Η ναυμαχία του Κόλπου της Λέιτε
Η μεγαλύτερη σύγκρουση της παγκόσμιας ναυτικής ιστορίας έγινε μεταξύ Αμερικανών και Ιαπώνων στον Ειρηνικό 67 χρόνια πριν
Του Ζηση Φωτακη
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Ο 20ός αιώνας υπήρξε, μεταξύ άλλων, περίοδος αναβάθμισης της γεωπολιτικής αξίας του Ειρηνικού Ωκεανού, σημαντικό μέρος της οποίας επιχείρησε να καρπωθεί ο ιαπωνικός ιμπεριαλισμός μέχρι και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι σαρωτικές, όμως, επιτυχίες των ιαπωνικών όπλων στην Απω Ανατολή, κατά το πρώτο πεντάμηνο του 1942, ανακόπηκαν με τις ναυμαχίες της Θάλασσας των Κοραλλίων (4-8 Μαΐου 1942) και του Μίντγουεϊ (4-7 Ιουνίου 1942), από τις οποίες εξήλθε στρατηγικά νικηφόρο το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό. Την ανάσχεση του ιαπωνικού επεκτατισμού ακολούθησε, μεταξύ του Αυγούστου 1942 και των αρχών του 1944, η αμερικανική κατάληψη σημαντικού αριθμού ιαπωνικών βάσεων στον νότιο και κεντρικό Ειρηνικό και η απομόνωση ιαπωνικών φρουρών στα νησιωτικά συμπλέγματα Σολομώντα, Αντμιραλτι και Μάρσαλ, στη Νέα Γουινέα και στη νήσο Γουέικ. Τον Ιούνιο του 1944 καταλήφθηκε και το νησιωτικό σύμπλεγμα των Μαριάνων από το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό, διασπώντας έτσι την αμυντική περίμετρο της ιαπωνικής αυτοκρατορίας και παρέχοντας βάση στα αμερικανικά βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς B 29 για τον βομβαρδισμό του μητροπολιτικού της εδάφους. Επειτα από αυτές τις εξελίξεις, η αμερικανική ηγεσία εξέτασε αν ο επόμενος στόχος της θα έπρεπε να είναι η κατάληψη της Φορμόζας ή του πρώην αμερικανικού εδάφους των Φιλιππίνων. Τελικά προκρίθηκε η ανακατάληψη των Φιλιππίνων όχι μόνο για πολιτικούς και συναισθηματικούς λόγους, αλλά και γιατί ενδεχόμενη αμερικανική εισβολή στη Φορμόζα θα απαιτούσε πολύ περισσότερες αμερικανικές χερσαίες δυνάμεις απ’ όσες μπορούσαν να διατεθούν στις επιχειρήσεις του Ειρηνικού μέχρι την πτώση της ναζιστικής Γερμανίας στα συμμαχικά στρατεύματα.
Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1944, ο Τρίτος Αμερικανικός Στόλος, υπό την ηγεσία του ναυάρχου Χόλσι, εξαπέλυσε αεροπορικές επιδρομές κατά των Φιλιππίνων, της Φορμόζας και των νήσων Ryukyus ώστε να εξασφαλισθεί ότι οι τοπικές ιαπωνικές αεροπορικές δυνάμεις δεν θα παρενοχλούσαν αμερικανική αποβατική ενέργεια στη στρατηγική νήσο Λέιτε που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά των Φιλιππίνων. Το αποτέλεσμα ήταν να καταστραφεί το σύνολο, σχεδόν, των τοπικών ιαπωνικών αεροπορικών δυνάμεων που αποτελούνταν από 1.200 αεροσκάφη, ανοίγοντας τον δρόμο για την πραγματοποίηση της απόβασης στη Λέιτε. Η απόβαση αυτή διευκολύνθηκε και από την τότε βύθιση σημαντικού αριθμού ιαπωνικών τάνκερ από αμερικανικά υποβρύχια, καθιστώντας αδύνατη τη λειτουργία του ιαπωνικού στόλου ως ενιαίου σώματος, λόγω έλλειψης καυσίμων. Για τον λόγο αυτό, ο ναύαρχος Τογιόντα, ο ανώτατος Ιάπωνας διοικητής του συγκεκριμένου θεάτρου επιχειρήσεων, κράτησε τα ιαπωνικά αεροπλανοφόρα σε μητροπολιτικούς λιμένες, ώστε να επισκευασθούν και να εκπαιδευθούν καλύτερα οι πιλότοι των αεροσκαφών τους και έστειλε τον κύριο όγκο των μονάδων επιφανείας του ιαπωνικού στόλου στην περιοχή της Σιγκαπούρης, όπου υπήρχαν άφθονα αποθέματα καυσίμων.
