Τι σημαίνει η "σφαγή των δημάρχων" στην Τουρκία
Του Κώστα Ράπτη
(Πηγή : http://www.capital.gr/)
"Όποιος ήρθε με την ψήφο, μπορεί να φύγει μόνο με την ψήφο” συνήθιζε να διακηρύσσει ο Tayyip Erdoğan προβάλλοντας την κυριαρχία του κόμματός του πρωτίστως ως ζήτημα εκδημοκρατισμού της Τουρκίας.
Εδώ και κάποιον καιρό δεν δείχνει να εμπνέεται από τις ίδιες αντιλήψεις – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την τοπική αυτοδιοίκηση.
Δήμαρχος της Άγκυρας από το 1994, ο Melih Gökçek ανακοίνωσε χθες Δευτέρα ότι το Σάββατο 28 Οκτωβρίου θα συγκαλέσει το δημοτικό συμβούλιο της τουρκικής πρωτεύουσας σε μία έκτακτη αποχαιρετιστήρια συνεδρίαση στην οποία θα υποβάλλει την παραίτησή του. Με τον τρόπο αυτό δόθηκε τέρμα σε ένα πολιτικό "κρυφτούλι” που διαρκεί εδώ και αρκετές εβδομάδες, οπότε ο πρόεδρος της χώρας Tayyip Erdoğan του ζήτησε να παραιτηθεί.
Ο Gökçek δεν είναι ο μόνος προσκείμενος στο κυβερνών κόμμα δήμαρχος ο οποίος έχει μπει στο στόχαστρο του Προεδρικού Ανακτόρου. Η αρχή έγινε με τον Kadir Topbaş, διάδοχο του Erdoğan στην κεφαλή του Μητροπολιτικού Δήμου Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος παραιτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου, αφότου το δημοτικό συμβούλιο υπερκέρασε το βέτο του σε αμφιλεγόμενα κατασκευαστικά έργα μεγάλου προϋπολογισμού.
Ακολούθησε η "ζύμωση” από τον πρωθυπουργό Binali Yıldırım της αναγκαιότητας να ληφθούν τα "απαιτούμενα μέτρα” όπου οι δήμαρχοι έχουν χάσει την επαφή με τους δημότες τους ή εμπλέκονται σε διαχειριστικές παρατυπίες.
Ο ίδιος ο Erdoğan δεν το έκρυψε ότι αποτελεί τον εμπνευστή αυτού του ιδιόμορφου κύματος εκκαθρίσεων, καθιερώνοντας την έκφραση "κόπωση μετάλλου” (metal yorgunluğu), προκειμένου περί των στελεχών του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) στην αυτοδιοίκηση, που δεν αποδίδουν επαρκώς.
Λίγοι ήταν αυτοί που διανοήθηκαν να πάνε κόντρα στον γενάρχη της παράταξης και αρχηγό του κράτους. Για την ακρίβεια, μόνο ο Gökçek, ο οποίος εγκαινίασε την πρώτη από τις πέντε πενταετείς θητείες του στην δημαρχία της Άγκυρας πολύ προτού προσχωρήσει στο ΑΚΡ. Προσωπικότητα όλως ιδιόρρυθμη (έχει ισχυρισθεί μέσω Twitter ακόμη και ότι οι ΗΠΑ προκαλούν σεισμικές δονήσεις στην Τουρκία), ο Gökçek άφησε τους πάντες άναυδους όταν εξήλθε από συνάντηση με τον Erdoğan στις 5 Οκτωβρίου, οπότε και προεξοφλούνταν ότι θα υποβάλει την παραίτησή του, δηλώνοντας ότι το ραντεβού το είχε ζητήσει ο ίδιος για να παρουσιάσει το κατασκευαστικό του πρόγραμμα. Τελικά η αντίστασή του κάμφθηκε χθες Δευτέρα.
Ενδιαμέσως είχαν υποβάλλει τις παραιτήσεις τους οι δήμαρχοι του Düzce, Mahmet Keleş (στις 2 Οκτωβρίου), της Νίγδης, Faruk Akdoğan (στις 18 Οκτωβρίου) και της Προύσας, Recep Altepe (στις 23 Οκτωβρίου), ενώ δημοσίως ασκούνται πιέσεις και στον δήμαρχο του Balıkesir, Edip Uğur να τους μιμηθεί.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι αιρετοί άρχοντες αστικών κέντρων με εκατομμύρια κατοίκους αντικαθίστανται μέχρι τις επόμενες δημοτικές εκλογές από kayyum, δηλ. διορισμένο επίτροπο. Το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ζητά με κοινοβουλευτική ερώτησή του προς τον Yıldırım να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τις φήμες ότι συνολικά πρόκειται να αντικατασθούν από kayyum περίπου 50 δήμαρχοι.
