με δυνατότητα μεταφοράς πυρηνικής κεφαλής. Σε αυτόν οφείλεται εξάλλου και η κατασκευή του πρώτου κινεζικού δορυφόρου στις 24 Απριλίου του 1970, του Dong Fang Hong (DFH-1), ο οποίος μετέδιδε συνεχώς το πατριωτικό τραγούδι Η Ανατολή είναι κόκκινη, καθόλη τη διάρκεια των είκοσι έξι ημερών που παρέμεινε σε τροχιά.
Ένα πασίγνωστο … «μυστικό» εδώ και τρία χρόνια
Ο Κιάν, ο οποίος συνταξιοδοτήθηκε το 1991 και απεβίωσε το 2009 έχοντας τιμηθεί με όλες τις ανώτατες διακρίσεις της χώρας του, συμβολίζει με τον καλύτερο τρόπο τη στενή αλληλεξάρτηση, ήδη από τις πρώτες τους ημέρες, του πυρηνικού και του διαστημικού προγράμματος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Από την πρώτη κινεζική πυρηνική δοκιμή, τον Οκτώβριο του 1964, έως την ένδοξη ημέρα της 15ης Οκτωβρίου του 2003, όταν ο αντισμήναρχος Γιανγκ Λι Βέι πραγματοποίησε την πρώτη κινεζική επανδρωμένη πτήση με το διαστημόπλοιο Σεντζού και η Κίνα έγινε η τρίτη διαστημική δύναμη που πέτυχε παρόμοιο επίτευγμα, το Πεκίνο έχει πολλαπλασιάσει τους διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο τομείς, καθώς εκτιμά ότι ενθαρρύνει μόνιμες προοπτικές τεχνολογικής, δημοσιονομικής και στρατηγικής βελτιστοποίησης. Παρά τη δημιουργία, τη δεκαετία του 1990, του Εθνικού Οργανισμού Διαστημικής Διαχείρισης (ANAS) και την ανάπτυξη εμπορικών προγραμμάτων εκτόξευσης δορυφόρων, οι στρατιωτικοί του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (APL) διατηρούν, περισσότερο απ’ όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν, τον καθοριστικό ρόλο τους στο διαστημικό πεπρωμένο του έθνους.
Βέβαια, η έντονη δυναμική που πυροδοτείται από τις συνεργίες του τριγώνου που σχηματίζουν ο πυρηνικός, ο διαστημικός και ο βαλλιστικός τομέας, δεν αποτελεί κινεζική ιδιαιτερότητα : οι εξειδικευμένοι μηχανικοί του τομέα γνωρίζουν ότι αυτό το φαινόμενο παρατηρείται και σε άλλες χώρες, κυρίως στις ΗΠΑ και στη Γαλλία. Ωστόσο, η Κίνα αποτελεί εξαίρεση, από την άποψη ότι διατύπωσε –πολύ νωρίς- το δόγμα τής « μη πρώτης χρήσης », συνδυάζοντας αυτή τη διακήρυξη αρχής με την πανηγυρική διαβεβαίωση ότι τα όπλα δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ εναντίον μιας μη πυρηνικής χώρας. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, στον διαστημικό τομέα, η Κίνα αντιτάχθηκε πολύ γρήγορα σε οποιαδήποτε στρατιωτικοποίηση. Η καθαρά αμυντική αυτή στάση οφείλεται εν μέρει και στα λιγοστά μέσα του αμυντικού της οπλοστασίου, καθώς επίσης και στο γεγονός ότι για πολλά χρόνια υπήρχαν αμφιβολίες για το κατά πόσον ήταν σύγχρονα τα συστήματά του (τα βομβαρδιστικά αεροσκάφη, οι πύραυλοι και τα υποβρύχια τα οποία είναι δυνατόν να εξοπλιστούν με πυρηνικές κεφαλές). Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά συνέβαλαν ώστε να γίνει η Κίνα το πιο διακριτικό μέλος της λέσχης των κρατών που είναι ταυτόχρονα διαστημικές δυνάμεις και κάτοχοι πυρηνικών όπλων (ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Κίνα, στα οποία μπορούμε να προσθέσουμε σήμερα και την Ινδία).
Διόλου σίγουρο, όμως, είναι ότι το χαμηλό αυτό προφίλ θα διατηρηθεί και στο μέλλον, καθώς η οικονομική ανάπτυξη της χώρας συνεπάγεται και την αύξηση της πολιτικής και της στρατιωτικής της ισχύος, όπως αποκαλύπτεται και από τη Λευκή Βίβλο για την Άμυνα που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 16 Απριλίου του 2013. Στο εξής, παρατηρούνται αλλαγές στις παραμέτρους της κινεζικής πυρηνικής εξίσωσης, οι οποίες για μεγάλο χρονικό διάστημα είχαν μείνει σταθερές και αναλλοίωτες. Κι οι Αμερικανοί ήταν οι πρώτοι που ανησύχησαν γι’ αυτές τις εξελίξεις.
