Αναδιοργάνωση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας
Του Erez Striem
(Πηγή : http://www.capital.gr)
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο είναι ένα από τα πλέον σημαίνοντα πολιτικά κινήματα στην σύγχρονη ιστορία της Μέσης Ανατολής.
Μέχρι το καλοκαίρι του 2013, όταν ο Αιγυπτιακός στρατός ανέτρεψε την υπό την Μουσουλμανική Αδελφότητα κυβέρνηση, το κίνημα θεωρούνταν ο μεγαλύτερος νικητής της "Αραβικής Άνοιξης” και αναμενόταν να συνεχίσει να ηγείται της Αιγύπτου, του πιο πολυπληθούς κράτους στον αραβικό κόσμο, για πολλά χρόνια. Πιο γενικά, το πολιτικό ισλάμ θεωρήθηκε ως μια ιδεολογία που αναμενόταν να σαρώσει τον αραβικό κόσμο, μετά από την κατάρρευση των παλαιών δικτατοριών.
Μέχρι το καλοκαίρι του 2013, όταν ο Αιγυπτιακός στρατός ανέτρεψε την υπό την Μουσουλμανική Αδελφότητα κυβέρνηση, το κίνημα θεωρούνταν ο μεγαλύτερος νικητής της "Αραβικής Άνοιξης” και αναμενόταν να συνεχίσει να ηγείται της Αιγύπτου, του πιο πολυπληθούς κράτους στον αραβικό κόσμο, για πολλά χρόνια. Πιο γενικά, το πολιτικό ισλάμ θεωρήθηκε ως μια ιδεολογία που αναμενόταν να σαρώσει τον αραβικό κόσμο, μετά από την κατάρρευση των παλαιών δικτατοριών.
Στο πλαίσιο των καθεστώτων Nassar και Sadat, η Μουσουλμανική Αδελφότητα βίωσε περιόδους καταστολής και κρίσης. Η απώλεια της ηγεσίας το 2013 ωστόσο και το άνευ προηγουμένου επίπεδο καταστολής που βιώθηκε στη συνέχεια από το κίνημα, έχουν καταστήσει την τρέχουσα κρίση ως την πιο σοβαρή στην ιστορία του κινήματος. Κατά συνέπεια, το πολιτικό ισλάμ ως μοντέλο για μεταρρυθμίσεις που συνηγορούν υπέρ της σταδιακής αλλαγής, αντιτίθεται στη βία και αποδέχεται το αραβικό κράτος ως ένα νόμιμο πλαίσιο, χάνει γρήγορα την επιρροή του. Ως μια φιλοσοφία, ο ισλαμισμός έχει βαθιές ρίζες στην Αίγυπτο και δεν αναμένεται να εξαφανιστεί από τον χάρτη, αλλά υπάρχει ένα αυξημένο ρίσκο ότι οι οργανώσεις που είναι υπέρ μιας πολύ πιο ριζοσπαστικής ιδεολογίας, συμπεριλαμβανομένων και των παγκόσμιων τζιχαντιστικών κινημάτων, θα γεμίσουν το κενό που άφησε η Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Η βίαιη σύγκρουση μεταξύ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και τους θεσμούς του αιγυπτιακού κράτους, κλιμακώθηκε μετά από την ανατροπή του Mohament Morsi και της κυβέρνησής του. Η καταστολή του κινήματος έκτοτε, περιλαμβάνει τον θάνατο χιλιάδων υποστηρικτών του κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων, την σύλληψη δεκάδων χιλιάδων αντιπάλων του καθεστώτος, την απαγόρευση του κινήματος, την κατάταξή του ως τρομοκρατική οργάνωση και τον περιορισμό της οικονομικής και κοινωνικής δομής, που κυμαίνεται από τους φιλανθρωπικούς οργανισμούς και τα νοσοκομεία, μέχρι τα τζαμιά και τα σχολεία, τα οποία το καθεστώς είτε έκλεισε είτε εθνικοποίησε. Η απελπιστική κατάσταση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας έχει οδηγήσει σε εκτεταμένες αλλαγές στη δομή της, την ιδεολογία και την φύση της δραστηριότητας από το κίνημα και τους υποστηρικτές στην Αίγυπτο.
