Η εθνικόφρων ανασφάλεια
Tου Στέφανου Κασιμάτη
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Ηταν οι ημέρες που ένα βλακώδες και κακοφτιαγμένο φιλμάκι στο Διαδίκτυο, με τον τίτλο «Η αθωότητα των μουσουλμάνων», είχε ξεσηκώσει θύελλα διαδηλώσεων στον ισλαμικό κόσμο και, στο CNN, ο Φαρίντ Ζακάρια έπαιρνε συνέντευξη από τον Βρετανό συγγραφέα Σάλμαν Ρούσντι.
Τον ρώτησε, λοιπόν, τι σκεπτόταν για τη δυσανάλογη προς τη σοβαρότητα της προσβολής αντίδραση των μουσουλμάνων: «Πρέπει να έχεις μέσα σου πολύ μεγάλη ανασφάλεια για να αισθάνεσαι ότι μπορεί να σε απειλήσει ένα τέτοιο πράγμα», είπε ο συγγραφέας, για τον οποίον θυμίζω ότι πέρασε δέκα χρόνια της ζωής του κρυπτόμενος, εξαιτίας της «φάτουα» που είχε εκδώσει για το κεφάλι του ο Χομεϊνί το 1989, με αφορμή το μυθιστόρημα «Σατανικοί στίχοι». (Για την ακρίβεια, πάντως, ο Ρούσντι χαρακτήρισε το επίμαχο φιλμάκι «ugly crap».)
Ευτυχώς, εμείς εδώ ακόμη δεν έχουμε γίνει Ισλάμ – παρότι ορισμένοι δεν καταφέρνουν να κρύψουν την περίεργη έλξη που τους προκαλεί. Εχω υπ’ όψιν, π.χ., τον πρόεδρο της ΙΔ΄ συνόδου της Βουλής των Ελλήνων, Βύρωνα Γ. Πολύδωρα. Διαισθάνεται κανείς έναν υφέρποντα θαυμασμό για τη στιβαρότητα του Ισλάμ, όταν, στα μέσα Σεπτεμβρίου, σε ερώτησή του για το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία αντιπαραβάλλει τον, κατά την άποψή του, «πόλεμο κατά του μαθήματος των Θρησκευτικών που λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα» με τα κρατούντα ήθη στον μουσουλμανικό κόσμο: «Στο Ισλάμ, τα θρησκευτικά καθήκοντα του μουσουλμάνου ξεκινούν σχεδόν από τη γέννησή του και καθορίζονται από το νομικό – ρυθμιστικό πλαίσιο, τη σαρία, που περιλαμβάνει εντολές για όλες τις πτυχές του βίου. Γι’ αυτό τον λόγο, ο μουσουλμάνος διδάσκεται από μικρή ηλικία το Κοράνι και οφείλει τυφλή και πλήρη υποταγή στις επιταγές του». Και λοιπόν; Επειδή αυτό ισχύει στο Ισλάμ είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται ως μέτρο για την Ελλάδα;
Οχι, ευτυχώς, δεν γίναμε ακόμη Ισλάμ. Ομως, η ίδια ανασφάλεια εκφράζεται μέσα από τις αντιδράσεις εκείνων που αισθάνονται ότι απειλείται η πίστη τους και η εθνική ταυτότητά τους από την ύπαρξη, λ.χ., της ιστοσελίδας «Ο γέρων Παστίτσιος», από ένα έργο όπου ο Αθανάσιος Διάκος παρουσιάζεται ως απατημένος σουβλατζής ή από την παράσταση «Corpus Christi» στο Χυτήριο. Η ίδια ανασφάλεια, σε τελευταία ανάλυση, είναι αυτή που κάνει τους ιθύνοντες στην ΕΡΤ να εξαφανίζουν μια «άσεμνη» σκηνή των δέκα δευτερολέπτων από ένα σίριαλ, το οποίο έχουν χρυσοπληρώσει για να το προβάλουν στο πρόγραμμά τους.
Η θρησκευτική πίστη, η εθνική ταυτότητα, όλα αυτά τέλος πάντων τα οποία οι απειλούμενοι νομίζουν ότι τα προασπίζονται, στην πραγματικότητα περισσότερο κινδυνεύουν από τους ίδιους και τις πράξεις τους. Από την τηλεοπτική εικόνα και το σχετικό βίντεο που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο, περισσότερο εκτίθεται με τη δημόσια συμπεριφορά του ο Ηλίας Παναγιώταρος παρά οι «βλάσφημοι» συντελεστές του «Corpus Christi». Οι τελευταίοι στήνουν μια θεατρική παράσταση που απευθύνεται αποκλειστικά και μόνον σε όσους θα επιλέξουν με την ελεύθερη βούλησή τους να την παρακολουθήσουν, ενώ ο βουλευτής της Χρυσής Αυγής επιβάλλει τη χυδαιότητα του υβρεολογίου του στους πάντες. Πιθανό είναι, βέβαια, το σόου της Χ.Α. να αποσκοπεί στη διείσδυσή της στις ψήφους των θρησκόληπτων, που δεν διαφέρουν και πολύ κατά τη νοοτροπία από τον Αχμεντινετζάντ. Γενικότερα, όμως, δεν έχει νόημα να αναζητεί κανείς τη λογική σε πράξεις και συμπεριφορές που τις υπαγορεύει η ανασφάλεια: ο καθένας μας στη ζωή του την έχει νιώσει κάποτε και μπορεί πολύ καλά να καταλάβει πώς στρεβλώνει την αντίληψη της πραγματικότητας και οδηγεί στον παραλογισμό.
Ούτε είμαστε Ισλάμ, αλλά ούτε και πρόκειται να γίνουμε, όσο και αν η κρίση κλονίζει την πάντα εύθραυστη αυτοπεποίθησή μας για τη θέση που έχουμε στον κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση είναι διαδικασία αναπόφευκτη και δεν αναχαιτίζεται: όπως κάθε φορά στην Ιστορία, οι αλλαγές που φέρνουν οι τεχνολογικές επαναστάσεις στο τέλος επικρατούν. Σημασία έχει, όμως, η επαφή και η ώσμωση με άλλους πολιτισμούς να γίνει ευκαιρία για αναστοχασμό της ταυτότητάς μας σε έναν κόσμο που αλλάζει. Η προσαρμογή είναι ο σίγουρος τρόπος για να την ενισχύσουμε, επειδή ό,τι δεν αλλάζει, αργά ή γρήγορα, θα σβήσει.