«Γνωρίζουμε, άραγε, πόσους πυραύλους διαθέτουν οι Κινέζοι σήμερα ; » Θέτοντας αυτό το ερώτημα το 2011, ο Αμερικανός Ρίτσαρντ Φίσερ, ειδικός του International Assessment and Strategy Center, για τον οποίο η Κίνα έχει γίνει έμμονη ιδέα, γνώριζε ότι θα προκαλέσει την προσοχή του Πενταγώνου και του Κογκρέσου [3]. Πράγματι, υπάρχει σχεδόν απόλυτη ασάφεια γύρω από το κινεζικό οπλοστάσιο, καθώς η Κίνα είναι η μόνη χώρα από την ομάδα των Ρ5 [4], η οποία δεν ανακοινώνει τον αριθμό των πυρηνικών όπλων που διαθέτει. Για το Διεθνές Ινστιτούτο της Στοκχόλμης για την Έρευνα σε ζητήματα Ειρήνης (Sipri), το σύνολό τους ανερχόταν, το 2009, σε 186 πυρηνικές κεφαλές σε επιχειρησιακή ετοιμότητα. Από την πλευρά του, το International Panel on Fissile Materials (IPFM) [5] κάνει λόγο για 240 κεφαλές. Αν συγκριθούν οι δύο εκτιμήσεις με τις χιλιάδες πυρηνικών κεφαλών που διαθέτει το δίδυμο Ουάσιγκτον-Μόσχας, οι αμερικανικές ανησυχίες φαντάζουν υπερβολικές. Τον Μάιο του 2010, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν επίσημα ότι διαθέτουν 5.000 πυρηνικές κεφαλές, στρατηγικού ή τακτικού χαρακτήρα, σε επιχειρησιακή ετοιμότητα ή μη. Συνολικά, από αυτές, οι 1.700 βρίσκονται σε επιχειρησιακή ετοιμότητα και είναι ανεπτυγμένες σε μονάδες βαλλιστικών διηπειρωτικών πυραύλων (ICBM), υποβρυχίων με δυνατότητα εκτόξευσης πυραύλων (SLBM) και στρατηγικών βομβαρδιστικών αεροσκαφών [6].
To 2011, μια έκθεση του αμερικανικού Πανεπιστημίου της Τζορτζτάουν προκάλεσε ξαφνική αναταραχή στον μικρόκοσμο των εμπειρογνωμόνων των κινεζικών πυρηνικών [7]. Επί τρία έτη, μια ομάδα φοιτητών υπό τη διεύθυνση του Φίλιπ Κάρμπερ, πρώην υπαλλήλου του Πενταγώνου, προχώρησε στη συγκέντρωση και σύνθεση των νέων διαθέσιμων στοιχείων και κατέληξε σε ένα συμπέρασμα που άφησε άφωνους τους ειδικούς του τομέα : στην πραγματικότητα, οι Κινέζοι διαθέτουν… 3.000 πυρηνικές κεφαλές ! Η έρευνα « αποκάλυψε » επίσης την ύπαρξη ενός δικτύου σηράγγων μήκους 5.000 χιλιομέτρων, το οποίο υποτίθεται ότι χρησιμεύει για τη μεταφορά και την αποθήκευση των πυρηνικών όπλων και του εξοπλισμού των ειδικών μονάδων του κλάδου. Το μυστηριώδες και μυστικό « υπόγειο Σινικό Τείχος » κέντρισε τη φαντασία των δημοσιογράφων και μετατράπηκε αμέσως στο συμβολικό πυρηνικό ισοδύναμο του « μαργαριταρένιου περιδέραιου » : με αυτόν τον κομψό τρόπο οι Κινέζοι αποτελούν το δίκτυο των ναυτικών βάσεων που έχει δημιουργήσει το Πεκίνο στα ασιατικά ύδατα [8].
Ορισμένοι Αμερικανοί υπέρμαχοι του πυρηνικού αφοπλισμού, όπως ο Χανς Κρίστενσεν της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Επιστημόνων, κατηγορούν το Πεντάγωνο ότι κατηύθυνε την έρευνα μέσω του Κάρμπερ, ο οποίος, όπως και ο Φίσερ ή ο δημοσιογράφος των κοσμικών στηλών Ουίλιαμ Γκερτζ, συγκαταλέγονται στις τάξεις εκείνων που καταγγέλλουν μανιωδώς και αδιάκοπα τον « κινεζικό κίνδυνο ». Οι στρατιωτικοί απορρίπτουν κατηγορηματικά αυτές τις ιδιαίτερα υψηλές εκτιμήσεις [9]. Στις 14 Οκτωβρίου του 2011, ο Ρεπουμπλικάνος βουλευτής Μάικλ Τέρνερ επικαλέστηκε ενώπιον του Κογκρέσου την ύπαρξη αυτού του « άγνωστου » υπόγειου λαβύρινθου : « Τη στιγμή ακριβώς που εμείς καταβάλλουμε προσπάθειες για μεγαλύτερη διαφάνεια στα ζητήματα των πυρηνικών, η Κίνα κάνει το δικό της σύστημα ακόμα περισσότερο αδιαφανές ».