Διαρθρωτικές αλλαγές: Αποδυναμωμένη ηγεσία και μια κομμένη ιεραρχική δομή
Η συγκεντρωτική φύση και η άκαμπτη ιεραρχία που χαρακτήριζε την Μουσουλμανική Αδελφότητα ανά την ιστορία, δεν υπάρχουν πια. Η λήψη αποφάσεων στον οργανισμό έχει αποκεντρωθεί, έτσι ώστε οι πυρήνες που επιχειρούν στον τομέα, απολαμβάνουν μεγαλύτερη ελευθερία δράσης. η ηγεσία του κινήματος, η οποία είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου στην φυλακή ή στην εξορία, είναι ανίκανη να επιβάλει τις αποφάσεις της μεταξύ των φορέων που είναι υπεύθυνοι για την άσκηση της πολιτικής. Η νεολαία του κινήματος βιώνει μια αίσθηση ανικανότητας και μια έλλειψη οράματος, και το σοκ της αντιμετώπισης των κατασταλτικών μέτρων του καθεστώτος, έχουν οδηγήσει σε αλλαγές εντός της ηγεσίας, σε μια εμβάθυνση της εσωτερικής ρήξης και σε σοβαρή κριτική της γηραιότερης, απομονωμένης γενιάς ηγετών από τη νεολαία - ηγετών που κάθονται αναπαυτικά στην Τουρκία ή στο Κατάρ και ζητούν από τους νέους να θυσιαστούν οι ίδιοι σε άσκοπες συγκρούσεις στο δρόμο εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας. Οι ενστάσεις μεταξύ τμημάτων της ηγεσίας σε βίαιες ενέργειες και η προσήλωση στη μη βίαιη πάλη, πρά την συνεχή αποτυχία αυτού του δρόμου στο να αμφισβητήσει το καθεστώς, επίσης προκαλεί αυστηρή κριτική. Εν μέρει, ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του κινήματος καταστρέφεται σκοπίμως προκειμένου να προσαρμόσει την δραστηριότητά της στους τρέχοντες περιορισμούς και να μειώσει τις εντάσεις μεταξύ των όσων επιχειρούν στο έδαφος και της ηγεσίας. Η πίεση που ασκείται από το καθεστώς και η κόντρα μεταξύ της ηγεσίας που είναι στο εξωτερικό και των ακτιβιστών και ηγετών στην ίδια την Αίγυπτο, δεν ταιριάζει με την παραδοσιακή δομή ιεραρχίας που χαρακτήριζε το κίνημα για πολλά χρόνια.
Ιδεολογικές αλλαγές: Η επιρροή των σαλαφιστών και η απόγνωση για τον μη βίαιο αγώνα
Η στροφή προς λιγότερο συγκεντρωτική δράση έχει εκθέσει την Μουσουλμανική Αδελφότητα, μέχρι πρότινος ένα κλειστό και σχετικά ομοιογενές κίνημα, στις εξωτερικές επιρροές των σαλαφιστών μαχητών και των θρησκευτικών προσωπικοτήτων που έχουν πιο ακραίες συμπεριφορές προς το αιγυπτιακό κράτος γενικότερα και προς το τρέχον καθεστώς ειδικότερα. Η συνεργασία μεταξύ των στελεχών του κινήματος και των ακτιβιστών σαλαφιστών ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στη Rabaa al-Adawiya εναντίον της ανατροπής του Morsi, και έγινε πιο εκτεταμένη καθώς διογκώθηκε η ένταση μεταξύ του καθεστώτος και της αντιπολίτευσης. Πολλές θρησκευτικές προσωπικότητες που κηρύττουν υπέρ της βίαιης αντίστασης στο καθεστώς στις τηλεοπτικές εκπομπές που χρηματοδοτούνταν από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Τουρκία είναι σαλαφιστές σεΐχηδες, που δεν ταυτίζονται παραδοσιακά με το κίνημα. Ο κοινός παρανομαστής της καταστολής από τις δυνάμεις ασφαλείας θολώνει τις γραμμές διαχωρισμού μεταξύ των διαφόρων ισλαμικών ομάδων.
