Διελκυστίνδα στην ΠΓΔΜ
Το σκάνδαλο των υποκλαπεισών συνομιλιών θα οδηγήσει τα Σκόπια πιο κοντά στην Ρωσία;
Besir Ceka
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Η ΠΓΔΜ (πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας) έχει εμπλακεί σε μια βαθιά πολιτική κρίση. Από τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, πάνω από 500 καταγραμμένες ηχογραφήσεις φερόμενων ως συνομιλιών διαφόρων αξιωματούχων, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού πρωθυπουργού, Νικόλα Γκρούεφσκι, και μερικών από τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου του,
έχουν κυκλοφορήσει σε 36 συνέχειες από τον Ζόραν Ζάεφ, ηγέτη του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης, ο οποίος ισχυρίζεται ότι καταγράφηκαν από κάποιον πληροφοριοδότη από το εσωτερικό της μυστικής αστυνομίας της ΠΓΔΜ. Οι ηχογραφήσεις του περιλαμβάνουν περισσότερες από μισό εκατομμύριο συνομιλίες [1] οι οποίες έλαβαν χώρα μεταξύ 2007 και 2013. Αν αποδειχθεί ότι είναι αυθεντικές, αυτές οι «βόμβες» πληροφοριών, όπως τις αποκαλεί ο Ζάεφ, απεικονίζουν μια συγκλονιστική κατάχρηση εξουσίας από το κυβερνών κόμμα στην ΠΓΔΜ.
Αρχικά, αποκαλύπτουν τον έλεγχο, ή τις προσπάθειες για επιβολή ελέγχου, του δικαστικού συστήματος και άλλων κυβερνητικών κλάδων από τον στενό κύκλο του πρωθυπουργού. Σε μια συνομιλία, η Filimena Manevska (σύζυγος του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης, Mihajlo Manevski) και ο Vlatko Mijalkov (ξάδελφος του πρωθυπουργού) συζητούν αν η Ljupka Arsenievska, η πρόεδρος εφετών, είναι «δική τους» και αν μπορούν να την εμπιστευτούν για κάποια απροσδιόριστη υπόθεση. Η Manevska λέει, «Είναι απολύτως δική μας ... Επισκέψου την χωρίς δισταγμό. Πες της ότι σε έστειλε η Filimena. Δεν υπάρχει πρόβλημα». Σε μια άλλη ηχογράφηση, η Γκορντάνα Γιανκουλόβσκα (υπουργός Εσωτερικών) λέει στον Martin Protuger (αρχηγό του επιτελείου του Πρωθυπουργού) ότι «δεν μπορούμε να καταβάλουμε μισθούς σε εκείνους [που εργάζονται] στα θεσμικά όργανα που μας προκάλεσαν προβλήματα κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ... Χρειαζόμαστε μια διεξοδική ανάλυση, για να καθαρίσουμε [τα θεσμικά όργανα] πριν αναλάβει τα καθήκοντά της η νέα κυβέρνηση». Στην συνέχεια, ο Protuger εκφράζει την συμφωνία του, «... πρέπει να πάρουν ένα μάθημα ... πρέπει να εκδιωχθούν».
Οι υποκλαπείσες συζητήσεις υπονοούν επίσης την ύπαρξη σοβαρής εκλογικής νοθείας. Σε μια συζήτηση σχετικά με την δημιουργία ψευδών εγγραφών [σε εκλογικούς καταλόγους], κάποιος άγνωστος ομιλητής συμβουλεύει τον Υπουργό Εσωτερικών, «Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, γιατί βρισκόμαστε υπό παρακολούθηση ... και φοβάμαι ότι ο ΟΑΣΕ [Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη], θα ενεργοποιηθεί ξανά, θα αρχίσει να γαβγίζει ...» στον οποίο η Γιανκουλόβσκα απαντά, «Θέλω να πω ότι δεν μπορείς να έχεις 40 νέους ανθρώπους σε ένα χωριό με πληθυσμό 5 ατόμων».