Ο ευρωπαϊκός Τύπος, από την πλευρά του, όταν « ανακάλυψε » τη μελέτη του Πανεπιστημίου του Τζορτζτάουν, παρουσίασε αυτό το « απίστευτα μεγάλο δίκτυο σηράγγων » ως έκπληξη [10]. Οι ινδικές εφημερίδες ακολούθησαν ομόφωνα αυτή τη γραμμή. Καθώς δε ο Μπάρακ Ομπάμα βρισκόταν αντιμέτωπος με πιέσεις από όλες τις πλευρές, κατέληξε να αναθέσει στο Πεντάγωνο, στις αρχές Ιανουαρίου του 2013, την εκπόνηση μιας μελέτης για αυτό το ζήτημα, για τις 15 Αυγούστου.
Όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, παρά το γεγονός ότι αυξάνονται οι ακραίες απόψεις στον αμερικανικό πολιτικό διάλογο και παρότι οι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι σπεύδουν να τις ακολουθήσουν άκριτα, αυτό το « υπόγειο Σινικό τείχος » δεν αποτελεί μυστικό για κανέναν εδώ και πολλά χρόνια. Ήδη από τις 11 Δεκεμβρίου του 2009, μια εφημερίδα του Χονγκ Κονγκ, η Τα Κουνγκ Πάο, έδινε λεπτομερείς πληροφορίες γι’ αυτό το γιγάντιο εργοτάξιο, στο οποίο λέγεται ότι εργάστηκαν επί δέκα χρόνια δεκάδες χιλιάδες Κινέζοι στρατιώτες. Η ασιατική κοινή γνώμη έμαθε ότι η 2η μεραρχία πυροβολικού του APL, στην οποία είναι ενταγμένες οι στρατηγικές πυρηνικές δυνάμεις του κινεζικού στρατού, έλαβε το 1995 την απόφαση να θάψει ακόμα βαθύτερα κάτω από τη γη τους εκτοξευτές των βαλλιστικών πυρηνικών όπλων της, για να τους καταστήσει λιγότερο ευάλωτους σε ένα αιφνιδιαστικό « πρώτο πυρηνικό χτύπημα » που θα στόχευε στην καταστροφή τους.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, σε βάθος εκατοντάδων μέτρων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους [11] έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο σύγχρονων σηράγγων κάτω από τους πρόποδες των ορεινών όγκων της επαρχίας Χεμπέι, στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας : η περιοχή, όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός από βαθιά φαράγγια κι απότομους γκρεμούς, ενδείκνυται ιδιαίτερα για την κατασκευή ασφαλών εγκαταστάσεων για τις μονάδες πυρηνικής αποτροπής.
Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η « αποκάλυψη » πραγματοποιήθηκε από την ίδια την κρατική κινεζική τηλεόραση, από το κανάλι CCTV, το οποίο, σε ντοκιμαντέρ που μετέδωσε στις 14 Μαρτίου του 2008, έκανε ένα σύντομο σχόλιο για το πρόγραμμα σηράγγων. Δεδομένου του αυστηρού ελέγχου που ασκεί το καθεστώς στα μέσα ενημέρωσης, η ανακοίνωση, η οποία δεν πέρασε απαρατήρητη από τις αμερικανικές, τις ινδικές και τις ευρωπαϊκές στρατιωτικές ηγεσίες, ισοδυναμεί με επίσημη ανακοίνωση. Επιπλέον, για τον APL, η κατασκευή των σηράγγων δεν αποτελεί αυτοσκοπό αλλά έναν τρόπο για να δημιουργηθούν απόλυτα ασφαλείς εγκαταστάσεις για μια πυρηνική δύναμη, η οποία υποστηρίζεται ότι προορίζεται μονάχα για « ανταπόδοση πλήγματος ».
Παράλληλα, το Πεκίνο εγκαταλείπει τους μεγάλων διαστάσεων πυραύλους, των οποίων η προώθηση γίνεται με υγρά καύσιμα, επειδή είναι περισσότερο ευάλωτοι σε ένα πρώτο πλήγμα που αποσκοπεί στην εξουδετέρωσή τους, και αναπτύσσει πυραύλους με στερεά καύσιμα, οι οποίοι μπορούν να μετακινούνται εύκολα χάρη στους κινητούς εκτοξευτές τους, όπως ο DF-31A, ο οποίος έχει βεληνεκές 11.000 km. Είτε πρόκειται για σταθερές, υπόγειες εγκαταστάσεις εκτόξευσης πυραύλων είτε για κινητές μονάδες εκτοξευτών, οι πύραυλοι εδάφους-εδάφους αποτελούν τη μοναδική συνιστώσα της κινεζικής πυρηνικής τριάδας (πύραυλοι εδάφους-εδάφους, βομβαρδιστικά αεροσκάφη, υποβρύχια) που είναι πραγματικά αξιόπιστη, τουλάχιστον μέχρι αυτή τη στιγμή.
