Ο προσανατολισμός της Τουρκίας
της Ελίνας Γαληνού
Το κοινό χαρακτηριστικό της σύγκρουσης σε μια κοινωνία, είναι ότι όταν προκύπτει, είναι πάντα επώδυνη και καταλυτική. Η διαφορά, βρίσκεται στο αποτέλεσμα που θα φέρει, καθώς άλλοτε η επίδρασή της έχει θετική αντιπροσφορά και άλλοτε, είναι διαλυτική.
Εάν βέβαια ενστερνιστούμε την θεωρία της δημιουργικής καταστροφής, μπορεί πολλές φορές να συμπεράνουμε ότι και η διάλυση μπορεί να επέχει ρόλο θετικής αντιπροσφοράς, δεδομένου ότι η επόμενη μέρα, προετοιμάζει για ένα νέο ξεκίνημα και μια νέα εποχή.
Πριν κάποια χρόνια, είχα διαβάσει τους στίχους ενός Τούρκου ποιητή, του Ναζίμ Χικμέτ. "Η πιό όμορφη θάλασσα, είναι εκείνη που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει, τα πιό όμορφα παιδιά είναι εκείνα που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί /οι πιό όμορφες μέρες είναι αυτές που δεν έχουμε ζήσει ακόμα/ ο πιό όμορφος δρόμος είναι εκείνος που δεν έχουμε ακόμα διαβεί..." ¨Αναμφίβολα, το ποίημα αυτό έδινε ένα εξαιρετικά ελπιδοφόρο μήνυμα τονίζοντας την αξία της αισιοδοξίας για τα οράματα του μέλλοντος. Αλλωστε, η δύναμη οραματισμού για το μέλλον, αποδεικνύει ότι η ψυχή παραμένει ζωντανή παρ΄όλα τα βάσανα που μπορεί να περάσει ο άνθρωπος...
Παρακολουθώντας αυτές τις ημέρες τα εκρηκτικά γεγονότα στην Τουρκία, θυμήθηκα αυτούς τους στίχους. Αυτόν τον καιρό, ακούστηκαν διάφορες εκτιμήσεις και απόψεις που εκφράζονται μέσα από διάφορα κανάλια σκέψης ή και απλά ανθρώπινα μυαλά, ανεξάρτητα από συμφέροντα και δογματισμούς. Είναι βέβαιο ότι η τσιμεντοποίηση ενός πάρκου, ήταν η σπίθα για το ξέσπασμα μιας εξέγερσης, η οποία έλαβε-με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου-μορφή κοινωνικής επανάστασης. Η πολτική του Ταγίπ Ερντογάν, του ανθρώπου που ανέβασε οικονομικά την Τουρκία και το βιωτικό επίπεδο του λαού του, κατακρίνεται σήμερα από την τουρκική κοινωνία. Ποιές συνιστώσες της κοινωνίας όμως ήταν εκείνες που έδωσαν το έναυσμα και ποιούς εκφραστές επέλεξαν, ώστε να εξελιχθούν τα πράγματα έτσι όπως τα βλέπουμε και τα ακούμε; Και ποιό άραγε είναι το βαθύ πρόβλημα της Τουρκίας, το οποίο εκδηλώθηκε πάλι με τόση αναταραχή;
Οσοι γνωρίζουν ή παρατηρούν την τουρκική πραγματικότητα από την ιστορική της απαρχή, υποθέτουμε ότι συμπεραίνουν πως συγκρούονται πάλι οι δύο Τουρκίες. Η μια αφορά την προσήλωση στο βαθύ Ισλάμ (σουνίτες) και η άλλη, στο όραμα του Κεμάλ για έναν ευρωπαικό προσανατολισμό. Προφανώς, τα στοιχεία που διατίθενται προς παρατήρηση, μας παραπέμπουν στην εξήγηση ότι αυτό το δίλημμα, αποτελεί και τον πυρήνα της σύγκρουσης που βλέπουμε να διαδραματίζεται εδώ και δυό εβδομάδες περίπου, λαμβάνοντας όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις...Από τη μια μεριά, έχουμε τους οπαδούς του Ερντογάν και από την άλλη, τους κεμαλιστές που αντιστρατεύονται την πολιτική προσήλωσης στο Ισλάμ, προτάσσοντας την προτίμησή τους στον ευρωπαικό δρόμο..