Μερικές από τις υποκλαπείσες συνομιλίες δίνουν στοιχεία που σχετίζονται και με το οικονομικό έγκλημα. Κάποια στιγμή, ο πρωθυπουργός φέρεται να ακούγεται να συζητάει με τον υπουργό Μεταφορών και Επικοινωνιών, Γιανακιέσκι, για μίζες πολλών εκατομμυρίων δολαρίων που αφορούν κάποιες κινεζικές κατασκευαστικές εταιρείες. Ο Γιανακιέσκι λέει, «ένα 5 [τοις εκατό] του όλου θέματος θα περάσει. Εξαρτάται από την προσφορά, αλλά θα κυμανθεί μεταξύ 15 και 18 [εκατομμυρίων ευρώ], με βάση κάποιες προβολές του τι θα προσφέρουν». Κυβερνητικά έγγραφα [2] δείχνουν ότι το τμήμα της εθνικής οδού στο οποίο αναφέρεται η συγκεκριμένη συζήτηση κόστισε περίπου 375 εκατομμύρια ευρώ και μια μίζα της τάξεως του 5% θα ανερχόταν σε περίπου 19 εκατομμύρια ευρώ.
Και ο κατάλογος συνεχίζεται -από συναλλαγές σχετικά με τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης έως την χρήση δημόσιων πόρων για την αγορά ενός πολυτελούς αυτοκινήτου, φτάνοντας ακόμα και μέχρι συγκαλύψεις δολοφονιών.
Ο Γκρουέφσκι καταδίκασε τις διαρροές, υποστηρίζοντας ότι οι υποκλαπείσες συζητήσεις καταγράφηκαν παράνομα και στην συνέχεια δέχθηκαν περικοπές, επεξεργασία ή άλλου είδους παραποίηση για να τον παρουσιάσουν από μια δυσμενή οπτική. Φαίνεται, όμως, ότι λίγοι πιστεύουν αυτήν την ιστορία, συμπεριλαμβανομένων των Δυτικών αξιωματούχων. Μια πρόσφατη κοινή δήλωση [3] από διάφορους πρέσβεις στην ΠΓΔΜ, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που προέρχονται από την Γαλλία, την Γερμανία, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημείωσε: «Έχουμε εκφράσει επανειλημμένα συγκεκριμένα τις ανησυχίες μας στον πρωθυπουργό ότι η κυβέρνησή του δεν έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την λογοδοσία για τις ποικίλες καταγγελίες κυβερνητικών αδικημάτων που προέκυψαν από τις αποκαλύψεις. Αυτή η συνεχιζόμενη απραξία εγείρει σοβαρές αμφιβολίες ως προς την δέσμευση της κυβέρνησης της ΠΓΔΜ στις δημοκρατικές αρχές και αξίες της Ευρω-Ατλαντικής κοινότητας». Οι αξιωματούχοι εξέφρασαν, επίσης, την άποψη ότι οι πληροφορίες που προέκυψαν από τις διαρροές έθεσαν σε κίνδυνο την αίτηση της ΠΓΔΜ για την ένταξή της στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Αντί να πειθαρχήσει τα Σκόπια, ωστόσο, η προειδοποίηση της Δύσης ίσως σπρώξει την ΠΓΔΜ πιο κοντά στην Ρωσία. Από τότε που ξεκίνησε η κρίση, η ΠΓΔΜ έχει αποστασιοποιηθεί ακόμα περισσότερο από την ΕΕ και την Δύση –το ταξίδι του προέδρου, Γκιόργκε Ιβάνοφ [4], στην Μόσχα για την Ημέρα Νίκης στην Ευρώπη αποτελεί ένδειξη αυτής της τάσης. Αυτό ήρθε αφότου ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκολα Ποπόσκι, εξέφρασε τις επιφυλάξεις του [5] σχετικά με τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η Ρωσία έλκεται από την ΠΓΔΜ για στρατηγικούς λόγους, καθώς, δεδομένου ότι η Μόσχα προσπαθεί να κατασκευάσει αγωγούς φυσικού αερίου [6] προς την Δυτική Ευρώπη που να παρακάμπτουν την ουκρανική επικράτεια. Η Ρωσία χρησιμοποιεί επίσης ήπια δύναμη για να φλερτάρει με τα Σκόπια: Καθιέρωσε πρόσφατα νέες υποτροφίες για φοιτητές της ΠΓΔΜ με σκοπό να σπουδάσουν στην Ρωσία. Όλα αυτά φανερώνουν το έντονο ενδιαφέρον της Ρωσίας για άσκηση επιρροής στα Βαλκάνια. Κατά συνέπεια, όπως έχει ήδη προειδοποιήσει ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, η ΠΓΔΜ μπορεί να βρεθεί «στην γραμμή του πυρός [7]» της εντεινόμενης διαμάχης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.
