Τους έριξε... ένα «τρύπιο» σωσίβιο η Μέρκελ
Της Ζέζας Ζήκου
Η διπλωματική ενέδρα που στήθηκε από τον Ολάντ και τον Ραχόι κατά της Μέρκελ τα μεσάνυχτα της Πέμπτης στις Βρυξέλλες, με στόχο να ανοίξει ο δρόμος για την ταχεία διάσωση των ισπανικών τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM), ήταν εντυπωσιακή.
Ομως, η Γερμανία δεν μπορούσε να επιτρέψει τελικά στην Ισπανία να μετακυλίσει τους κινδύνους των τραπεζών της στον ESM. Ο Ραχόι επιδίωκε απεγνωσμένα να δημιουργηθεί η τραπεζική ένωση από την αρχή του επόμενου έτους. Στη συνέχεια, αυτή θα ενεργοποιούσε αυτόματα τη μετατόπιση του βάρους της ανακεφαλαιοποίησης των ισπανικών τραπεζών από την Ισπανία στον ESM. Απλώς η Γερμανίδα καγκελάριος τούς έριξε ένα «τρύπιο» σωσίβιο. Τους είπε «ξεκινήστε χωρίς εμένα την τραπεζική ένωση»... «Εγώ θα σας συναντήσω το 2014»! Τόσο απλά. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες γερμανικές τράπεζες –κυρίως, όμως, οι Landesbanken και οι sparkassen– θα υπόκεινται μεν στον μηχανισμό τραπεζικής εποπτείας της ΕΚΤ, σε αντίθεση με ό,τι επιθυμούσε το Βερολίνο, αλλά μετά τον Ιανουάριο του 2014.
Οι Landesbanken ανήκουν κατά κανόνα στις κυβερνήσεις των τοπικών κρατιδίων και ειδικεύονται στις χορηγήσεις επενδύσεων των μικρού και μεσαίου μεγέθους γερμανικών επιχειρήσεων, των γνωστών Mittelstand. Τα προβλήματα των Landesbanken έχουν πλήξει τις εκατοντάδες αποταμιευτικές τράπεζες, τις sparkassen, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στον κλάδο των γερμανικών καταναλωτικών τραπεζών όσο και στο σύνολο της οικονομίας.
Σε ένα θέμα το οποίο δηλητηρίασε τις σχέσεις Γαλλίας και Γερμανίας, οι δύο ηγέτες πήραν αυτό που ήθελε ο καθείς, καταλήγοντας σε μια «συμφωνία» για «σταδιακή εφαρμογή από το 2013» της ενιαίας εποπτικής αρχής των τραπεζών της Ευρωζώνης. Την εποπτεία των 6.000 τραπεζών της Ευρωζώνης θα έχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το νομοθετικό πλαίσιο για την τραπεζική εποπτεία θα είναι «έτοιμο την 1η Ιανουαρίου του 2013». Το ζήτημα της τραπεζικής εποπτείας είναι πολύ ευαίσθητο, διότι είναι η προϋπόθεση για άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, από το νέο τείχος προστασίας στη Ζώνη του Ευρώ, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, χωρίς την προσθήκη της χρηματικής βοήθειας, στο δημόσιο χρέος της κάθε χώρας. Ο μηχανισμός αυτός δημιουργήθηκε για να εμποδίζει τις τραπεζικές κρίσεις να μετατραπούν σε κρίση χρέους. Το επιχείρημα ότι δεν μπορείτε να επιβάλετε μια τραπεζική ένωση ενάντια στη ρητή βούληση της γερμανικής κυβέρνησης, του γερμανικού Κοινοβουλίου, του γερμανικού λαού εν γένει και της Bundesbank, ήταν κυρίαρχο. Η προστασία των κρατικών τραπεζών –Landesbanks, όπως αποκαλούνται– είναι μείζον ζήτημα για τους Γερμανούς. Η κ. Μέρκελ συμφώνησε τελικά σε έναν συμβιβασμό, που είναι άσχετος με την επίλυση αυτής της κρίσης. Οντως, η Γερμανία δεν είναι έτοιμη για μια τραπεζική ένωση. Η Αγκελα Μέρκελ δεν έθεσε ποτέ τέτοιο πολιτικό ζήτημα στη Γερμανία. Το μόνο που έκανε ήταν να υποβαθμίζει τις συνέπειες ενός τέτοιου εγχειρήματος.
