Νήσοι Σενκάκου/Ντιαογού, στη προέλευση της σινο-ιαπωνικής σύγκρουσης
Christian Kessler στη Le Monde Diplomatique
(Πηγή : http://infognomonpolitics.blogspot)
Η κινεζική οργή των τελευταίων ημερών έχει προκληθεί από την αγορά, στις 11 Σεπτεμβρίου, τριών από τα πέντε νησιά του αρχιπελάγους Σενκάκου από την ιαπωνική κυβέρνηση για το ποσό των ¥ 2,050 δισ. γιεν (21 εκατ. ευρώ).
Ανήκαν στον επιχειρηματία Kunioki Kurihara, κάτοικο του νομού Saitama. Εκτός από αυτά τα τρία νησιά - Uotsurijima, Kita-Kojima, Minami-Kojima - η κυβέρνηση ενδιαφέρεται να αποκτήσει το τέταρτο, τη Kubajima, ιδιοκτησίας της κας Kazuko Kurihara, αδελφής του προηγούμενου. Το κράτος είχε στην ιδιοκτησία του μέχρι σήμερα μόνο το πέμπτο νησί, τη Taishojima. Τρεις βράχοι, και αυτοί ακατοίκητοι, συμπληρώνουν ακόμη το σύνολο.
Η κυβέρνηση δικαιολόγησε την εθνικοποίηση ισχυρίζοντας ότι ήθελε να αντιμετωπίσει την επίθεση του κυβερνήτη του Τόκιο, Shintaro Ishihara, περιβόητου εθνικιστική συνήθους σε άσχετες δηλώσεις και συγγραφέα το 1993 του κείμενου «Η Ιαπωνία χωρίς ντροπή» . Είχε όντος ανακοινώσει στις 16 Αυγούστου την έναρξη μιας εγγραφής για την αγορά των νησιών αυτών -γεγονός που είχε ήδη οδηγήσει σε διαμαρτυρίες από την Κίνα, αλλά και από την Ταϊβάν που διεκδικεί και αυτή τις Νήσους.
Οι τριβές είναι παλιές. Σύμφωνα με τους Ιάπωνες, το ακατοίκητο αρχιπέλαγος θα επέστρεφε στον εθνικό κορβανά κατά τη διάρκεια της παράδοσης της Οκινάουα από τους Αμερικανούς το 1972. Και οι αξιώσεις του Πεκίνου και της Ταϊπέι θα είχαν ξεκινήσει μόνο μετά το 1969, μετά την ανακάλυψη στο υπόγειο της εν λόγω θαλάσσιας περιοχής, πλούσιων αποθεμάτων υδρογονανθράκων. Μικρο-συγκρούσεις πολλαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια. Τον Φεβρουάριο 2007, η Ιαπωνία διαμαρτυρήθηκε για την εισβολή ενός κινεζικού πλοίου, εξερεύνησης, και τον Οκτώβριο 2007, κατά της απόπειρας προσγείωσης Κινέζων εθνικιστών ακτιβιστών. Το 2008, η σύγκρουση ενός ιαπωνικού πλοίου της ακτοφυλακής με ένα αλιευτικό σκάφος της Ταϊβάν προκαλεί το ναυάγιο του τελευταίου. Λίγες μέρες αργότερα, εννέα στρατιωτικά περίπολικά σκάφη της Ταϊβάν περιστρέφονται γύρω από την Uotsuri-jima πριν επιστρέψουν στην Ταϊβάν.
Το 2010, ένα κινεζικό αλιευτικό ήρθε που αλίευε γύρω από το αρχιπέλαγος συγκρούεται με δύο ιαπωνικά περιπολικά της ακτοφυλακής κοντά στα νησιά. Το κινεζικό πλήρωμα συλλαμβάνεται. Στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, δύο δημοτικοί σύμβουλοι της πόλης Ισιγκάκι πηγαίνουν στο νησί Minami-Kojima. Στις 3 Ιανουάριου 2011, τέσσερις Ιάπωνες πηγαίνουν μεταξύ άλλων στη Uotsuri-jima.