Ελλειμμα συντονισμού
Ενόψει της πραγματοποίησης της αμερικανικής αποβατικής ενέργειας στη Λέιτε αποδόθηκαν οι αμφίβιες μονάδες του Τρίτου Αμερικανικού Στόλου στον Εβδομο Αμερικανικό Στόλο, του οποίου ηγούνταν ο υποναύαρχος Κίνκεντ. Ο στόλος αυτός είχε την άμεση ευθύνη της πραγματοποίησης της απόβασης, ενώ ο Τρίτος Αμερικανικός Στόλος είχε ως αποστολή την αντιμετώπιση του ιαπωνικού ναυτικού σε περίπτωση που επιχειρούσε να αποτρέψει την αμερικανική εισβολή. Δεδομένου όμως ότι ο Κίνκεντ υπαγόταν στον στρατηγό Μακάρθουρ, που συντόνιζε την αμερικανική προέλαση στον Νοτιοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό και ο Χόλσι στον ναύαρχο Νίμιτς, που συντόνιζε την αντίστοιχη προέλαση στον Κεντρικό Ειρηνικό, υφίστατο θεσμικό έλλειμμα συντονισμού μεταξύ των διοικητών του Τρίτου και του Εβδομου Αμερικανικού Στόλου. Η σκοπούμενη αμερικανική ανακατάληψη των Φιλιππίνων δεν έμεινε αναπάντητη από ιαπωνικής πλευράς. Αψηφώντας τα περιορισμένα αποθέματα καυσίμων του ιαπωνικού στόλου, τις μεγάλες του ελλείψεις σε ναυτική αεροπορία και τη σοβαρή πιθανότητα μεγάλων απωλειών του σε περίπτωση μιας ακόμα σύγκρουσής του με το αμερικανικό Ναυτικό, ο ναύαρχος Τογιόντα επέμεινε στην προάσπιση των Φιλιππίνων εναντίον αμερικανικής εισβολής. Η απόφασή του αυτή εκπορευόταν από την ενδεχόμενη αχρήστευση του ιαπωνικού στόλου σε περίπτωση αμερικανικής ανακατάληψης των Φιλιππίνων, καθώς τότε θα αναγκαζόταν ο ιαπωνικός στόλος είτε να παραμείνει στην περιοχή της Σιγκαπούρης, που είχε άφθονα καύσιμα αλλά στερούνταν αποθεμάτων πυρομαχικών, είτε να επιστρέψει στους μητροπολιτικούς ναυστάθμους που είχαν αφθονία πυρομαχικών, στερούνταν όμως επάρκειας καυσίμων.
Σύγκρουση 200.000 ανδρών του ναυτικού με στόχο τις Φιλιππίνες
Η κύρια αμερικανική απόβαση στη νήσο Λέιτε ξεκίνησε στις 20 Οκτωβρίου 1944, όταν οι δυνάμεις του στρατηγού Μακάρθουρ αποβιβάστηκαν στις πλησιέστερες στο Τακλομπάν παραλίες της νήσου, με την υποστήριξη του 7ου Αμερικανικού Στόλου. Ηδη όμως είχε τεθεί σε εφαρμογή το πολύπλοκο και τολμηρό ιαπωνικό σχέδιο Σο - Γκο 1 (Επιχείρηση Νίκη 1) για την άμυνα των Φιλιππίνων, που προέβλεπε τη σύγκλιση τεσσάρων ιαπωνικών στόλων από τα νότια, τα βόρεια και τα δυτικά στον κόλπο της Λέιτε, με στόχο τον αιφνιδιασμό και την εξουδετέρωση της αμερικανικής αποβατικής ενέργειας. Ακολούθησε η ναυμαχία του κόλπου της Λέιτε μεταξύ του ιαπωνικού και του αμερικανικού ναυτικού (23-25 Οκτωβρίου 1944) που περιέλαβε τέσσερις -στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους- επιχειρήσεις.
Η ναυμαχία αυτή κάλυψε μια θαλάσσια έκταση 100.000 τετραγωνικών μιλίων και έδωσαν το «παρών» σ’ αυτήν περίπου 144.000 άνδρες του Αμερικανικού Ναυτικού και 43.000 του Ιαπωνικού Ναυτικού, αναδεικνύοντάς την ως τη μεγαλύτερη ναυμαχία της παγκόσμιας ναυτικής ιστορίας.