Με την αύξηση της πίεσης από το καθεστώς, η ρητορική των ίδιων των ηγετών του κινήματος έχει υποστεί μια διαδικασία κλιμάκωσης. Τον Ιανουάριο του 2015, η ιστοσελίδα του κινήματος δημοσίευσε ένα ανακοινωθέν, αν και το αφαίρεσε αμέσως μετά, με το οποίο ζητούσε από τους ακτιβιστές και τους υποστηρικτές να προετοιμαστούν για "μια παρατεταμένη και συνεχή τζιχάντ”. Τον Ιούνιο, η ηγεσία υιοθέτησε μια προκλητική διακήρυξη που υπογράφτηκε από 159 μουσουλμάνους κληρικούς, ορισμένοι με ταύτιση προς το κίνημα, ζητώντας την ανατροπή του καθεστώτος και ενθαρρύνοντας τις επιθέσεις εναντίον του καθεστώτος και των υποστηρικτών του. Επιπρόσθετα, πολλοί από τους ηγέτες του κινήματος ισχυρίζονται ότι παρά την αντίθεσή τους στην βία, κατανοούν "εκείνους που ψάχνουν για εκδίκηση” κατά των δυνάμεων ασφαλείας για τον τραυματισμό των συγγενών τους, και δεν είναι σε θέση να το αποτρέψουν. Σε περισσότερες από μία περιπτώσεις, οι ηγέτες του κινήματος έχουν υποστηρίξει ότι "οτιδήποτε λιγότερο από σφαίρες είναι ειρηνική αντίσταση” -η οποία του προσδίδει έγκριση για την καταστροφή της περιουσίας και την ρίψη βομβών μολότοφ.
Οι ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας έχουν προφανώς επίγνωση των συνεπειών της επίσημης διακήρυξης που αφορά μια ένοπλη πάλη ενάντια στο καθεστώς του al-Sisi. Μια στροφή προς αυτή την στρατηγική θα περιορίσει την ικανότητα του κινήματος να δράσει στη διεθνή σκηνή, να παράσχει περαιτέρω αιτιολόγηση για την αντίθεση του καθεστώτος σε αυτό, και είναι ικανή να αποξενώσει ένα σημαντικό μέρος των παραδοσιακών μελών της. Το κίνημα ως εκ τούτου επισήμως επαναλαμβάνει ότι δεν τάσσεται υπέρ της βίας, αλλά εν όψει της αυξανόμενης απογοήτευσης μεταξύ των νέων, η προσήλωση στον μη βίαιο αγώνα θέτει σε κίνδυνο τον μικρό εναπομείναντα έλεγχο που ασκείται από την ηγεσία του κινήματος πάνω στα μέλη της. ΤΟ κίνημα υιοθετεί ως εκ τούτου ενα ενδιάμεσο μονοπάτι, απεικονίζοντάς το ως "επαναστατικό” -μια σκοπίμως αόριστη έννοια της οποίας η σημασία αλλάζει και υπόκειται σε διαφορετικές ερμηνείες. Αυτές οι ερμηνείες κυμαίνονται από διαμαρτυρίες και λαϊκές εξεγέρσεις σε σαμποτάρισμα ενεργειών όπως η καύση των πόλων utilities και ανατινάσσοντας τις υποδομές μεταφορών σε στοχευμένες τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας.
Συμμετοχή στην τρομοκρατία: Επιπτώσεις για το Ισραήλ και την περιφέρεια
Είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε το εύρος της εμπλοκής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο κύμα τρομοκρατίας στην Αίγυπτο και στις επιθέσεις που έχουν γίνει ζήτημα σχεδόν καθημερινής ρουτίνας και έχουν κοστίσει έναν μεγάλο αριθμό ζώων μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας, δικαστών, πολιτικών που υποστηρίζουν το καθεστώς και άλλων. Οι περισσότεροι από τους ισλαμιστές που επιχειρούν στην Αίγυπτο, δεν είναι ακριβώς μέλη καμιάς οργάνωσης, και ως εκ τούτου η ισλαμική τρομοκρατία δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη μία απευθείας σύνδεση με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Παρόλα αυτά, η διαδικασία των μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας να ολισθαίνουν σε διάφορους τύπους βίαιης δράσης, είναι σαφής. Πιστεύεται ότι τουλάχιστον κάποιοι από τις μικρές τρομοκρατικές κυψέλες που επιχειρούν στην περιοχή της Κοιλάδας του Νείλου, ιδρύθηκαν από πρώην ακτιβιστές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Είναι επίσης γνωστό ότι αρκετοί πρώην ακτιβιστές έχουν ενταχθεί στην Ansar Bait al-Maqdis -το παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους στην χερσόνησο του Σινά- τα τελευταία δύο χρόνια.
