Οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων μπαίνουν εύκολα, αλλά βγαίνουν δύσκολα
SWAHA PATTANAIK / REUTERS
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Ενα παγόβουνο αρχίζει να λιώνει σιγά σιγά στην Ισλανδία. Το σκανδιναβικό κράτος αποφάσισε να λάβει τα πρώτα μέτρα για τη σταδιακή κατάργηση των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων που υιοθετήθηκαν προ επταετίας.
Στη χρηματοπιστωτική κρίση που κλιμακώθηκε μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008, κατέρρευσαν οι τρεις ισχυρότερες τράπεζες της Ισλανδίας και η κυβέρνηση ζήτησε οικονομική βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Ωστόσο, οι Ελληνες που μπορεί να καταλήξουν στην εφαρμογή μιας «νοτιότερης» εκδοχής των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων θα πρέπει να είναι επιφυλακτικοί ως προς αυτό το ενδεχόμενο. Διότι είναι πολύ πιο δύσκολη η κατάργηση των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων σε σχέση με την επιβολή τους, όπως ανακαλύπτει η Ισλανδία.
Το Ρέικιαβικ εξετάζει σήμερα μέτρα για να αποτρέψει τη μαζική εκροή κεφαλαίων που είναι δεσμευμένα εντός των συνόρων της χώρας εδώ και μια επταετία. Οι πιστωτές των τριών χρεοκοπημένων τραπεζών –Glitnir, Landsbanki και Kaupthing– αλλά και οι επενδυτές της Ισλανδίας κατέχουν περιουσιακά στοιχεία 1,2 τρισ. ισλανδικών κορονών ή 8 δισ. ευρώ. Αντανακλούν, περίπου, το 15% του ΑΕΠ της χώρας και παραμένουν ακινητοποιημένα εντός συνόρων από το 2008. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε, αρχές Ιουνίου, ότι σκοπεύει άμεσα ή έμμεσα να φορολογήσει εκείνους που θα αποπειραθούν να πάρουν από τη χώρα κεφάλαια που τους οφείλονται από τις χρεοκοπημένες τράπεζες. Πρόταση της κυβέρνησης είναι να επιβάλει φόρο έως και 39% σε εκείνους που θα επιθυμήσουν να «εξαγάγουν» τα κεφάλαιά τους από τη χώρα. Είναι σαφές ότι η απομάκρυνση των ελέγχων θα είναι χρονοβόρα διαδικασία.
Δίχως αμφιβολία, οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων βοήθησαν την οικονομία της Ισλανδίας. Ηταν ένα απαραίτητο μέτρο το 2008, επειδή η ονομαστική αξία των τριών ισχυρότερων τραπεζών της χώρας ήταν δεκαπλάσια του ΑΕΠ της.
Η πραγματική αξία τους ήταν αρκετά χαμηλότερη και, τελικά, οι τράπεζες χρεοκόπησαν. Οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων έδωσαν χρόνο στην κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει την κατάσταση στον τραπεζικό κλάδο χωρίς να καταφύγει σε σπασμωδικές κινήσεις, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη σύγχυση.
Η ύφεση στην οικονομία της Ισλανδίας ήταν αρκετά σοβαρή και βαθιά. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να ανακάμψει η οικονομία. Μόνο μέσα στο τρέχον έτος, το ΑΕΠ θα ξεπεράσει τα επίπεδα προ του 2008. Ομως, η κυβέρνηση της Ισλανδίας, η οποία υποβλήθηκε σε σκληρό δανειοδοτικό πρόγραμμα του ΔΝΤ της τάξεως των 2,15 δισ. δολαρίων, έπρεπε να λάβει κάποιες σκληρές αποφάσεις, που έφεραν αποτελέσματα. Ο προϋπολογισμός και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών βρίσκονται σε πλεόνασμα, ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν σήμερα ανασυγκροτηθεί έως ένα βαθμό.
Η Ελλάδα μπορεί να ατενίζει αυτό το σενάριο ως απαραίτητο μέτρο για να αποφευχθεί η τραγική εξάντληση της ρευστότητας στην οικονομία. Οι τράπεζες της χώρας ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα, διότι οι καταθέσεις κυμαίνονται στο χαμηλότερο επίπεδο μιας δεκαετίας. Αλλά οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων μπορούν να δώσουν μόνο μια ανάσα. Δεν μπορούν να αντικαταστήσουν σοβαρές μεταρρυθμίσεις.
Πέραν τούτου, οι αφερέγγυες τράπεζες δεν είναι το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας. Πρέπει να βρεθεί μια λύση στο πρόβλημα της μη βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους και των αδύναμων θεσμών του κράτους.
Μία από τις βασικές προκλήσεις της χώρας είναι να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στις αγορές. Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων θα καθυστερήσουν ως προς την επίλυση όλων αυτών των ζητημάτων.
Στην Ισλανδία, οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων ήταν μέρος της λύσης. Μπορεί, τελικά, να είναι μια αναπόφευκτη εξέλιξη για την Ελλάδα εάν παύσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να στηρίζει το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Αλλά θα αποτελούσαν μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης.
