Οι αμερικανικές εκλογές και η Ελλάδα
Του Θεόδωρου Κουλουμπή
(Πηγή http://news.kathimerini.gr)
Οι εκλογές της 6ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ θα αποδειχθούν ιστορικής σημασίας. Το αποτέλεσμά τους θα επηρεάσει βαθύτατα τη φυσιογνωμία τής πιο πλούσιας και ισχυρής χώρας του πλανήτη και κατ’ επέκταση θα διαμορφώσει τη δομή και τις διαδικασίες του διεθνούς συστήματος.
Λίγες μέρες πριν από τις εκλογές, η επιλογή ανάμεσα στον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα και τον αντίπαλό του, κυβερνήτη Μιτ Ρόμνεϊ, είναι αμφίρροπη σύμφωνα με την πλειονότητα των δημοσκοπήσεων. Οι δύο άνδρες εκπροσωπούν διαμετρικά αντίθετες κοσμοθεωρίες: το νέο απέναντι στο παλιό, τη συλλογικότητα απέναντι στην ατομικότητα, το κράτος πρόνοιας απέναντι στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς, και την ισχύ των όπλων απέναντι στη λογική των διαπραγματεύσεων.
Μετά τη νίκη του Ομπάμα στις προεδρικές εκλογές του 2008 μια σατιρική εφημερίδα (The Onion) είχε αποδώσει τα αποτελέσματά τους με τον τίτλο «Ενας μαύρος αναλαμβάνει τη χειρότερη δουλειά στη χώρα». Οντως, με δεδομένο τον κατακερματισμό των ομάδων πίεσης και των επιμέρους συμφερόντων της αμερικανικής κοινωνίας, θεωρείται σχεδόν αδύνατο για οποιονδήποτε πολιτικό να ακολουθήσει μια καθαρά ορθολογική και ιδεολογικά προσανατολισμένη πολιτική. Μπορούμε όμως να υποστηρίξουμε και το ακριβώς αντίθετο, αν κρίνουμε με βάση παράγοντες, όπως η προσωπικότητα των ηγετών, οι πιέσεις των χρηματοδοτών τους, και η ποιότητα των άμεσων συνεργατών τους. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα με μια απλή σύγκριση της συμπεριφοράς δύο Δημοκρατικών προέδρων (Κένεντι και Τζόνσον) και δύο Ρεπουμπλικάνων (Μπους πατρός και Μπους υιού). Θα προσπαθήσουμε παρακάτω να σκιαγραφήσουμε τη μεγάλη διαφορά που θα προκύψει από την εκλογή του ενός έναντι του άλλου υποψηφίου.
Στην περίπτωση της εκλογής του Ρόμνεϊ, το μέλλον της Αμερικής θα συνεχίσει να βασίζεται στη διαφύλαξη της εθνικής ανεξαρτησίας, στην ατομική πρωτοβουλία και στην ευρηματικότητα των επιχειρηματιών, οι οποίοι σχηματίζουν τη ραχοκοκαλιά της χώρας. Σύμφωνα με τον Ρεπουμπλικάνο υποψήφιο, η Αμερική πρέπει να αποφύγει πάση θυσία το σπάταλο ευρωπαϊκό μοντέλο ενός κράτους πρόνοιας που απλώς δημιουργεί πολίτες-παράσιτα (το περίφημο 47%), που απαιτούν να σιτίζονται, να στεγάζονται και να περιθάλπονται από υπερτροφικές και πανάκριβες δημόσιες υπηρεσίες. Σε μια ιδιαίτερα άστοχη προεκλογική του ρήση, ο Ρόμνεϊ αναφώνησε ότι «οι ΗΠΑ δεν πρέπει να καταλήξουν στην κατάσταση της Ελλάδας». Στον καίριο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, πρέπει να αναμείνουμε τη χρησιμοποίηση νεοσυντηρητικών συνταγών περί μιας ηγεμονικής Αμερικής, η οποία θα ρυθμίζει τις παγκόσμιες εξελίξεις, θα αποφεύγει περιοριστικούς διεθνείς θεσμούς (κυρίως τον ΟΗΕ, αλλά και το ΝΑΤΟ), και θα λαμβάνει αποφάσεις μονομερώς που θα είναι απαλλαγμένες από πιέσεις και παραινέσεις ενοχλητικών φίλων και συμμάχων. Σε τακτικό επίπεδο, οι πιέσεις υπέρ μιας στρατιωτικής επιχείρησης για την καταστροφή πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Ιράν θα μπορούσαν να εμπλέξουν τις ΗΠΑ σε άλλη μια (μετά το Αφγανιστάν και το Ιράκ) μακρόχρονη και αιματηρή περιπέτεια στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Οσον αφορά τις σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα, οι εντάσεις θα αυξηθούν, καθώς οι επικρίσεις της Ουάσιγκτον για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις παραδοσιακά αυταρχικές αυτές χώρες θα πολλαπλασιασθούν.
