Οι τζιχαντιστές κερδίζουν στην Idlib
Η ομάδα Hayat Tahrir al-Sham καταλαμβάνει την Βόρεια Συρία
Aymenn Jawad al-Tamimi
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Η κάλυψη των μέσων ενημέρωσης για την Συρία επικεντρώνεται σε δύο πτυχές του εμφυλίου πολέμου της χώρας: Πρώτον, στην εκστρατεία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους [2] στην βορειοανατολική Συρία -συμπεριλαμβανομένης της μάχης των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ συριακών δυνάμεων για να ανακαταληφθεί η de facto πρωτεύουσα του ISIS, Raqqa- και δεύτερον, στην ευρύτερη εμπλοκή της Ρωσίας στην χώρα [3].
Εντούτοις, στην βορειοδυτική Συρία, πραγματοποιήθηκε μια παραβλεφθείσα αλλά σημαντική μάχη, η οποία έθεσε την Hayat Tahrir al-Sham (HTS), μια διάδοχο της συριακής θυγατρικής της Αλ Κάιντα, γνωστής ως Jabhat al-Nusra [4], εναντίον της Ahrar al-Sham, μιας αντίπαλης σαλαφιτικής ομάδας που ευθυγραμμίζεται με την Τουρκία και το Κατάρ. Οι δυο τους ενεπλάκησαν σε μεγάλες μάχες για τον έλεγχο της επαρχίας Idlib, το επίκεντρο της εναπομείνασας αντάρτικης αντιπολίτευσης του Assad, και η HTS απέκτησε σημαντικά κέρδη. Κατέλαβε την πρωτεύουσα της επαρχίας, την πόλη Idlib, και ανάγκασε την Αχράρ αλ Σαμ να φύγει από το Bab al-Hawa, το κύριο σημείο διέλευσης των συνόρων με την Τουρκία. Η HTS, με άλλα λόγια, έχει ήδη σηματοδοτήσει μια σημαντική στρατηγική νίκη εναντίον της Ahrar και πιθανότατα θα κυριαρχήσει στην Idlib από τώρα και στο εξής.
Ο έλεγχος της HTS επί της Idlib σημαίνει ότι η επαρχία θα θεωρείται όλο και περισσότερο ως διεθνής παρίας. Αν και η ομάδα ισχυρίζεται ότι είναι ανεξάρτητη, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η διεθνής κοινότητα γενικά την βλέπουν ως ένα μέτωπο της Αλ Κάιντα [5]. Ένα αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης είναι ότι ενώ η HTS ίσως να ισχυριστεί ότι μπορεί να διατηρήσει την ανεξαρτησία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, όλο και λιγότερες ΜΚΟ θα είναι πρόθυμες να εργαστούν στην Idlib, οδηγώντας την ανθρωπιστική κατάσταση της επαρχίας σε περαιτέρω επιδείνωση. Επιπλέον, το καθεστώς Assad και οι σύμμαχοί του πιθανότατα θα έχουν μεγαλύτερη διεθνή στήριξη σε μια επίθεση για την ανακατάληψη της επαρχίας.
Αλλά πώς προέκυψε αυτή η καταστροφική σειρά γεγονότων και ποιος φταίει γι' αυτό; Σε μεγάλο βαθμό, το σφάλμα έγκειται στην ίδια την Ahrar.
ΚΑΜΨΗ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ
Με την υποστήριξη εξωτερικών δυνάμεων όπως η Τουρκία και το Κατάρ, η Ahrar αναδείχθηκε κατά την διάρκεια του πολέμου ως μια από τις πιο ισχυρές ανταρτικές οργανώσεις της Συρίας. Διαθέτει δίκτυα σε ολόκληρη την χώρα, αλλά είναι πιο ισχυρή στον βορρά. Η εξέχουσα θέση της την έχει καταστήσει το αντικείμενο διαμάχης μεταξύ των Δυτικών σχολιαστών και πολιτικών, οι οποίοι δεν είναι βέβαιοι εάν θα αντιμετωπίσουν την ομάδα ως πιθανό σύμμαχο ή εχθρό. Τα επιχειρήματα σχετικά με την Ahrar (και η Δυτική πολιτική ως προς αυτήν) τείνουν να επικεντρώνονται στις εσωτερικές ιδεολογικές της τάσεις: Αν και η ομάδα αναγνωρίζεται συνήθως ως σαλαφιτική, οι ξένοι διαφωνούν ως προς το αν είναι μια τζιχαντιστική ομάδα που διαφέρει λίγο από την al Qaeda και το ISIS ή είναι κάτι πιο περίπλοκο -ένα κίνημα με ποικίλα και εξελισσόμενα ιδεολογικά σκέλη, μερικά τζιχαντιστικά, μερικά πιο εθνικιστικά ή μετριοπαθή.