Αυτή η επικίνδυνη διαδικασία είναι πιθανό να έχει βαρυσήμαντες συνέπειες όχι μόνο για τη σταθερότητα του Αιγύπτου, αλλά επίσης και για την περιφερειακή σταθερότητα. Οι παγκόσμιες τζιχαντιστικές οργανώσεις που συνδέονται με το Ισλαμικό Κράτος και την al-Qaeda, καταβάλλουν έντονες προσπάθειες να διεισδύσουν στο κενό που άφησε η κάμψη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην εξουσία και στην επιρροή. Αν και ένα σημαντικό ιδεολογικό χάσμα διαχωρίζει το Ισλαμικό κράτος από την al-Qaeda από την μια πλευρά, απο τα πολιτικά ισλαμικά κινήματα από την άλλη, η αποδυνάμωση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, σε συνδυασμό με την σοβαρή καταστολή από το αιγυπτιακό καθεστώς, προστέθηκε στην απώλεια εμπιστοσύνης σχετικά με το ότι η αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση μη βίαιων μεθόδων και την αύξηση της επιρροής των σαλαφιστών, έχουν μειώσει υτό το κενό. Η απώλεια εξουσίας που επιτεύχθηκε με δημοκρατικά μέσα από την μουσουλμανική Αδελφότητα, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την επιτυχία του Ισλαμικού Κράτους στο να εδραιώσει τον ισλαμικό κανόνα μέσω της πολεμικής σε διάφορες περιοχές της Συρίας, του Ιράκ και της Λιβύης.
Η ενοποίηση των πυρήνων του Ισλαμικού Κράτους τους τελευταίους μήνες στο Κάιρο και κοντά στα σύνορα Αιγύπτου-Λιβύης, δείχνει μια προσπάθεια για επέκταση της δραστηριότητας του Ισλαμικού Κράτους πέρα από τη Σινά, στην ίδια την Αίγυπτο. Η ακραία πολιτική πόλωση στην Αίγυπτο, σε συνδυασμό με την απώλεια κατεύθυνσης από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, έχει αφήσει αρκετούς θυμωμένους και δυσαρεστημένους νέους, πρόθυμους να πάρουν εκδίκηση εναντίον του καθεστώτος. Οι παγκόσμιες τζιχαντιστικές οργανώσεις έχουν στόχο να καλύψουν αυτό τον χώρο, και έχουν πολλά να προσφέρουν στους ισλαμιστές αντιπάλους του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης, της προμήθειας όπλων, της εκπαίδευσης, και ενός υψηλού επιπέδου προπαγάνδας media και διαδικτύου. Η κατάρριψη του ρωσικού επιβατικού αεροσκάφους στο Σινά, είναι ένα παράδειγμα της δυναμικής καταστροφών της αύξησης της εξουσίας του Ισλαμικού Κράτους στην Αίγυπτο. Για το Ισραήλ, η πιθανή απειλή βρίσκεται στην ενοποίηση των οργανώσεων που προσδιορίζεται με το Ισλαμικό Κράτος κοντά στα νοτιοδυτικά σύνορα, στην περαιτέρω διείσδυση από το Ισλαμικό Κράτος και από άλλες τζιχαντιστικές οργανώσεις στη Λωρίδα της Γάζας, και την αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου. Από μια ευρύτερη προοπτική, η εξάπλωση του Ισλαμικού Κράτους στη Βόρεια Αφρική θα επηρεαστεί επίσης σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά του να εκμεταλλευτεί την κρίση του πολιτικού ισλάμ που προκλήθηκε από την πτώση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.inss.org.il/index.aspx?id=4538&articleid=11150