Ωστόσο, εάν η Κίνα θέλει να διατηρήσει μια στρατιωτική πυρηνική αξιοπιστία την οποία οι Αμερικανοί θα είναι υποχρεωμένοι να σέβονται, δεν μπορεί να αρκεστεί στο να εξασφαλίσει την προστασία των πυρηνικών όπλων της που προορίζονται για την ανταπόδοση πυρηνικού πλήγματος. Οφείλει επίσης να αντιδράσει ενεργά στις προόδους που καταγράφει το αμερικανικό αμυντικό αντιπυραυλικό σύστημα, το οποίο θα μπορούσε να εξουδετερώσει τις δυνατότητες πυρηνικής ανταπόδοσης που διαθέτουν –θεωρητικά τουλάχιστον- οι Κινέζοι. Για να χαλαρώσει τον νέο κλοιό που τον απειλεί, ο APL ποντάρει σε ένα εναλλακτικό πεδίο μάχης : στο διάστημα.
Οι Αμερικανοί φοβούνται τον στρατιωτικό ξεπεσμό τους
Όσο κι αν ψάξει κανείς, δεν θα κατορθώσει να βρει έναν βετεράνο Ερυθροφρουρό ο οποίος θα ήταν πρόθυμος να βροντοφωνάξει τώρα το σύνθημα της Πολιτιστικής Επανάστασης « Όσο ανεβαίνει ο δορυφόρος, τόσο υποστέλλεται η κόκκινη σημαία ! » [12] Σύμφωνα με τον Ξου Κιλιάνγκ, πρώην αρχηγό του επιτελείου της αεροπορίας και σήμερα αντιπρόεδρο της πανίσχυρης Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, « τα κινεζικά εθνικά συμφέροντα βρίσκονται σε ανάπτυξη και η χώρα έχει περάσει στη διαστημική εποχή » [13].
Αν και το Πεκίνο επίσημα αντιτίθεται στη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος, είναι φανερό ότι διακατέχεται από την επιθυμία να αμφισβητήσει την αμερικανική ηγεμονία στο πεδίο. Μάλιστα, είναι διατεθειμένο να αμφισβητήσει αυτήν την ηγεμονία ακόμα και σε περίπτωση σύγκρουσης, δεδομένου ότι οι σύγχρονοι στρατοί εξαρτώνται ολοένα περισσότερο από δεδομένα που τους διαβιβάζονται μέσω δορυφόρου : έτσι, σε περίπτωση σύγκρουσης, μια από τις προτεραιότητες της Κίνας θα είναι να στερήσει από τον αντίπαλό της τη δυνατότητα πρόσβασης στο διάστημα.
Ποντάροντας στο γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται μεταξύ ίσων, η Κίνα –όπως εξάλλου και η Ρωσία- είναι πεπεισμένη ότι μονάχα οι σημαντικές πρόοδοι που θα επιτυγχάνονται χωρίς η χώρα να εξαρτάται από κανέναν, θα της επιτρέψουν να φρενάρει τις φιλοδοξίες του Πενταγώνου να αποκτήσει τη space superiority, εξαναγκάζοντας με αυτόν τον τρόπο τις Ηνωμένες Πολιτείες να δεσμευθούν ότι αναγνωρίζουν τη στρατιωτική ουδετερότητα του διαστήματος. Έτσι, θα ήταν εφικτό να καλυφθούν τα κενά της Συνθήκης του 1967 για το διάστημα πέρα από τη γήινη ατμόσφαιρα. Εξάλλου, το 2001, μια αμερικανική έκθεση η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα από τη Space Commission (ή Επιτροπή Ράμσφελντ), εκμεταλλευόταν τα πολυάριθμα προβληματικά σημεία του κειμένου για να συμπεράνει ότι τίποτε δεν απαγόρευε « τη στάθμευση ή τη χρήση όπλων στο διάστημα », ούτε και τη « χρήση όπλων από το διάστημα προς τη Γη » ή τη « διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων μέσα στο διάστημα ή από το διάστημα » [14].
Αφότου η NASA παραμέρισε τους Κινέζους από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, αυτοί κατασκευάζουν τον δικό τους διαστημικό σταθμό, ο οποίος θα έχει ολοκληρωθεί το 2020 : ονομάζεται Tiangong και θα είναι ανοιχτός στους επιστήμονες όλων των χωρών. Οι Κινέζοι αναπτύσσουν έναν εκτοξευτή πυραύλων βάρους 130 τόνων και εξαγγέλλουν την πραγματοποίηση μιας διαστημικής αποστολής στη Σελήνη το 2025, ενώ ταυτόχρονα ονειρεύονται να προλάβουν τους Αμερικανούς, στέλνοντας μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη μετά το 2030. Η δεύτερη γενιά του δορυφορικού κινεζικού συστήματος Beidou-Compass (« Πυξίδα ») θα περιλαμβάνει σύντομα 35 μονάδες και θα προσφέρει τις ίδιες υπηρεσίες γεωεντοπισμού που προσφέρει το GPS, ακόμα και στο στρατιωτικό επίπεδο.