Ωστόσο, υπάρχει μικρή λαϊκή υποστήριξη εντός της ΠΓΔΜ για αναπροσανατολισμό προς την Μόσχα. Σε αντίθεση με την Σερβία, όπου πολλοί κατηγορούν την αμερικανική βομβιστική εκστρατεία του ΝΑΤΟ το 1999 για την απώλεια του Κοσσυφοπεδίου, η πλειοψηφία των εθνοτικών «Μακεδόνων» βλέπουν θετικά την Δύση, θεωρώντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο για την διατήρηση της συνοχή της χώρας κατά την διάρκεια της ένοπλης σύγκρουσης με τους εθνοτικούς Αλβανούς το 2001 και βλέποντας την ένταξη στην ΕΕ ως τον κορυφαίο στόχο της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.
Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, χαιρετά δια χειραψίας τον πρόεδρο της ΠΓΔΜ, Γκιόργκε Ιβάνοφ, κατά την διάρκεια των εορτασμών της Μόσχας για το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, στις 9 Μαΐου του 2015. RIA NOVOSTI VIA REUTERS
Για τον Γκρούεφσκι, όμως, η ένταξη της χώρας στην ΕΕ αποτελεί χαμηλή προτεραιότητα. Με την πολιτική και την προσωπική περιουσία του να βρίσκονται σε κίνδυνο, η φιλία της Ρωσίας ίσως αποδειχθεί ακαταμάχητη για εκείνον, την ώρα που αναζητά μανιωδώς τρόπους για να παραμείνει στην εξουσία. Αυτή η σύγκρουση -μεταξύ της πολιτικής και της δημόσιας θέλησης- μπορεί να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την σταθερότητα της χώρας.
Στην πραγματικότητα, το όνειρο της ένταξης σε μια Ευρώπη χωρίς σύνορα είναι εκείνο που έχει διατηρήσει την ύπαρξη μιας εύθραυστης ειρήνης μεταξύ των γηγενών κατοίκων της ΠΓΔΜ και των μειονοτικών εθνοτικών Αλβανών τα τελευταία 14 χρόνια. Αν η σημερινή κυβέρνηση καταφέρει να επιβιώσει με κάποιον τρόπο από το σκάνδαλο που βρίσκεται σε εξέλιξη και παραμείνει στην εξουσία, η συνεχής στήριξη της στην Ρωσία θα εξοργίσει τους Αλβανούς, οι οποίοι είναι ήδη πεπεισμένοι ότι οι εθνικιστικές πολιτικές της σημερινής κυβέρνησης έφεραν την καταστροφή στην ΠΓΔΜ. Δεν θα βρίσκουν πια λόγους για να παραμείνουν πιστοί σε μια χώρα που προσανατολίζεται μακριά από την Ευρώπη και προς τον αυταρχισμό. Οι αυτονομιστές στο εσωτερικό της εθνοτικής ομάδας των Αλβανών, που αποτελεί σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού της ΠΓΔΜ, θα αποκτήσουν νέα πνοή, διακινδυνεύοντας έτσι μια καθολική εξέγερση των Αλβανών, οι οποίοι φαίνεται ότι έχουν ήδη δυσανασχετήσει από την καθυστέρηση της διαδικασίας της Ευρω-Ατλαντικής ενσωμάτωσης. Οι προοπτικές μιας ακόμα βίαιης σύγκρουσης στην αυλή της Ευρώπης, καθώς και η πιθανότητα να παρασύρει και τις γειτονικές βαλκανικές χώρες και να στείλει κύματα όσων ζητούν άσυλο στην Δυτική Ευρώπη, θα γίνουν τρομακτικά πραγματικές.