Ομως, και εδώ τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα...Γιατί ναι μεν μπορεί να υπάρχουν οι "δύο Τουρκίες" που κρατούν τα ηνία της επιρροής προς τον τουρκικό λαό, αλλά η σύσταση του λαού αυτού, έχει και άλλα στοιχεία. Στοιχεία τα οποία καταπνίγονται και δεν ακούγεται η φωνή τους, τόσο όσον αφορά τον θρησκευτικό προσανατολισμό τους, όσο και τον πολιτικό. Μπορεί οι "δύο Τουρκίες" που προαναφέραμε, να φέρονται ότι έχουν ξεκάθαρες γραμμές, όμως η πραγματικότητα μας δείχνει κάποιες αντιφάσεις. Για παράδειγμα, όταν ο Ερντογάν δηλώνει επικριτικός για τις γενοκτονίες του Κεμάλ, θα πρέπει να θυμάται και τις γενοκτονίες επί επεκτατισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που έκαναν ολόκληρη την Ευρώπη να τρέμει σύγκορμη. Οταν οι οπαδοί του Κεμάλ σήμερα, φωνάζουν για "εξευρωπαισμό", θα έπρεπε και κείνοι με τη σειρά τους να θυμούνται, ότι το περίφημο "Σύμφωνο Ειρήνης" μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, γράφτηκε με το αίμα τόσων Ελλήνων, Αρμενίων, Ποντίων και άλλων αλλόθρησκων πληθυσμών, οι οποίοι μόνο εάν γίνονταν μουσουλμάνοι, γλίτωναν το διωγμό και τη σφαγή. Και εάν η Ευρώπη κάποτε, δέχτηκε ουκ ολίγους όρους του Κεμάλ για να υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάνης, το βάρος της κληρονομιάς αυτής, έπεσε κυρίως στους ώμους της Ελλάδας, η οποία υποτίθεται ότι ήταν ευρωπαική χώρα...
Αρα, η σύγκρουση αυτή της Τουρκίας του νεο-οθωμανισμού και του Ισλάμ που πρεσβεύει ο Ταγίπ Ερντογάν με την πολιτική του, και της άλλης των κεμαλιστών, καθρεφτίζει κυρίως μια αλήθεια. Αυτή η χώρα, εδώ και έναν αιώνα περίπου, δεν έχει καταφέρει να βρεί έναν σταθερό προσανατολισμό που να οδηγήσει τον βηματισμό της σε μια οριστική κατεύθυνση. Ο νομπελίστας Ορχάν Παμούκ, δικαιώνεται απόλυτα γι΄αυτήν την παρατήρηση που είχε εκφράσει στα βιβλία του. Και στις δύο αυτές Τουρκίες που σήμερα συγκρούονται πάλι, η επιβολή εξουσίας έγινε με αυταρχικό τρόπο, καταπνίγοντας φωνές και δυνάμεις που ίσως να έδειχναν έναν καλύτερο δρόμο. Εναν δρόμο όπου οι νέοι άνθρωποι, σαν εκείνους που έβλεπαν τη "Φωνή του φθινοπώρου" και έκλαιγαν, δεν θα αναγκάζονται να ξενιτευτούν για να ξεκόψουν από την καταπίεση της εξουσίας που μονίμως, βρίσκεται πάνω από τα κεφάλια τους στην Τουρκία. Αν ο ευρωπαικός προσανατολισμός του Ερντογάν και άλλων ομοιδεατών του, είναι ασύμβατος με το θεοκρατικό καθεστώς, άλλο τόσο ο ευρωπαικός δρόμος των κεμαλιστών μυρίζει αίμα από τις σφαγές αθώων αλλοθρήσκων επί Κεμάλ. Επομένως, είναι λογικό να υπάρχουν στοιχεία της κοινωνίας στην σημερινή Τουρκία, που δεν θέλουν ούτε τη μια πλευρά ούτε την άλλη, γιατί απλούστατα, δεν χωρούν σε καμία απ΄αυτές. Οι μέχρι τώρα εξουσίες που κυριάρχησαν στην Τουρκία, δεν έβλεπαν ή δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν ότι υπάρχει άλλη άποψη που ίσως γεννήσει νέες προοπτικές για το μέλλον αυτής της χώρας και για τη ζωή των ανθρώπων της. Οποιος όμως, αρνείται να δεί την πραγματικότητα, ή επιχειρεί να ξεπεράσει ριζικά κοινωνικά προβλήματα με αυταρχισμούς και επιφανειακές πολιτικές κινήσεις, αργά ή γρήγορα πληρώνει το τίμημα. Εάν η Τουρκία δεν καταλήξει σε μια σταθερή κοινωνική και πολιτική διαμόρφωση, θα συνεχίσει να διατηρεί το εκρηκτικό της μίγμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται...