Βέβαια, για κάποιους όλα αυτά ήσαν μια συνηθισμένη κατάσταση: στις κουρδικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας έχουν καθαιρεθεί δια της βίας 83 δήμαρχοι. Είναι όμως η πρώτη φορά που τέτοιου είδους αντιμετώπιση επιφυλάσσεται σε δημάρχους της συμπολίτευσης.
Οι δικαιολογίες περί κατ' εξαίρεσιν μέτρου για την "ανανέωση” της παρουσίας του κόμματος ή οι καταγγελίες (όχι απαραίτητα ψευδείς) για στενές σχέσεις μερικών από τους αποχωρούντες δημάρχους με το δίκτυο του εξόριστου ιεροκήρυκα Fethullah Gülen, δεν μπορούν να κρύψουν την βαθύτερη πραγματικότητα: στο τουρκικό σύστημα οι δήμαρχοι είναι σχετικά "αυτόφωτοι” (όπως αποδεικνύουν και οι συχνές κομματικές μετακινήσεις τους), πράγμα που στυην παρούσα φάση συγκέντρωσης της εξουσίας του καθιστά ύποπτους. Επιπλέον για τα επιφανή κομματικά στελέχη η κατάκτηση ενός δημαρχιακού θώκου προσφέρει ουσιαστικότερη εξουσία από την (υποβαθμισμένη στο νέο πολίτευμα της προεδρικής δημοκρατίας) θέση του βουλευτή.
Για τον ίδιο τον Erdoğan τα πράγματα είναι ακόμη πιο απλά: στο συνταγματικό δημοψήφισμα του περασμένου Απριλίου τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα, όπως η Κωνσταντινούπολη, από την οποία ξεκίνησε ο ίδιος τη σταδιοδρομία του, ή η Άγκυρα απέρριψαν την προτεινόμενη μεταβολή του πολιτεύματος (ομοίως και η Σμύρνη που όμως αποτελεί παραδοσιακό προπύργιο της αξιωματικής αντιπολίτευσης). Σε άλλες πόλεις, πάλι, όπως η Προύσα και η Νίγδη, το "Ναι” υπερίσχυσε με πλειοψηφία κατά πολύ μικρότερη του ποσοστού του κυβερνώντος κόμματος και των εθνικιστών συμμάχων του. Για τον Τούρκο πρόεδρο, αυτό σήμαινε ότι οι δήμαρχοι που υστέρησαν θα έπρεπε να "πληρώσουν”.
Ευρύτερα, ο Erdoğan μοιάζει να έχει κηρύξει τον πόλεμο στο ίδιο του το κόμμα το οποίο αντιμετωπίζει ως βαρίδι στην προσωπική του εξουσία και την ανάδυση της "Νέας Τουρκίας”. Το ότι η προηγούμενη γενιά των σχετικά μετριοπαθών, φιλοδυτικών και οικονομικά φιλελεύθερων ισλαμιστών έχει περιέλθει σε δυσμένεια, δηλώνει πολλά για τις μεταλλάξεις της κυρίαρχης ιδεολογίας στη γείτονα όπου τείνει ένα επικρατήσει ένα περισσότερο καχύποπτο, αυταρχικό, εθνικιστικό και αντιδυτικό ρεύμα, με ρίζες και στην πτέρυγα των "ευρασιατιστών” του στρατού.
Η "σφαγή των δημάρχων” αποτελεί ένα ακόμη επεισόδιο αυτής της μετάλλαξης. Ενέχει ωστόσο το ρίσκο πολύ οδυνηρών για τον Erdoğan αποτελεσμάτων στις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 2019, που προηγούνται κατά λίγους μήνες των κρίσιμων βολευτικών και προεδρικών εκλογών του φθινοπώρου του ίδιου έτους, που για πρώτη φορά θα διεξαχθούν υπό το νέο προεδρικό Σύνταγμα.