Όμως, οι παράπλευρες συνέπειες αυτής της στρατηγικής ίσως να έχουν ξεπεράσει τις προθέσεις των εμπνευστών της. Με την καταστροφή ενός παλαιού μετεωρολογικού δορυφόρου FY-IC, τον Ιανουάριο του 2007, από έναν κινεζικό πύραυλο αναχαίτισης SC-19, η οποία αποσκοπούσε στο να αποδείξει την ικανότητα της χώρας να πραγματοποιήσει πλήγματα στο διάστημα, η Κίνα έδωσε αφορμές για να της ασκηθεί κριτική. Οι ΗΠΑ, υποστηριζόμενες από πολλά άλλα κράτη, κατακεραύνωσαν αμέσως αυτήν τη συμπεριφορά « διαστημικού εγκληματία », καταγγέλλοντας τον κίνδυνο που εγκυμονεί η διασπορά στο διάστημα των συντριμμιών που προκλήθηκαν από αυτήν την ενέργεια [15] και τονίζοντας την αντίφαση που δημιουργείται με την ενάρετη πολιτικο-διαστημική στάση που προβάλλει η Κίνα. Τον Ιανουάριο του 2011, η Ουάσιγκτον προειδοποιούσε, μέσα από την πλέον πρόσφατη εκδοχή της αμερικανικής Εθνικής Στρατηγικής για τη Διαστημική Ασφάλεια : « Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν το δικαίωμα και τις ικανότητες απάντησης στο πλαίσιο της νόμιμης άμυνας [στο διάστημα], εάν αποτύχει η αποτροπή » [16].
Στο επίπεδο της στρατηγικής θεωρίας, ο Αμερικανός Έβερετ Ντόλμαν δηλώνει ότι « ο επερχόμενος πόλεμος με την Κίνα θα αφορά τη μάχη για τον έλεγχο του πέρα από τη γήινη ατμόσφαιρα διαστήματος » [17]. Στο βάθος του προβλήματος βρίσκεται το πυρηνικό ζήτημα : στο εξής, οι αμερικανικοί δορυφόροι που σημαίνουν συναγερμό ανιχνεύοντας αμέσως την εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων, μετατρέπονται σε στόχους των οπλικών κινεζικών συστημάτων. Όμως, χωρίς αυτούς τους δορυφόρους, η οργάνωση των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων και της στρατηγικής πυρηνικής διοίκησης βρίσκεται αυτόματα σε δυσχερή θέση.
Για τους Αμερικανούς, σε όλες αυτές τις ανησυχίες προστίθεται και μία ακόμα, ότι στο μέλλον η Κίνα θα τους ξεπεράσει στο επίπεδο της τεχνολογίας. Ποιος θυμάται σήμερα ότι οι κομμουνιστικοί πύραυλοι Μεγάλη Πορεία είχαν εκτοξεύσει στο διάστημα μια εικοσάδα εμπορικών δορυφόρων κι ότι χρειάστηκε να επιβάλλει η Ουάσιγκτον εμπάργκο στις πωλήσεις προς την Κίνα όλων των εξαρτημάτων ή συστατικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή δορυφόρων ; Εκείνη την εποχή, η NASA αδιαφορούσε γι’ αυτά τα ζητήματα και κοιτούσε την Κίνα αφ’ υψηλού. Όμως, τώρα, οι καιροί έχουν αλλάξει. Όσο κι αν η διαφορά ανάμεσα στο οπλοστάσιο των ΗΠΑ και της Κίνας εξακολουθεί να είναι γιγάντια, οι Κινέζοι έχουν επιδοθεί σε μια ταχύτατη προσπάθεια για να την καλύψουν. Διακατεχόμενος από ανησυχία, ένας Αμερικανός μηχανικός του ΜΙΤ πραγματοποίησε, το 2008, την εξομοίωση μέσω υπολογιστών του σεναρίου ενός διαστημικού πολέμου ανάμεσα στις δύο χώρες : σύμφωνα με το –καθησυχαστικό για τους Αμερικανούς- αποτέλεσμά της, είναι βέβαιο ότι οι Κινέζοι θα ηττηθούν [18]. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι στην Κινεζική Λευκή Βίβλο για το Διάστημα, του 2011, περιλαμβάνονται μονάχα πέντε « μείζονες άξονες » οι οποίοι δεν έχουν τον παραμικρό στρατιωτικό χαρακτήρα (επιστημονική και ειρηνική ανάπτυξη, καινοτομία, αυτονομία και διεθνές άνοιγμα), δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι, από τις 19 εκτοξεύσεις που πραγματοποίησε η Κίνα, οι 18 αφορούσαν στον αμυντικό τομέα.