Στην περίπτωση που επανεκλεγεί ο Ομπάμα, η λέξη κλειδί θα είναι «προσαρμογή» της υπερατλαντικής δύναμης στις επιταγές της παγκοσμιοποίησης (δηλαδή, της αυξανόμενης αλληλεξάρτησης των μεγάλων κέντρων οικονομικής ισχύος που συλλογικά διασκέπτονται και συντονίζονται στο πλαίσιο της λεγόμενης «ομάδας των είκοσι», γνωστής ως G-20). Στη δεύτερη τετραετία του σημερινού προέδρου θα συνεχιστεί ο εκσυγχρονισμός των ΗΠΑ με ένα ημιδημόσιο/ομοσπονδιακό σύστημα υγείας που σταδιακά θα εδραιωθεί, και με οικονομικές πολιτικές που θα βασίζονται στις παραδοχές του Τζον Μέιναρντ Κέινς - σύμφωνα με τις οποίες η κεντρική κυβέρνηση της κάθε χώρας έχει την υποχρέωση να παρεμβαίνει στην αναθέρμανση της οικονομίας σε περιόδους παρατεταμένης ύφεσης και ανεξέλεγκτης ανεργίας. Η διαφορά του Ομπάμα με τον Ρόμνεϊ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής προβλέπεται να είναι επίσης μεγάλη. Μετά την επανεκλογή του, έχοντας ήδη τερματίσει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Ιράκ, θα απεγκλωβίσει τη χώρα του και από την ανοιχτή πληγή ενός ανομοιογενούς και δυσκυβέρνητου Αφγανιστάν. Θα αψηφήσει, επίσης, τις κραυγές ανήσυχων νεοσυντηρητικών στοχαστών που θα επιμένουν στη μέθοδο των «στρατιωτικών λύσεων» στον ισλαμικό χώρο, και ιδίως στο φονταμενταλιστικό Ιράν. Στη διακυβέρνηση Ομπάμα η διπλωματία θα προηγείται του πολέμου. Κατά περίπτωση, θα γίνεται και χρήση παραστρατιωτικών μεθόδων για την εξουδετέρωση αρχιτρομοκρατών, όπως του αρχηγού της Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν.
Οσον μας αφορά, πρέπει να θεωρήσουμε ότι, ασχέτως του εκλογικού αποτελέσματος της 6ης Νοεμβρίου, η σημαντική βελτίωση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων θα συνεχιστεί στο προβλεπόμενο μέλλον. Αλλά, στη βάση της παραπάνω ανάλυσης, η επανεκλογή του Ομπάμα θα συμβάλει στη διατήρηση ενός λιγότερο συγκρουσιακού περιβάλλοντος στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Η χώρα μας, σε κάθε περίπτωση, έχει συμφέρον να παραμείνει βαθιά ριζωμένη στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Πρέπει να αγνοήσουμε τις σειρήνες του λόμπι της δραχμής, το οποίο -ασχέτως υπολογισμών και σκοπιμοτήτων- προσπαθεί να μετακινήσει την Ελλάδα στον χειμαζόμενο Τρίτο Κόσμο. Καλώς απονεμήθηκε το Νομπέλ Ειρήνης στην Ενωμένη Ευρώπη! Σκεφθείτε τι ξεπεράστηκε: οι σφαγές και τα μίση δύο παγκοσμίων πολέμων, οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες (φασισμός και κομμουνισμός) και τα αυταρχικά καθεστώτα που αυτές εξέθρεψαν, ο Ψυχρός Πόλεμος και οι εθνικιστικές εξάρσεις που τον ακολούθησαν. Ανήκουμε σήμερα σε μια ενοποιούμενη Ευρώπη, που παρά τα προβλήματα και τις αρρυθμίες της, προσφέρει το λιγότερο προβληματικό μοντέλο διακυβέρνησης που έχει εφευρεθεί μέχρι σήμερα.
* Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