Οι πρώτες επιχειρήσεις έλαβαν χώρα στη Θάλασσα Σιμπουγιάν στις 23 και 24 Οκτωβρίου 1944, όταν αμερικανικά υποβρύχια και αεροσκάφη ορμώμενα από αεροπλανοφόρα του Τρίτου Αμερικανικού Στόλου επιτέθηκαν εναντίον του ισχυρότερου ιαπωνικού ναυτικού σχηματισμού, του οποίου ηγούνταν ο αντιναύαρχος Κουρίτα. Ο σχηματισμός αυτός είχε ξεκινήσει από το Λίγκα Ρόουντς της Σιγκαπούρης και είχε στις τάξεις του δύο υπερθωρηκτά, το Γιαμάτο και το Μουσάσι, καθώς και δώδεκα καταδρομικά και δεκαπέντε αντιτορπιλικά. Οι αμερικανικές επιθέσεις εναντίον του ναυτικού σχηματισμού Κουρίτα είχαν ως αποτέλεσμα τη βύθιση του υπερθωρηκτού Μουσάσι, δύο καταδρομικών, ενός αντιτορπιλικού και την πρόκληση ζημιών σε άλλες μονάδες του σχηματισμού αυτού, αναγκάζοντας τον Κουρίτα να επιχειρήσει τακτική υποχώρηση για να θέσει τα πολεμικά του πλοία εκτός του βεληνεκούς των αμερικανικών αεροσκαφών, καθώς δεν διέθετε φίλια αεροπορική κάλυψη. Οι Ιάπωνες είχαν πάντως προσπαθήσει -ανεπιτυχώς και με πολλές μάλιστα απώλειες- να ανταποδώσουν τα αμερικανικά χτυπήματα στον στόλο του Κουρίτα, με επιθέσεις αεροσκαφών από χερσαίες βάσεις κατά των αεροπλανοφόρων του Τρίτου Αμερικανικού Στόλου.
Με δεδομένη την υποχώρηση του ναυτικού σχηματισμού που διοικούσε ο Κουρίτα, αλλά και λόγω αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με την κάθοδο προς τον κόλπο της Λέιτε των ιαπωνικών αεροπλανοφόρων που διοικούσε ο ναύαρχος Οζάβα, ο ναύαρχος Χόλσι, ο διοικητής του Τρίτου Αμερικανικού Στόλου, αποφάσισε να επιδιώξει τη σύναψη ναυμαχίας με τη δύναμη Οζάβα. Γνωστός για το επιθετικό του πνεύμα και την προσήλωσή του στην προτροπή του Μαχάν να αποφεύγεται η διαίρεση του στόλου, ο ναύαρχος Χόλσι ξεγελάστηκε από τον ιαπωνικό αντιπερισπασμό, μιας και τα ιαπωνικά αεροπλανοφόρα έφεραν ελάχιστα αεροσκάφη γιατί στόχος τους ήταν απλά να απομακρύνουν τον Τρίτο Αμερικανικό Στόλο από τη φύλαξη του κόλπου της Λέιτε. Εδωσε έτσι ο Χόλσι την ευκαιρία στον ναυτικό σχηματισμό του Κουρίτα να αναστρέψει πορεία, να διαπλεύσει τα Στενά Σαν Μπερναντίνο και να βρεθεί ανεμπόδιστος σε 25 μόλις ναυτικά μίλια απόσταση από τη ζώνη των αμερικανικών αποβάσεων της νήσου Λέιτε, την 25η Οκτωβρίου 1944.
Αεροναυμαχίες
Πριν όμως συμβούν αυτές οι εξελίξεις, έλαβε χώρα νυχτερινή ναυμαχία στο στενό Σουριγκάο μεταξύ των ιαπωνικών δυνάμεων επιφανείας που ανέβαιναν από το νότο και των οποίων ηγούνταν οι υποναύαρχοι Νισιμούρα και Σίμα. Η έλλειψη συντονισμού και συνεννόησης μεταξύ των δύο ναυάρχων αλλά και με τον ναύαρχο Κουρίτα, καθώς και η άρτια προπαρασκευή της άμυνας του στενού Σουριγκάο από τον υποναύαρχο Ολντεντόρφ, που είχε εφοδιαστεί προς τούτο με το σύνολο σχεδόν της δύναμης κρούσης του Εβδομου Αμερικανικού Στόλου από τον ναύαρχο Κίνκεντ, οδήγησαν σε ανάσχεση της ιαπωνικής αυτής προσπάθειας προσέγγισης του κόλπου της Λέιτε με βαρύ μάλιστα τίμημα (δύο θωρηκτά, τρία καταδρομικά και τέσσερα αντιτορπιλικά) για το Ιαπωνικό Ναυτικό. Η ναυμαχία αυτή υπήρξε η τελευταία κατά την οποία αντιπαρατέθηκαν θωρηκτά μεταξύ τους, αν και πρέπει να τονισθεί ότι ο ρόλος των αντιτορπιλικών στην έκβασή της υπήρξε σημαντικότερος.