Το 2012, η Κίνα έθεσε σε τροχιά τριάντα δορυφόρους διαφόρων τύπων (μάλιστα, ορισμένοι ήταν δορυφόροι μινιατούρες) : τηλεπικοινωνιακούς (Zhongxing 10), πλοήγησης, επιτήρησης, αναγνώρισης, μετάδοσης δεδομένων (Tianlian 1). Επιπλέον, υπάρχουν σχέδια για την ανάπτυξη ενός προγράμματος δορυφόρων προειδοποίησης, ενώ κατασκευάζεται και ένα νέο κέντρο διαστημικών εκτοξεύσεων στο Γουέν Τσανγκ της νήσου Χαϊνάν. Στο μεταξύ, το αμερικανικό σεληνιακό πρόγραμμα Constellation ακυρώθηκε από τον Μπάρακ Ομπάμα, τον Φεβρουάριο του 2010. Για τον Γκρέγκορι Κουλάκι της Ένωσης Ανησυχούντων Επιστημόνων, όσον αφορά στα διαστημικά ζητήματα, οι Αμερικανοί θα έπρεπε να εγκαταλείψουν « την τετριμμένη ιδέα ότι οι Κινέζοι μάς χρειάζονται περισσότερο απ’ όσο τους χρειαζόμαστε εμείς [19] ».
Η πυρετώδης και αταβιστική ανησυχία από την οποία διακατέχονται ορισμένοι Αμερικανοί δημοσιογράφοι μπροστά στο ενδεχόμενο της ανόδου της ισχύος ενός « ισότιμου ανταγωνιστή » παγκόσμιας εμβέλειας, δεν μας επιτρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι η πρόοδος που σημειώνει η Κίνα στον πυρηνικό και στον διαστημικό τομέα μάς θέτει –αντικειμενικά- μπροστά σε έναν αριθμό ερωτημάτων. Όλοι οι παρατηρητές συμφωνούν ότι η Κίνα είναι το μόνο μέλος της Ρ5 που αυξάνει τον αριθμό των πυρηνικών κεφαλών του. Ποιος είναι, όμως, ο πραγματικός ρυθμός αυτής της αύξησης ; Η μάχη των αριθμών μαίνεται και ορισμένοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι φθάνουν τις 1.800 πυρηνικές κεφαλές σε επιχειρησιακή ετοιμότητα. Όπως αναγνωρίζουν και οι ίδιοι οι ειδικοί στα ζητήματα της μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, το σημαντικό δεν είναι να αναρωτιόμαστε εάν η Κίνα εκσυγχρονίζει το πυρηνικό της οπλοστάσιο –γιατί όντως το εκσυγχρονίζει- αλλά το να μην υπάρχει παραπληροφόρηση για τον ρυθμό αυτού του εκσυγχρονισμού.
Δεδομένων των κινεζικών πυρηνικών φιλοδοξιών, είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει η στρατηγική ισορροπία μέσα στην Ρ5. Το Ηνωμένο Βασίλειο δηλώνει ότι, πλέον, κατέχει λιγότερες από 160 πυρηνικές κεφαλές σε επιχειρησιακή ετοιμότητα [20]. Η Γαλλία, η οποία έχει μειώσει κατά 50% τις πυρηνικές κεφαλές της μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, έχει μειώσει στο ήμισυ, κατά τη διάρκεια των είκοσι τελευταίων ετών, τον προϋπολογισμό για την πυρηνική αποτροπή και διατηρεί μια εκατοντάδα πυρηνικές κεφαλές σε επιχειρησιακή ετοιμότητα [21]. Μέσα σε δέκα μόλις χρόνια, στηριζόμενο στη στρατηγική που θα μπορούσε να αποκληθεί « διαστημική και πυρηνική συμβίωση », το Πεκίνο έχει κάνει ένα άλμα και έχει πολύ γρήγορα περάσει, από την τεχνολογική ισοτιμία με τις δύο ευρωπαϊκές πυρηνικές δυνάμεις, η οποία -απ’ ό,τι φαινόταν- αποτελούσε τον μεσοπρόθεσμο στόχο του, σε έναν ασύμμετρο διάλογο με το αμερικανικό πυρηνικό δυναμικό.
