Το λάθος ας μη συνεχιστεί
Του Νίκου Γ. Ξυδάκη
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr(
Η δημοσιευθείσα έκθεση του ΔΝΤ για τους όρους συγκρότησης του Μνημονίου και τα αίτια της αποτυχίας του δικαιώνει όσους άσκησαν κριτική στον χρονισμό και τον τρόπο που εφαρμόστηκαν η δημοσιονομική πειθαρχία και οι διαρθρωτικές αλλαγές, πολύ πριν αναδιαρθρωθεί το χρέος.
Κορυφαίοι οικονομολόγοι και ανεξάρτητοι αναλυτές είχαν επισημάνει ότι η πρώτη κίνηση θα έπρεπε να είναι η αναδιάρθρωση του χρέους, και να ακολουθήσουν οι άλλες πολιτικές. Μεταξύ αυτών, οι συνήθεις ύποπτοι George Soros, Paul Krugman, Pisani-Ferry, Roubini, Ackerman, Martin Wolf, W. Munchau κ.ά., οι περισσότεροι εκ των οποίων μνημονεύονται στην έκθεση του ΔΝΤ. Αντιθέτως, δεν μνημονεύεται κανείς θεσμικός Ελληνας οικονομολόγος ή ίδρυμα, που είχαν φωνή και θα μπορούσαν κάπως να ακουστούν τότε· κανείς από τα ΚΕΠΕ, ΙΟΒΕ, τα τμήματα μελετών των μεγάλων τραπεζών και της Τράπεζας της Ελλάδος. Μόνο αργότερα μπόρεσαν να ακουστούν οι αναλύσεις Ελλήνων διαφωνούντων.
Την ίδια κρίσιμη περίοδο, τον Μάιο του 2010, ο κορυφαίος νομικός Lee Buchheit, o άνθρωπος που τελικά οργάνωσε νομικά το ελληνικό PSI το 2012, σε μελέτη του για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους (μαζί με τον Mitu Gulati, http://goo.gl/iOeNb), παρατηρούσε ότι το 90% του χρέους διέπετο από το ελληνικό δίκαιο και άρα η Ελλάδα μπορούσε να ορίσει τον τρόπο αναδιάρθρωσης του χρέους της από εξαιρετικά ευνοϊκή θέση. «Σε καμία άλλη περίπτωση στη σύγχρονη οικονομική ιστορία δεν υπήρξε χώρα που να μπορούσε να επηρεάσει αποφασιστικά μία ενδεχόμενη αναδιάρθρωση του χρέους της με το να τροποποιήσει μερικά νομικά χαρακτηριστικά που διέπουν τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαλείων με τα οποία αυτό έχει εκδοθεί», σημείωνε ο Buchheit. Πολύ αδρά, αρκούσε μια νομοθετική πράξη του ελληνικού Κοινοβουλίου.
Αυτό δεν έγινε ποτέ. Γιατί; Ενας βασικός λόγος ήταν η έκθεση ευρωπαϊκών, κυρίως γαλλικών και γερμανικών τραπεζών, στο ελληνικό χρέος. Από τα περίπου 319 δισ. ευρώ του χρέους τον Απρίλιο 2010, τα 240 δισ. ευρίσκοντο σε χαρτοφυλάκια ευρωπαϊκών τραπεζών, οι οποίες μάλιστα εξήρχοντο από το κραχ του 2008 πληγωμένες και υπερμοχλευμένες. Οπως σημειώνει πρόσφατα ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, καθηγητής του ΜΙΤ Simon Johnson: «Ακόμη και οι χειρότερες αμερικανικές τράπεζες είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τις περισσότερες ευρωπαϊκές. Oι Deutsche Bank, BNP Paribas, Credit Agricole, λειτουργούν με μετοχικό κεφάλαιο από 50 έως 100 δισ. δολάρια, την ώρα που οι ισολογισμοί τους ξεπερνούν συνήθως τα 2,5 τρισ. δολ. Δεν έχει γίνει σωστή διαχείριση κινδύνου και οι εποπτικές αρχές δεν έχουν λειτουργήσει σωστά». Φυσικά δεν μπορούσαν και δεν ήθελαν να απορροφήσουν οποιοδήποτε «κούρεμα» ελληνικού χρέους. Και φυσικά η Ελλάδα υποχρεώθηκε, πολιτικά, από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα διάσωσης που περιελάμβανε εσωτερική υποτίμηση, δημοσιονομική λιτότητα και περαιτέρω δανεισμό για αποπληρωμή τόκων και χρέους. Η αναδιάρθρωση του χρέους μετετέθη χρονικά, ώστε να δοθεί περιθώριο να ξεφορτωθούν από τα ξένα χαρτοφυλάκια τα ελληνικά junk bonds και να αποφευχθεί το ντόμινο στην Ευρωζώνη. Διεσώθη προσωρινά η Ευρωζώνη και βυθίστηκε η Ελλάδα.