Την αυγή της 25ης Οκτωβρίου έλαβαν χώρα δύο αεροναυμαχίες ταυτόχρονα. Η αεροναυμαχία ανατολικά του ακρωτηρίου Ενγκάνο της νήσου Λουζόν υπήρξε μια μονόπλευρη προσβολή αμερικανικών αεροσκαφών του Τρίτου Αμερικανικού Στόλου κατά των αεροπλανοφόρων του Οζάβα που στοίχισε στους Ιάπωνες τη βύθιση ενός αεροπλανοφόρου στόλου, τριών ελαφρών αεροπλανοφόρων, δύο αντιτορπιλικών, ενώ προκλήθηκαν ζημιές και σ’ άλλα ιαπωνικά πλοία. Η αεροναυμαχία ανατολικά της νήσου Σαμάρ μεταξύ της ισχυρής δύναμης επιφανείας του αντιναυάρχου Κουρίτα και των αμερικανικών αεροπλανοφόρων συνοδείας που προστάτευαν τις αποβατικές δυνάμεις στον κόλπο της Λέιτε είχε επίσης ατυχές τέλος για τους Ιάπωνες. Κατά τη διάρκειά της, ο Κουρίτα υποχώρησε άκαιρα λόγω του ότι αγνοούσε την επιτυχία του αντιπερισπασμού του Χόλσι από τον ναυτικό σχηματισμό του Οζάβα και, συνεπώς, υπερεκτίμησε την πραγματική δύναμη των αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή. Χάθηκε έτσι μια μεγάλη ευκαιρία για τους Ιάπωνες να καταστρέψουν τις αμερικανικές αποβατικές δυνάμεις στη Λέιτε, καθώς ο Τρίτος Αμερικανικός Στόλος και ο κύριος όγκος του Εβδομου Αμερικανικού Στόλου βρισκόταν πολύ μακριά από την περιοχή των αποβάσεων λόγω ασυνεννοησίας και ελλιπούς οργάνωσης για τις οποίες κύριος υπεύθυνος ήταν ο ναύαρχος Χόλσι. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι μία ώρα μετά την αποχώρηση του Κουρίτα, τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα συνοδείας υπέστησαν, για πρώτη φορά, επιθέσεις καμικάζι.
Η ναυμαχία του κόλπου της Λέιτε έληξε νικηφόρα για το Αμερικανικό Ναυτικό, καθώς με βυθισμένα του πλοία συνολικού εκτοπίσματος 36.600 τόνων μπόρεσε να καταβυθίσει 305.710 τόνους ιαπωνικών πολεμικών πλοίων, για να μην αναφέρει κανείς τις πολλές άλλες ζημιές που προκλήθηκαν στις ιαπωνικές ναυτικές μονάδες που επέζησαν των επιχειρήσεων. Με τη μεγάλη αυτή καταστροφή του Ιαπωνικού Ναυτικού και την ολοσχερή σχεδόν διακοπή προμήθειάς του με καύσιμα, μετά την κατάληψη των Φιλιππίνων από τους Αμερικανούς, η ιαπωνική ναυτική ισχύς έπαψε πια να αποτελεί ουσιώδη παράγοντα στο θέατρο επιχειρήσεων του Ειρηνικού. Παρά το γεγονός ότι για μια ακόμη φορά επιβεβαιώθηκε η σημασία της κάλυψης των ναυτικών μονάδων από φίλιες αεροπορικές δυνάμεις, η ναυμαχία του κόλπου της Λέιτε είναι επίσης σημαντική γιατί, σε αντίθεση με την πλειονότητα των ναυμαχιών στον Ειρηνικό, δεν περιορίσθηκε σε ανταλλαγή αεροπορικών πληγμάτων μεταξύ απομακρυσμένων δυνάμεων αεροπλανοφόρων, αλλά είχε να παρουσιάσει και ικανή δράση σκαφών επιφανείας και υποβρυχίων.
* Ο δρ Ζήσης Φωτάκης είναι λέκτορας Ναυτικής Ιστορίας στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.