Να διαπραγματευθούμε μια νέα συνθήκη
Σε τελική ανάλυση, εάν θυμηθούμε τη διεστραμμένη διαλεκτική του Ψυχρού Πολέμου, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε εντελώς το ενδεχόμενο να εμπλακούν το Πεκίνο και η Ουάσιγκτον σε έναν ανταγωνισμό παρόμοιο με εκείνον που ώθησε την ΕΣΣΔ και τις Ηνωμένες Πολιτείες να συσσωρεύουν πυρηνικές κεφαλές μέσα στα σιλό εκτόξευσης για να διατηρήσουν την « ισορροπία του τρόμου », περιφρονώντας κάθε έννοια ορθολογισμού. Τη δεκαετία του 1960, η Ουάσιγκτον είχε φθάσει, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, στο σημείο να διατηρεί έως και 31.000 πυρηνικές κεφαλές σε επιχειρησιακή ετοιμότητα…
Η μαξιμαλιστική αυτή αντίληψη για την πυρηνική αποτροπή έρχεται σε αντίθεση με τη γαλλική αρχή περί « αυστηρής επάρκειας των όπλων » (σε έναν πυρηνικό πόλεμο, « πεθαίνει κανείς μονάχα μια φορά », συνεπώς είναι περιττός ένας υπερβολικά μεγάλος αριθμός πυρηνικών όπλων που μπορούν να καταστρέψουν τον πλανήτη πολλές φορές), με αυτό το δόγμα του « ορθολογικού παραλογισμού », το οποίο είχαμε καταλήξει να πιστεύουμε ότι η Κίνα είχε εμμέσως ενστερνιστεί από το 1964. Μήπως –ακόμα και το 2009- ο πρόεδρος Χου Ζιντάο δεν δήλωνε ενώπιον του ΟΗΕ ότι η Κίνα « επαναλαμβάνει πανηγυρικά τη σταθερή προσήλωσή της σε μια αμυντική πυρηνική στρατηγική » [22] ;
Ο πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε, στις 12 Φεβρουαρίου του 2013, μια νέα μείωση του αμερικανικού πυρηνικού οπλοστασίου, το οποίο θα μπορούσε να περάσει, από τις 1.700 πυρηνικές κεφαλές σε επιχειρησιακή ετοιμότητα, σε λιγότερες από 1.000 μέχρι το 2020. Ωστόσο, θα είναι, άραγε, δυνατόν να διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα η « στρατηγική ασφάλεια ζωής », εάν αρχίσει να εντείνεται η κινεζική πρόοδος σε αυτόν τον τομέα ; Θα δούμε, άραγε, να εμφανίζονται και πάλι παρανοϊκές απόψεις, όπως εκείνες του Χέρμαν Καν, του στρατηγικού αναλυτή ο οποίος, το 1961, ίδρυσε το Hudson Institute και διακήρυσσε ότι η συσσώρευση πυρηνικών κεφαλών δεν ήταν και τόσο κακή ιδέα, δεδομένου ότι σε έναν πυρηνικό πόλεμο μπορούσε να υπάρξει « νικητής » [23] ;
Οι γεμάτες ανησυχία αντιδράσεις των γειτονικών χωρών της Κίνας θα έχουν επίσης βαρύνουσα σημασία σε αυτό το παιχνίδι. Βραχυπρόθεσμα, οι Ιάπωνες είναι θεωρητικά σε θέση να μετατρέψουν τον Epsilon -τον νέο τους διαστημικό εκτοξευτή δορυφόρων, ο οποίος χρησιμοποιεί στερεά καύσιμα και θα πραγματοποιήσει φέτος την πρώτη του πτήση- σε βαλλιστικό πύραυλο μεγάλου βεληνεκούς. Το Βιετνάμ δεν κρύβει τις διαστημικές του φιλοδοξίες, ενώ η Ινδία σημειώνει προόδους στην αντιδορυφορική τεχνολογία (στους πυραύλους για την καταστροφή δορυφόρων).
Η μόνη λύση που είναι δυνατόν να υπάρξει σε αυτήν την κατάσταση θα είναι αναγκαστικά πολιτικού χαρακτήρα. Μήπως να τεθεί και πάλι σε ισχύ η ασπίδα προστασίας που προσέφερε η Συνθήκη για τον Περιορισμό των Πυραυλικών και των Αντιπυραυλικών Συστημάτων (Συνθήκη ΑΒΜ) του 1972, η οποία καταγγέλθηκε μονομερώς από την κυβέρνηση Μπους ; Η συγκεκριμένη επιλογή θα είχε κάποιο νόημα, καθώς αυτή τη φορά θα περιλαμβανόταν και η Κίνα στις συνομιλίες. Φυσικά, σε αυτήν την περίπτωση, οι διαπραγματεύσεις θα αποδειχθούν δύσκολες. Ωστόσο, αν κρίνουμε από τις ολοένα και περισσότερες δηλώσεις της σχετικά με τους όρους που θεωρεί αναγκαίους για τον παγκόσμιο πυρηνικό αφοπλισμό [24], η κινεζική κυβέρνηση θα ήταν υποχρεωμένη να εξετάσει αυτήν την τόσο μεγάλη προσφορά που της γίνεται. Εν αναμονή παρόμοιων εξελίξεων, ο παράλληλος εκσυγχρονισμός του κινεζικού πυρηνικού και διαστημικού οπλοστασίου προοιωνίζεται μια ανατροπή των στρατηγικών ισορροπιών στην Ανατολική Ασία, η οποία –κατά τα φαινόμενα- θα έχει μόνιμο χαρακτήρα.