Ωστόσο, οι συζητήσεις σχετικά με την ιδεολογία της Ahrar συχνά κρύβουν την μεγαλύτερη εικόνα. Το κύριο πρόβλημα με την ομάδα, από την Δυτική σκοπιά, ήταν πάντα ο ρόλος της ως ενεργοποιητή τζιχαντιστών, ανεξάρτητα αν τα μέλη της μπορούν να περιγραφούν δίκαια ως τζιχαντιστές ή όχι, ή αν έχουν αλλάξει τις θέσεις τους με την πάροδο του χρόνου. Το πρόβλημα αυτό καταγράφηκε καλά σε ένα άρθρο στο [ενημερωτικό website] McClatchy το 2014, στο οποίο ο Σύρος δημοσιογράφος Mousab Alhamadee [6] σκιαγραφούσε τον πρώτο ηγέτη του Ahrar, τον Hassan Abboud, ο οποίος σκοτώθηκε σε μια μυστηριώδη έκρηξη τον Σεπτέμβριο του 2014 και με τον οποίο ο Alhamadee είχε εκτεταμένες επαφές. Πριν από το θάνατό του, ο Abboud προφανώς προσπάθησε να απομακρύνει την ομάδα από την Αλ Κάιντα, με την οποία συνδεόταν κυρίως μέσω του Abu Khalid al-Suri, ενός μέλους της Ahrar που είχε διοριστεί από τον ηγέτη της al Qaeda, Ayman al-Zawahiri το 2013 για να μεσολαβεί μεταξύ της Nusra και του ISIS και σκοτώθηκε τον Φεβρουάριο του 2014. Αλλά ο Alhamadee αναγνώρισε ότι υπό την ηγεσία του Abboud, η Ahrar είχε εργαστεί για να φέρει μεγάλο αριθμό ξένων τζιχαντιστών στην χώρα και να υπονομεύσει τα τοπικά συμβούλια και την κοινωνία των πολιτών. Συγκεκριμένα, ο υπό τον Abboud, η Ahrar διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην άνοδο του ISIS στην Συρία το 2013, συνεργαζόμενη μαζί του στις πόλεις Tel Abyad και Hasakah, ενώ συνέχιζε να συντρίβει άλλες ομάδες, όπως η Ahfad al-Rasoul στην Raqqa. Αυτά τα προβλήματα ήρθαν σε μια εποχή που μια πρώιμη κινητοποίηση των ανταρτών εναντίον του ISIS θα μπορούσε να το εμποδίσει να καταλάβει σημαντικές εκτάσεις συριακής επικράτειας.
Μαχητές της Ahrar al-Sham περιπολούν σε λόφο στην Jabal al-Arbaeen, στην επαρχία Idlib, τον Μάιο του 2015. KHALIL ASHAWI / REUTERS
Ο θάνατος του Abboud και η σύγκρουση της Ahrar με το ISIS, ωστόσο, δεν οδήγησαν την ομάδα να εγκαταλείψει την στενή συνεργασία της με τη Nusra -ακόμη και αφότου η Nusra εξεδίωξε από την Idlib την σημαντικότερη υποστηριζόμενη από την Δύση ομάδα στην βόρεια Συρία, το 2014. Το 2015, η Ahrar και η Nusra ίδρυσαν και ηγήθηκαν της συμμαχίας των ανταρτών Jaysh al-Fatah, η οποία θα συνέχιζε για να απομακρύνει το καθεστώς από όλες τις μεγάλες πόλεις της Idlib την άνοιξη εκείνου του έτους. Αλλά ο συνασπισμός δεν πέτυχε περαιτέρω κέρδη και η πρόοδός του στην Idlib βοήθησε να προκληθεί η ρωσική παρέμβαση του Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου του 2015, η οποία κατά τα δύο τελευταία χρόνια βοήθησε τον Assad να κερδίσει την μια νίκη μετά την άλλη, συμπεριλαμβανομένης της ανακατάληψης του Χαλεπίου τον Δεκέμβριο του 2016, κάτι που ήταν μεγάλο χτύπημα κατά της ανταρσίας. Η απροθυμία της Ahrar να διαλύσει την Jaysh al-Fatah σήμαινε ότι με την πάροδο του χρόνου, η Nusra μπορούσε να ενσωματωθεί πιο βαθιά στην κοινωνία της Idlib και να γίνει πιο δυνατή.
Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένες πολιτικές διαφορές μεταξύ της Ahrar και της Nusra -όπως η επιθυμία της πρώτης να αποστασιοποιηθεί από την al-Qaed - έγιναν πιο έντονες, συμβάλλοντας εν μέρει στην επανονομασία της Nusra, πρώτα ως Jabhat Fatah al-Sham (JFS) και αργότερα ως HTS. Για παράδειγμα, στις αρχές του 2016 η Ahrar απέρριψε την ιδέα μιας συγχώνευσης με τη Nusra λόγω της διασύνδεσης [της Nusra] με την al-Qaeda, αλλά ακόμη και αφότου αυτή η διασύνδεση διακόπηκε (και παρά την κάποια στήριξη της κίνησης μέσα στην Ahrar), η ηγεσία της ομάδας φοβόταν ότι μια συγχώνευση θα έπληττε τις σχέσεις της με την Τουρκία, τον κύριο εξωτερικό της υποστηρικτή.
Η πτώση του Χαλεπίου, ωστόσο, άσκησε περαιτέρω πίεση στους εναπομείναντες αντάρτες της Συρίας για να ενωθούν εναντίον του καθεστώτος. Και πάλι, ανέκυψε μια [πιθανή] συγχώνευση μεταξύ Ahrar και JFS, αλλά δεν λειτούργησε εξαιτίας του φόβου της Ahrar μήπως αποξενωθεί από την Τουρκία. Στην συνέχεια ξέσπασαν εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των ανταρτών της Idlib, οδηγώντας αρκετές μικρότερες ομάδες να αναζητήσουν προστασία στην Ahrar. Εν τω μεταξύ, η JFS, ομάδες που είχαν στενή σχέση συνεργασίας με την JFS και μια φατρία υπέρ της JFS μέσα από την Ahrar συγκεντρώθηκαν για να ενταχθούν στην HTS στα τέλη Ιανουαρίου 2017.
ΜΕΤΑ ΤΗΝ AHRAR
Στις αρχές του τρέχοντος έτους, φαινόταν ότι η Ahrar και η HTS είχαν περίπου ίσες δυνάμεις στην Idlib -μια άποψη που εγώ ο ίδιος απεκόμισα εκείνη την εποχή [7]. Στην πραγματικότητα, η HTS ενίσχυσε τις δυνατότητές της, αποκτώντας τον έλεγχο ορισμένων σημαντικών οδών εφοδιασμού κοντά στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας, παρά τον έλεγχο της Ahrar στο συνοριακό πέρασμα Bab al-Hawa. Όπως εξελίχθηκε, η HTS, ήταν αναζωογονημένη και αποφασισμένη να επεκτείνει τις διοικητικές της δυνατότητες. Η Ahrar, παρ' όλο που γνώριζε ότι επιθυμούσε να διατηρήσει δεσμούς με την Τουρκία, ήταν αναποφάσιστη, αδύναμη να διατυπώσει μια σαφή στάση εναντίον της HTS. Πράγματι, διατήρησε την ευρύτερη συμμαχία Jaysh al-Fatah χάρη στον φόβο για περαιτέρω συγκρούσεις. Όπως έγραψε ο αναλυτής για την Συρία, Aron Lund, στις αρχές Φεβρουαρίου [8], «Η ισορροπία δυνάμεων έχει τώρα ορατή κλίση προς όφελος των τζιχαντιστών» -δηλαδή της HTS και των συμμάχων της.