Η σημερινή κρίση, όμως, θα μπορούσε να έχει μια πιο θετική κατάληξη. Αν η σημερινή κυβέρνηση απομακρυνόταν από την εξουσία και ο Ζάεφ, ή κάποιος από το κόμμα του, εκλεγόταν για να σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση, οι πιθανότητες ένταξης στην ΕΕ θα παγιώνονταν. Σε αντίθεση με τον Γκρούεφσκι, το κεντροαριστερό κόμμα του Ζάεφ δεν οικοδόμησε την λαϊκή του στήριξη στον εθνικισμό και την προκλητική συμπεριφορά απέναντι στην Ελλάδα. (Η Ελλάδα ανακόπτει την προσπάθεια της ΠΓΔΜ για ένταξη της στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ επί χρόνια, γιατί υποστηρίζει πως το όνομα της χώρας εκφράζει μια σιωπηρή αξίωση για την βόρεια ελληνική επαρχία της Μακεδονίας και ιδιοποιείται την πολιτιστική κληρονομιά της αρχαίας Μακεδονίας. Η κυβέρνηση του Γκρούεφσκι απάντησε με την οικοδόμηση τεράστιων αγαλμάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου στα Σκόπια). Με την επίλυση της διαφωνίας του ονόματος, ο Ζάεφ θα κατάφερνε να αφαιρέσει οριστικά το εν λόγω εμπόδιο για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ και, ενδεχομένως, στην ΕΕ.
Η ένταξη στην ΕΕ, ωστόσο, αποτελεί δρόμο διπλής κατεύθυνσης. Η ΕΕ πάσχει από σοβαρά οικονομικά προβλήματα και πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αισθάνονται κόπωση σχετικά με την διεύρυνση της ΕΕ. Όμως, η ΕΕ πρέπει να σταματήσει να σέρνει τα πόδια της σε ό, τι αφορά την ΠΓΔΜ και τα Βαλκάνια και να θυμηθεί ότι η ένταξη στην ΕΕ είναι το πιο ισχυρό εργαλείο της εξωτερικής της πολιτικής. Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, Έντι Ράμα, εξέφρασε πρόσφατα την απογοήτευσή του, αναφέροντας ότι το Κοσσυφοπέδιο και η Αλβανία θα ενωθούν είτε μέσω της Ευρώπης είτε με τον «κλασσικό» τρόπο. Η ΕΕ ανέλαβε την πολιτική δέσμευση για την ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων πριν από 12 χρόνια, μέσω της διακήρυξης της Θεσσαλονίκης το 2003. Πρέπει τώρα να βρει την δύναμη και το θάρρος να βοηθήσει τις χώρες που επιθυμούν να ενταχθούν στην ΕΕ να πλησιάσουν αποφασιστικά την ένταξη. Αυτή η επιτακτική ανάγκη γίνεται όλο και πιο επείγουσα υπό το φως μιας αναδυόμενης Ρωσίας και της επιστροφής της γεωπολιτικής [8].
Η αμεσότερη πολιτική απάντηση από την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να είναι να αναγκάσουν τον Γκρούεφσκι να συμφωνήσει στην δημιουργία μιας μεταβατικής κυβέρνησης που θα ανοίξει τον δρόμο για πραγματικά δημοκρατικές εκλογές. Σε ένα μακροπρόθεσμο επίπεδο, η Ευρώπη πρέπει να επιδείξει την ξεκάθαρη αφοσίωση της σε ό, τι αφορά την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ.
Αν η Δύση χειριστεί σωστά την τρέχουσα κρίση, η ΠΓΔΜ μπορεί να προχωρήσει αποφασιστικά προς μια Ευρω-Ατλαντική ενσωμάτωση. Αν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η κρίση έχει πραγματικά την πιθανότητα να επιφέρει βίαιες εθνοτικές συγκρούσεις στο εσωτερικό της χώρας, ενώ η Ρωσία θα είναι πρόθυμη να επωφεληθεί από αυτήν την αστάθεια, προκειμένου να επεκτείνει την επιρροή της στα Βαλκάνια.
* Ο BESIR CEKA είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Davidson College.
Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/macedonia/2015-06-03/tug-war-mac...
Σύνδεσμοι
[1] http://www.nytimes.com/2015/05/15/world/europe/tiny-macedonia-confronts-...
[2] http://www.finance.gov.mk/en/node/3990
[3] http://macedonia.usembassy.gov/https/macedonia2/speeches/speeches2015/jo...
[4] http://www.mia.mk/en/Inside/RenderSingleNews/289/132633504
[5] http://www.balkaneu.com/skopje-reserved-eu-sanctions-russia/
[6] http://www.nytimes.com/2015/05/15/world/europe/tiny-macedonia-confronts-...
[7] http://www.voanews.com/content/threat-of-islamic-radicalization-russian-...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2014-04-17/return-geopolitics