Notes
[1] (ΣτΜ) Υπό τις οδηγίες του, οι Γερμανοί είχαν αναπτύξει –ευτυχώς πολύ αργά για να αλλάξει η τροπή του πολέμου- μια σειρά βαλλιστικών πυραύλων με τους οποίους βομβάρδιζαν το Λονδίνο.
[2] Evan Osmos, « The two lives of Qian Xuesen », The New Yorker, 3 Νοεμβρίου 2009.
[3] « US worries over China’s underground network », Agence France-Presse, 14 Οκτωβρίου 2011.
[4] Τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (Ηνωμένο Βασίλειο, Κίνα, Γαλλία, Ρωσία και ΗΠΑ) είναι τα μόνα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά τα οποία αναγνωρίζονται από τη Συνθήκη για τη μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων.
[5] Το IPFM ιδρύθηκε το 2006 από μη στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες που ειδικεύονται στη μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων, οι οποίοι προέρχονται από δεκαεπτά χώρες. Προεδρεύεται δε από τον Ραμαμούτρι Ρατζαραμάν, του Πανεπιστημίου του Νέου Δελχί.
[6] « Nuclear weapons : Who has what at a glance », Arms Control Association, Ουάσιγκτον, Νοέμβριος 2012.
[7] « Strategic implications of China’s underground great wall », Asia Arms Control Project, Πανεπιστήμιο του Τζορτζτάουν, 26 Σεπτεμβρίου 2011.
[8] Βλέπε « Η Κίνα προβάλλει τις ναυτικές της φιλοδοξίες », http://www.monde-diplomatique.gr/spip.php ?article235
[9] Hans M. Ristensen, « Stratcom commander rejects high estimates for Chinese nuclear arsenal », Strategic Secutrity Blog, 22 Αυγούστου 2012, http://blogs.fas.org
[10] « Que cache la Chine dans sa “grande muraille souterraine” ? », le Nouvel Observateur, Παρίσι, 7-12-11.
[11] Arnaud de La Grange, « Les missiles nucléaires chinois à l’abri d’un tunnel secret », Le Figaro, Παρίσι, 19 Δεκεμβρίου 2009.
[12] (ΣτΜ) Κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, τη δεκαετία του 1960, με την ενθάρρυνση του Μάο, οι Ερυθροφρουροί είχαν εξαπολύσει επίθεση στους τεχνοκράτες και τους γραφειοκράτες, θεωρώντας ότι εμποδίζουν το βάθεμα της επανάστασης.
[13] « China “to put weapons in space” », South China Morning Post, Χονγκ Κονγκ, 3 Νοεμβρίου 2009.
[14] « Report of the commission to assess United States national security space management and organization », 11 Ιανουαρίου 2001. Μεταγενέστερες εκθέσεις του υπουργείου Άμυνας θεώρησαν αυτά τα συμπεράσματα υπερβολικά επιθετικά.
[15] (ΣτΜ) Καθώς τα διαστημικά συντρίμμια περιφέρονται στο διάστημα με υψηλές ταχύτητες, ακόμα και τα πολύ μικρά –διαμέτρου 1 εκατοστού- μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές ή και να καταστρέψουν έναν δορυφόρο ή ένα διαστημόπλοιο.
[16] Εθνική Στρατηγική Διαστημικής Ασφάλειας, Ιανουάριος 2011.
[17] Everett C. Dolman, « New frontiers, old realities », Strategic Studies Quarterly, vol. 6, n°1, Ουάσιγκτον, 2012.
[18] Noah Sachtman, « How China loses the coming space war », Wired, Σαν Φρανσίσκο, 1η Οκτωβρίου 2008.
[19] Jeff Foust, « Space Challenges for 2011 », 3 Ιανουαρίου 2011, www.thespacereview.com
[20] Έκθεση της National Audit Office της 5ης Νοεμβρίου 2008, αφιερωμένη στο μέλλον της βρετανικής πυρηνικής αποτροπής.
[21] « Désarmement, non prolifération des armes nucléaires et sécurité de la France », ενημερωτική έκθεση της γαλλικής Γερουσίας n°332, 24 Φεβρουαρίου 2010. Εάν συνυπολογιστούν και τα αποθέματα που βρίσκονται σε καθεστώς συντήρησης, η Γαλλία διαθέτει περίπου 300 πυρηνικές κεφαλές.
[22] Hu Jintao, « Work together to build a safer world for all », δήλωση κατά τη διάρκεια της διάσκεψης κορυφής του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τη μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων και τον πυρηνικό αφοπλισμό, Νέα Υόρκη, 24 Σεπτεμβρίου 2009.
[23] Herman Kahn, « On Thermonuclear War », Princeton University Press, 1960.
[24] « Statement by the Chinese delegation on nuclear disarmament at the thematic debate at the first committee of the 67th session of UNGA », 19 Οκτωβρίου 2012.
