Η Τουρκία μπροστά στην ελληνική κρίση
ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Δέσμευση τεράστιων περιοχών του Αιγαίου ως πεδίων βολής, πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου, εμπλοκές τουρκικών με ελληνικά μαχητικά, όλα αυτά συνθέτουν ένα γνώριμο σκηνικό στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Από το 1964, άλλωστε, η Τουρκία έχει καταδείξει ότι θεωρεί απολύτως θεμιτό να ασκεί πιέσεις στην Ελλάδα μέσω της στρατιωτικής της μηχανής. Η διαφορά είναι ότι, εδώ και αρκετά χρόνια, η ελληνοτουρκική ένταση είχε μεταφερθεί στην ανατολική Μεσόγειο. Στο Αιγαίο σημειώνονταν σποραδικά περιστατικά, που λειτουργούσαν περισσότερο ως υπόμνηση των τουρκικών θέσεων. Τους τελευταίους μήνες, όμως, το σκηνικό δείχνει να έχει αλλάξει, με την ένταση να επανέρχεται στο Αιγαίο. Επιπλέον, πέραν της στρατιωτικής πιέσεως, επανήλθαν και οι απόψεις περί «γκρίζων ζωνών».
Μία πρώτη ερμηνεία είναι ότι όσα συμβαίνουν συνδέονται με τις ισορροπίες που διαμορφώνονται στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας. Μετά το 2007, οι Ισλαμιστές συγκρούσθηκαν με τον στρατό, που ήταν θεματοφύλακας των κεμαλικών αρχών. Η ηγεσία του στρατεύματος σταμάτησε την άσκηση εξωτερικής πολιτικής και περιορίσθηκε σε αγώνα επιβιώσεως. Ο νέος εχθρός του Ερντογάν μετά το 2013, το κίνημα Γκιουλέν, οδήγησε στην αποκατάσταση των σχέσεων κυβερνήσεως-στρατού. Εν πολλοίς, τα πράγματα δείχνουν να επιστρέφουν στην παλιά «καλή» εποχή, όπου οι στρατιωτικοί είναι επιθετικοί, διότι (υποτίθεται ότι) λειτουργούν αυτονομημένοι από το υπόλοιπο σύστημα, εν αντιθέσει προς τους πολιτικούς που είναι πιο διαλλακτικοί. Πρόκειται για μια αποδεκτή ερμηνεία που δεν εξηγεί για ποιο λόγο υπάρχει η ένταση, ειδικώς τους τελευταίους μήνες. Επίσης, η θεωρία των «γκρίζων ζωνών» επανήλθε από πολιτικούς και όχι στρατιωτικούς.
Μια άλλη άποψη είναι ότι οι Τούρκοι κουράσθηκαν να περιμένουν. Είχαν προχωρήσει ήδη από το 2014 σε συγκεκριμένες προτάσεις για την υιοθέτηση πρακτικών στο Αιγαίο, που θα μείωναν τις καθημερινές εντάσεις. Η επί πολλούς μήνες απροθυμία της ελληνικής πλευράς να απαντήσει, οδήγησε στην κλασική μέθοδο: άσκηση πιέσεων διά της στρατιωτικής οδού. Και αυτή η άποψη ανταποκρίνεται μόνον εν μέρει στην αλήθεια. Είναι γεγονός ότι τους τελευταίους μήνες του 2014 η Τουρκία ζήτησε να συζητηθούν τα πεδία βολής στο Αιγαίο και η ελληνική πλευρά δεν έχει απαντήσει. Τα πεδία βολής, όμως, υφίστανται ως θέμα από τη δεκαετία του 1970. Επιπλέον, από το 2008 οι Τούρκοι προτείνουν κατά καιρούς μέτρα και νέες πρακτικές, που απορρίπτονται είτε ευθέως είτε εμμέσως, λόγω του ότι επιχειρούν να αλλάξουν τις ισορροπίες στο Αιγαίο. Δεν υπήρξε, όμως, τέτοια ένταση.