Ο Γενς Βάιτμαν, πρόεδρος της Bundesbank, είπε πρόσφατα ότι μια τραπεζική ένωση δεν είναι παρά ένας μηχανισμός μεταμφιεσμένης μεταφοράς πόρων. Θεωρεί ότι μια τραπεζική ένωση θα ανακεφαλαιοποιήσει τις ισπανικές τράπεζες εις βάρος των φορολογουμένων του Βορρά. Αυτή είναι η ουσία της τραπεζική ένωσης. Θα ήταν ανέντιμο βέβαια να το αρνηθούμε. Μια τραπεζική ένωση η οποία θα έχει δομηθεί με τον κατάλληλο τρόπο, θα αποτελεί μια δημοσιονομική ένωση. Αυτό όμως δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει μέσω μιας ντιρεκτίβας.
Ολα αυτά έχουν φέρει τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, σε δύσκολη θέση. Το πρόγραμμά του της αγοράς κρατικών ομολόγων της Ισπανίας χρειάζεται μια τραπεζική ένωση για να δουλέψει. Οι ενέσεις ρευστότητας της ΕΚΤ εγγυώνται τις τράπεζες προς το παρόν. Το πρόγραμμα OMT εγγυάται το δημοσιονομικό χρέος. Καθώς αυτά τα προγράμματα θα εξαντλούν τη δυναμική τους –κάτι που τελικά θα γίνει– η Ευρωζώνη θα χρειαστεί ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των δύο διαπλεγμένων κινδύνων των τραπεζών και των κρατικών χρεών. Μια τραπεζική ένωση θα έδινε ένα τέλος στον φαύλο κύκλο. Αλλά ακόμη και με μια τραπεζική ένωση σε εφαρμογή, η Ευρωζώνη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει έναν εξίσου θλιβερό φαύλο κύκλο λιτότητας και ύφεσης. Η δυναμική της ύφεσης είναι ανησυχητική. Αυτή είναι η αληθινή τραγωδία της διαχείρισης της κρίσης της Ευρωζώνης.
Η δημιουργία μιας τραπεζικής ένωσης, όπως και η έκδοση κοινών ομολόγων, προφανώς και είναι λογικές λύσεις. Η Γερμανία απορρίπτει την «αμοιβαιοποίηση» του χρέους με το επιχείρημα ότι ακόμη και οι ΗΠΑ απαιτούν από τις πολιτείες να εγγυηθούν για το δικό τους χρέος. Ωστόσο, οι ΗΠΑ εκδίδουν ομοσπονδιακά ομόλογα, τα οποία στηρίζονται από φορολογικά έσοδα του ομοσπονδιακού κράτους, δημιουργώντας ένα ασφαλές περιουσιακό στοιχείο για το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Οι πολιτείες των ΗΠΑ μπορεί να κηρύξουν άρνηση πληρωμών, δηλαδή πτώχευση. Κάτι ανάλογο ισχύει για τις τράπεζες. Αυτό το καθεστώς συνύπαρξης των ΗΠΑ μπορεί να χαρακτηριστεί με πολλούς τρόπους: σύγκλιση, ενοποίηση, ομοσπονδία ή συνομοσπονδία. Βασικός σκοπός είναι να σταθεροποιείται ένα σύστημα που θα έχει τα περιθώρια για να χρεοκοπούν κράτη ή τράπεζες χωρίς να τίθενται οι υπόλοιποι παίκτες σε κίνδυνο.