Έκτοτε, έχει ξεκινήσει ένας νέος γύρος εσωτερικής διαμάχης κατά τον οποίο η Ahrar υπέστη σημαντικές απώλειες. Η σύγκρουση μεταξύ της HTS και της Ahrar, όπως σημείωσε ο Abu Sulayman al-Muhajir [9], ένας ανεξάρτητος Αυστραλός τζιχαντιστής που εμπλέκετο προηγουμένως στη Nusra και στην JFS, ήταν μάλλον αναπόφευκτη. Οι δύο [ομάδες] είχαν ασυμβίβαστα σχέδια: Αμφότερες εγκατέστησαν τα δικά τους διοικητικά συστήματα στην Idlib, συμπεριλαμβανομένων κυβερνητικών θεσμών όπως δικαστήρια, τα οποία δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν μακροπρόθεσμα. Και μεταξύ των δύο, η HTS κερδίζει σαφώς. Όποια ρητορική και αν αρθρώσουν οι ηγέτες της Ahrar ενάντια στην HTS, έχουν πλέον ελάχιστη χρησιμότητα -η ομάδα επέτρεψε στην HTS να δηλητηριάζει και να μεγαλώνει για πολύ καιρό. Πρόσφατα, η Ahrar, από μακρού χρόνου μια από τις κυρίαρχες ομάδες στην βόρεια Συρία, μέχρι που είδε πολλές αποσκιρτήσεις από τις δικές της τάξεις προς εκείνες της αντιπάλου της.
Η υπεροχή της HTS στην Idlib μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως μια σημαντική νίκη των τζιχαντιστών στην βορειοδυτική Συρία. Αυτό θα οδηγήσει την επαρχία σε καθεστώς διεθνούς παρία και θα αυξήσει τις πιθανότητες μιας νέας επίθεσης από το καθεστώς. Σε αυτό το στάδιο, η μόνη βιώσιμη επιλογή για την ανατροπή αυτής της νίκης θα ήταν μια άμεση τουρκική στρατιωτική παρέμβαση υπέρ της Ahrar και άλλων ανταρτικών φατριών στην Idlib, αν και υπάρχει μικρό κίνητρο για την Τουρκία -η οποία δεν βλέπει την HTS ως άμεση απειλή για το έδαφός της- ώστε να το πράξει. Εάν δεν υπάρξει παρέμβαση, η πιο πιθανή εναλλακτική λύση είναι μια άσχημη υποστηριζόμενη από το καθεστώς επίθεση για την επανακατάληψη της Idlib, που θα προκαλέσει μεγαλύτερες ροές προσφύγων προς την Τουρκία.
Μια τέτοια επίθεση στην Idlib δεν είναι απαραίτητα επικείμενη. Επί του παρόντος, το καθεστώς και οι σύμμαχοί του θα εξακολουθήσουν να εστιάζουν το μεγαλύτερο μέρος των πυρών τους στο ISIS στα ανατολικά, ελπίζοντας να υπερκεράσουν τις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ δυνάμεις [στον αγώνα] για πολύτιμους φυσικούς πόρους και έλεγχο των συνόρων με το Ιράκ. Μακροπρόθεσμα, όμως, ένας συμβιβασμός που έχει επιτευχθεί μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ Assad και HTS είναι απίθανος: Η τελευταία επιβεβαίωσε με σαφήνεια σε πρόσφατη δήλωση [10] ότι «η επανάσταση συνεχίζεται». Εντούτοις, ο Assad θα προσπαθήσει να πάρει την Idlib. Η Δύση ίσως πρέπει να προετοιμαστεί για ένα νέο κύμα προσφύγων.
* Ο AYMENN JAWAD AL-TAMIMI είναι ερευνητής στο Φόρουμ για την Μέση Ανατολή, επικεντρώνοντας κυρίως στην Συρία, το Ιράκ και το Ισλαμικό Κράτος. Ο ιστότοπός του είναι http://www.aymennjawad.org [1]
(Στην φωτογραφία : Μια φωτογραφία της υπό ανταρτική κατοχή πόλης Idlib από drone, τον Ιούνιο του 2017. AMMAR ABDULLAH / REUTERS)
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-08-10/jihad-wins-idlib
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.aymennjawad.org
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-07-18/washingtons-dea...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-04-03/putins-game-syria
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-10-05/druze-clues
[5] https://justpaste.it/usenvoy2aug
[6] http://www.mcclatchydc.com/news/nation-world/world/article24773947.html
[7] http://www.aymennjawad.org/19690/the-formation-of-hayat-tahrir-al-sham-a...
[8] http://carnegie-mec.org/diwan/67911
[9] https://justpaste.it/abusulaymanmuhajir20July2017
[10] https://justpaste.it/htsthawramustamirra