Μία τρίτη άποψη λέει ότι η τουρκική στάση αποτελεί απάντηση στον νέο υπουργό Εθνικής Αμυνας, που «προκαλεί» με διάφορους τρόπους. Υπήρξε, άλλωστε, και σχετικό τουρκικό διάβημα. Στην πραγματικότητα, πλην της καταθέσεως στεφάνου στα Ιμια, ο κ. Καμμένος δεν κάνει κάτι διαφορετικό από τους προκατόχους του, επισκεπτόμενος φυλάκια σε ακριτικές περιοχές. Αντιθέτως, το διάβημα επιβεβαιώνει πόσο προσεκτικά παρακολουθεί η Τουρκία τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Η προσπάθεια διαχωρισμού του κ. Καμμένου από την υπόλοιπη κυβέρνηση δείχνει ότι η Αγκυρα είναι καλά διαβασμένη ως προς τις εσωτερικές ισορροπίες της κυβερνήσεως.
Το μείζον, που δεν πρέπει να ξεχνάμε σε όλες αυτές τις προσπάθειες ερμηνείας της πολιτικής της γείτονος χώρας, είναι ότι η Τουρκία προσπαθεί παγίως να εκμεταλλευθεί περιόδους ελληνικής αδυναμίας. Ο κατάλογος είναι μακρύς.
Κατοχή: Ενώ η Ελλάδα βρισκόταν υπό τριπλή κατοχή, οι τουρκικές αρχές επέβαλαν στους Ελληνες της Κωνσταντινουπόλεως τον ειδικό φόρο περιουσίας, το βαρλίκι, που διέλυσε οικονομικά πολλούς ομογενείς.
Σεπτεμβριανά 1955: Το 1955, ενώ στην Ελλάδα υπήρχε κενό εξουσίας λόγω του θανάτου του πρωθυπουργού Παπάγου, το τουρκικό κράτος οργάνωσε τα Σεπτεμβριανά κατά της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη.
Δικτατορία 1967-1974: Το 1967 με την αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο και το 1974 με την εισβολή στο νησί, η Τουρκία εκμεταλλεύθηκε τη διπλωματική απομόνωση στην οποία βρισκόταν η Ελλάδα λόγω του δικτατορικού καθεστώτος.
Κρίση στα Ιμια: Το 1996, η κρίση στα Ιμια έγινε σε μια μεταβατική περίοδο, ύστερα από πολύμηνη απουσία πολιτικής ηγεσίας.
Από το 2010 και μετά, η οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση που διέρχεται η χώρα, μας έχει αποδυναμώσει διεθνώς. Το διπλωματικό μας κεφάλαιο χρησιμοποιείται πρωτίστως στον οικονομικό τομέα, ενώ θα χρειασθούν πολλές προσπάθειες για να αποκατασταθεί το διεθνές κύρος της Ελλάδος. Είναι γεγονός ότι έως τώρα η Τουρκία δεν προσπάθησε να εκμεταλλευθεί με ακραίες ενέργειες την οικονομική κρίση στην οποία είμαστε βυθισμένοι. Αποτρεπτικά λειτουργεί, αφενός η εμπλοκή της με τη Συρία, το ιρακινό Κουρδιστάν και τους Κούρδους και, αφετέρου, το γεγονός ότι η οικονομική κρίση έχει στρέψει τη διεθνή προσοχή στην Ελλάδα. Απροκάλυπτοι τυχοδιωκτισμοί εκ μέρους της Τουρκίας θα δημιουργούσαν διεθνώς άσχημη εντύπωση.
Οι περισσότερες από τις ερμηνείες που προαναφέρθηκαν (με βασικότερη την επιστροφή του στρατού) για να εξηγήσουν την ξαφνική ένταση στο Αιγαίο έχουν αντίκρισμα. Μη γελιόμαστε, όμως. Το βασικό κίνητρο της Τουρκίας είναι να εκμεταλλευθεί την τρέχουσα ελληνική αδυναμία. Υπ’ αυτό το πρίσμα, είναι σαφές ότι τα προβλήματα θα ενταθούν περαιτέρω τους επόμενους μήνες.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι δικηγόρος, επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Μόλις εξέδωσε το βιβλίο του «Ελληνοτουρκικές Σχέσεις» (εκδ. Πατάκη) που καλύπτει την περίοδο από το 1922 έως σήμερα.