Το καλοκαίρι του 2012 είδε την επιτάχυνση των προκλήσεων: στις 11 Ιουλίου, τρία κινεζικά αλιευτικά σκάφη διεισδύουν στα νερά των Νήσων Σενκάκου. Ακτιβιστές από το Χονγκ Κονγκ προσγειώνονται στις 15 Αυγ. στο νησί Uotsurijima προκειμένου να επιβεβαιώσουν την κινέζικη κυριαρχία. Λίγες ημέρες αργότερα, ακτιβιστές της ιαπωνικής άκρας δεξιάς υψώνουν στο ίδιο νησί την εθνική σημαία.
Τέλος, η έκκληση για δωρεές από τον κυβερνήτη του Τόκιο συγκεντρώνει περισσότερο από 1,4 δισ. γεν (14 εκατ. €). Δηλαδή, η πρωτοβουλία συλλέγει κάποια συμπάθεια του πληθυσμού.
Σε αυτή την σινο-ιαπωνική αναμέτρηση πρόσωπο με πρόσωπο, προστεθήκαν και τα πάντα, που έγιναν το σύμβολο της σινικής διπλωματίας. Η γέννηση στις 5 Ιουλίου, ενός μωρού πάντα του οποίου οι γονείς Shinshin ( Zhen Zhen στα κινεζικά) και Ri Ri ( Li Li στα κινέζικα) είχαν νοικιαστεί από την ιαπωνική κυβέρνηση το 2011 για ένα εκατομμύριο δολάρια ανά έτος, φαινόταν να αποτελεί καλό οιωνό για τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Αλλά το μωρό πέθανε ξαφνικά στις 11 Ιουλίου! Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, στις 28 Ιουνίου, ο κυβερνήτης του Τόκιο είχε προτείνει να ονομαστεί το νεογέννητο Sen Sen ή Kaku Kaku, χρησιμοποιώντας σύμφωνα με την κινεζική παράδοση, δυο ίδια ιδεογράμματα... επιλεγμένα από τους χαρακτήρες που αποτελούν το όνομα των Νήσων Σενκάκου. Ένα από τα πολλά κακά αστεία του...
Το αρχικό όνομα των νησιών, Ντιαογουτέ (Diaoyutai), χρονολογείται από τη δυναστεία των Μινγκ (XIV-XVII αιώνα) - χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από το Πεκίνο. Αποδεικνύεται από μια σειρά από ταξιδιωτικές περιγραφές. Αναφέρονται επίσης σε χάρτες και περιλαμβάνονται στο παράκτιο αμυντικό σύστημα της αυτοκρατορίας τον δέκατο έκτο αιώνα. Θεωρημένα ως terra nullius (έδαφος χωρίς ιδιοκτήτη), επειδή δεν κατηχήθηκε ποτέ από την Κίνα, τα λεγόμενα προσφέρθηκαν από την αυτοκράτειρα Cixi το 1893, στον Sheng Xuanhuai, έναν από τους βοτανολόγους της. Το διάταγμα της Cixi ήταν επομένως μια απλή «αξίωση κυριαρχίας». Οι Ιάπωνες, πολύ καλά κατατοπισμένοι για το δυτικό δίκαιο στο τέλος της εποχής Meiji, τα κατασχέθηκαν. Στη μέση του σινο-ιαπωνικού πολέμου, τα προσαρτήσουν μερικούς μήνες πριν από τη Συνθήκη της Shimonoseki (1895) η οποία επικυρώνει τη νίκη τους επί της Κίνας και επικυρώνει τη υπόθεση των νησιών. Με ένα συμπαγές δυνατό έθνος-κράτος, σε αντίθεση με την Κίνα και την Κορέα, που είχαν εμπλακεί στη φεουδαρχία τους, η Ιαπωνία, από το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα, θα προσαρτήσει διοικητικά και νομικά όλη τη περιφερική γραμμή της νησιώτικης περιφέρειας. Έθετε με αυτόν τον τρόπο τους σπόρους των μελλοντικών διχονοιών [ 1 ].
Οι Ιάπωνες καταλαμβάνουν τα νησιά Σενκάκου/Ντιαογού για πάνω από έναν αιώνα. Το 1945, όταν οι Κινέζοι ανακτούν πάλι τη Ταϊβάν [ 2 ], δεν απαιτούν την επιστροφή των νησιών στην αγκαλιά τους. Αυτά στη συνέχεια τίθενται υπό αμερικανική διοίκηση την ίδια μαζί με το νησί Οκινάουα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες τα επιστρέφουν το 1972, αλλά παραμένουν ουδέτεροι στο θέμα της κυριαρχίας. Διότι ο Σύμμαχος, γι 'αυτούς, τότε όπως και τώρα, είναι η Ιαπωνία.