Αυτή είναι εν συντομία η ιστορία της αναδιάρθρωσης του χρέους, που έγινε λειψά και πολύ καθυστερημένα, υπό δυσμενείς όρους και με χείριστο αποτέλεσμα για τους ελληνικούς θεσμικούς και ιδιώτες ομολογιούχους. Πολύ απλά, οι ελληνικές τράπεζες, τα ασφαλιστικά ταμεία, ιδρύματα, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, κληροδοτήματα, και ιδιώτες «κουρεύτηκαν» ανηλεώς. Και οι μεν συστημικές τράπεζες εξασφάλισαν 50 δισ. υπό την εγγύηση του ελληνικού κράτους, για να ανακεφαλαιοποιηθούν. Από το δε απόθεμα δημόσιου και κοινωνικού πλούτου χάθηκε περίπου το 70%, ανεπιστρεπτί. Η ειρωνεία είναι ότι ενώ κατά το PSI τα ταμεία θεωρήθηκαν ιδιώτες και «κουρεύτηκαν», τώρα θεωρούνται Δημόσιο και δεν τους επιτρέπεται να συμμετάσχουν στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών, άρα υφίστανται και δεύτερο κύμα ζημιών. Αρα το μέλλον του ασφαλιστικού συστήματος στην Ελλάδα προδιαγράφεται ζοφερό, σύμφωνα και με όσα ωμά ανήγγειλε ο διοικητής της ΤτΕ Γ. Προβόπουλος: οι συνταξιοδοτούμενοι σε επτά χρόνια από σήμερα, εργαζόμενοι επί 40 έτη έως τα 67 τους, θα λαμβάνουν προνοιακή σύνταξη 360 ευρώ...
Κάπως έτσι, μέσω των αλλεπάλληλων διευρύνσεων του προγράμματος διάσωσης, του εσκεμμένα λανθασμένου κατά το ΔΝΤ, η Ελλάδα εντός τριετίας απώλεσε το 20% περίπου του ΑΕΠ, κατέστρεψε τις τράπεζες και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, σώρευσε 1,5 εκατομμύρια ανέργους, δημιούργησε μια χαμένη γενιά, και πορεύεται με μια θεσμισμένη πλέον νεοναζιστική απειλή. Κατά τα άλλα, το χρέος παραμένει μη βιώσιμο, ενώ το το 2014, χρονιά διπλών εκλογών, περιφερειακών και ευρωπαϊκών, θα εισπραχθεί η τελευταία δόση του προγράμματος και θα αρχίσει το χρηματοδοτικό κενό.
Η χώρα βρίσκεται σε χειρότερο σημείο από το σημείο εκκίνησης της κρίσης, την άνοιξη του 2010. Εχουν πληγεί θεμελιώδη οικονομικά και κοινωνικά μεγέθη. Εχουν πληγεί το φρόνημα και η κοινωνική συνοχή. Η εξήγηση και κατανόηση όσων προηγήθηκαν είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για να προχωρήσει η χώρα ακέραιη και με ελπίδες ανάκαμψης. Ελάχιστο καθήκον της ελληνικής ηγεσίας, παρούσας και μελλοντικής, είναι η αναθεώρηση των όρων του αποτυχημένου προγράμματος και η επείγουσα αναθέρμανση της οικονομίας. Και η αναδιάρθρωση του χρέους - δυσχερής πλέον, παρά ταύτα αναγκαία, όση εντέλει υπάρξει. Τίποτε δεν σταματά.