Αυτά τα νησιά περιλαμβάνονται λοιπόν, σύμφωνα με το Τόκιο, στο πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης τ Ασφαλείας Ιαπωνίας-ΗΠΑ. Κάθε κινεζική επίθεση εναντίον τους θα μπορούσε να θεωρηθεί casus belli από τους Αμερικανούς. Ως εκ τούτου, οι διεκδικήσεις της Κίνας παρέμειναν περισσότερο συμβολικές παρά οτιδήποτε άλλο. Κατά την υπογραφή της Συνθήκης της σινο-ιαπωνικής φιλίας, το 1978, ο Κινέζος Πρόεδρος Deng Xiaoping είχε δηλώσει ότι έπρεπε να αφήσουν στις μελλοντικές γενιές την επίλυση αυτής της συνοριακής διαφοράς.
Παρά την αντι-ιαπωνικές ωθήσεις του πληθυσμού της, το Πεκίνο φαίνεται να κρατήσει αυτή τη κινεζική αντίληψη για ιστορικά ευέλικτα θαλάσσια σύνορα και να επικεντρωθεί στις οικονομικές σχέσεις. Η Ιαπωνία δεν διαχωρίζει την εδαφική υπόθεση από αυτή των ζωνών αλιείας [ 3 ].
Για το κινεζικό ναυτικό, τα νησιά παρουσιάζουν τεράστιο στρατηγικό ενδιαφέρον, για πρόσβαση στο χώρο του ωκεανού. Οι εμφανίσεις κινεζικών υποβρυχίων στην ιαπωνική ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) το 2004 είχαν προκαλέσει μια κλιμάκωση της έντασης. Ειδικά δεδομένου ότι ακόμη και καθαρά αμυντικό, το ιαπωνικό ναυτικό, με τα πολύ σύγχρονα πλοία και τα άκρως εξελιγμένα αντι-πυραυλικά συστήματα του, είναι αναμφισβήτητα το καλύτερο στην Ασία [ 4 ].
Οι Ηνωμένες Πολιτείες που έχουν αποφασίσει να ενισχύσουν την παρουσία τους στην Ασία, επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να υπερασπιστούν την Ιαπωνία, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Διότι το κλίμα έχει τεντωθεί επίσης μεταξύ της Ιαπωνίας και του κορεάτικου γείτονά της.
Η απροσδόκητη επίσκεψη στις 10 Αυγ 2012 του Πρόεδρου Lee Myung στο νησί Τακεσίμα (Tokto στην κορεατική) στη Θάλασσα της Ιαπωνίας (που ονομάζεται «Ανατολική Θάλασσα» στη Νότια Κορέα), η οποία ελέγχεται από τη Νότια Κορέα, αλλά διεκδικείται από την Ιαπωνία, προκάλεσε την οργή του Τόκιο.
Όσο τεντωμένες να είναι, αυτές οι σχέσεις δεν έχουν καμία σχέση με αυτές -εκρηκτικές- που συντηρεί η ιαπωνική εξουσία με τους Κινέζους ηγέτες.
Πρέπει επίσης, να θυμίσουμε ότι η Ιαπωνία δεν έχει επιλυθεί ακόμη την εδαφική διαφωνία της με τη Ρωσία -για τις Κουρίλες Νήσους [ 5 ].
Σημειώσεις
[1] Philippe Pelletier, Le Japon, géographie, géopolitique et géohistoire, éditions Sedes, 2007.
[2] L’île était occupée par le Japon depuis la fin de la guerre Sino-Japonaise, en 1895.
[3] Serita Kentarô, Nihon no ryôdo (le territoire japonais), Tokyo, Chûôkôronshinsha, 2002
[4] Jean-Pierre Cabestan, La politique internationale de la Chine, Presses de Sciences-Po, 2010.
[5] Philippe Pelletier, ibid.
Ο Christian Kessler είναι ιστορικός, επισκέπτης καθηγητής στο γαλλικό λύκειο του Τόκιο. Τελευταία συλλογική εργασία, Η Ιαπωνία των Samurai στην Φουκουσίμα, Fayard, 2011, ανατύπωση 2012.
