Οι Τσετσένοι της Συρίας
Το νόημα της εσωτερικής τους διαμάχης
Vera Mironova και Ekaterina Sergatskova
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Πριν από τον πόλεμο στην Συρία, υπήρχε ελάχιστη συζήτηση έξω από την πρώην Σοβιετική Ένωση [1] σχετικά με την μαχητική ικανότητα των Τσετσένων. Αλλά με την έλευση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) [2], οι Τσετσένοι ή shishani στα αραβικά, έχουν αναπτύξει μια διεθνή φήμη ως από τους σκληρότερους μαχητές στον κόσμο.
Η ανάρρηση ενός, του Abu Omar al-Shishani [3], στην υψηλότερη στρατιωτική θέση του ISIS ενίσχυσε αυτή την δημόσια εικόνα και, σύμφωνα με πρόσφατες συνεντεύξεις στην Μοσούλη, οι Τσετσένοι στο ISIS ήταν μεταξύ των ξένων μαχητών [4] που οι άμαχοι φοβούνται περισσότερο. Αλλά εκείνοι που μάχονται μαζί με το ISIS είναι μόνο μια ομάδα τσετσενικών δυνάμεων που επιχειρούν σήμερα στην Συρία.
Άποψη του Γκρόζνι, στην Τσετσενία, τον Απρίλιο του 2013. MAXIM SHEMETOV / REUTERS
Οι πολιτικά και στρατιωτικά δραστήριοι Τσετσένοι χωρίζονται σε τρεις ομάδες -οι οποίες, όλες, έχουν στείλει στρατιώτες στην Συρία. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από υποστηρικτές του επικεφαλής της Τσετσενικής Δημοκρατίας, Ramzan Kadyrov [5]. Είναι γνωστοί ως «Kadyrovtsy». Ως οι επίσημες ένοπλες δυνάμεις στην Τσετσενία, έχουν την καλύτερη στρατιωτική εκπαίδευση και τους πιο έμπειρους μαχητές. Οι κυριότεροι αντίπαλοί τους είναι οι Ichkeriysy, από την Ανεξάρτητη Τσετσενική Δημοκρατία της Ichkeria, και οι Emiratovsy, του Ισλαμικού Εμιράτου του Καυκάσου.
Οι Ichkeriysy είναι κυρίως εθνικιστές οπαδοί του σουφιτικού Ισλάμ. Πολέμησαν κατά την διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου τσετσενικού πολέμου για ένα ανεξάρτητο κράτος της Ichkeria, το οποίο υπήρξε από το 1991 έως το 2000 και αναγνωρίστηκε μόνο από την κυβέρνηση των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν. Παρ’ όλο που αυτοί οι μαχητές έχουν εκτεταμένη στρατιωτική εμπειρία, έχουν απομείνει λίγοι. Πολλοί από αυτούς έχουν μεταναστεύσει στην Δυτική Ευρώπη.
Οι Emiratovsy είναι σαλαφιστές και υποστηρίζουν την εφαρμογή της ισλαμικής κυριαρχίας στον Βόρειο Καύκασο. Ήταν κυρίαρχη αντιπολιτευτική δύναμη μέσα στην Τσετσενία. Παρ’ όλο που η ομάδα πολέμησε στον δεύτερο πόλεμο της Τσετσενίας, τα σημερινά της μέλη έχουν την λιγότερη στρατιωτική εμπειρία. Ακόμη και πριν από τον πόλεμο στην Συρία [6], πολλοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ρωσία και να εγκατασταθούν στην Τουρκία.
Αν και αυτές οι τρεις δυνάμεις δεν συγκρούονται πλέον στην Ρωσία (η ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ τους διεξάγεται κυρίως μέσω του διαδικτύου), ο πόλεμος της Συρίας αποδείχθηκε ελεύθερο έδαφος για να ξανασυγκρουστούν.
Κατ’ αρχάς, οι εκτοπισμένοι Emiratovsy εγκατέλειψαν την Τουρκία και σχημάτισαν την Jaish Muhajireen wal Ansar, μεταξύ άλλων ομάδων, για να πολεμήσουν εναντίον του καθεστώτος Μπασάρ αλ-Άσαντ στην Συρία. Τελικά, έμειναν από χρήματα και συγχωνεύθηκαν με το ISIS. Αυτοί, μαζί με άλλους Τσετσένους μέσα στο ISIS, θεωρούν τους Kadyrovtsy ως τον κύριο εχθρό τους. Σύμφωνα με έναν ρωσόφωνο μαχητή του ISIS, «οι Τσετσένοι του ISIS μισούν τον Kadyrov για το πώς μεταχειρίζεται τον λαό του και για την στάση του απέναντι στη θρησκεία».
Εν τω μεταξύ, με την Ρωσία να υποστηρίζει τον Assad, και τον Kadryov στο τσεπάκι του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, στους Kadyrovtsy έχει ανατεθεί το να πολεμούν στην Συρία στην πλευρά υπέρ του καθεστώτος, κάτι που περιλαμβάνει την καταπολέμηση τόσο του ISIS όσο και της αντιπολίτευσης. Σύμφωνα με τον Daniel Martinov, σύμβουλο του Kadyrov, «Οι μαχητές εκπαιδεύονταν από τις καλύτερες ρωσικές δυνάμεις και όλοι έχουν προηγούμενες αναπτύξεις μάχης».
Τέλος, οι Ichkeriysy έχουν οργανώσει μια πολιτοφυλακή που ονομάζεται Ajnad al-Kavkaz (AaK), η οποία εντάχθηκε στην αντίσταση κατά του Assad. Συνεργάζεται με την μετριοπαθή αντιπολίτευση της Συρίας και την Tahrir al-Sham, την διάδοχο της συριακής πρώην διασυνδεδεμένης με την αλ Κάιντα ομάδας, Jabhat al-Nusra. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Abu Bakar, ηγέτη της AaK, ο κύριος στόχος της οργάνωσης είναι «να προκαλέσει την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη ζημιά στα ρωσικά στρατεύματα και, ειδικότερα, στους Kadyrovtsy». Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι περίπου 200 μαχητές της AaK έχουν σταθμεύσει επί του παρόντος κοντά σε ρωσική στρατιωτική βάση στην Tartus.
Μετά την Ρωσία, τα μέλη της AaK θεωρούν το ISIS ως τον δεύτερο μεγαλύτερο εχθρό τους και δεν εκφράζουν κανένα ενδιαφέρον για την κατά μέτωπον καταπολέμηση του ISIS, προτιμώντας αντίθετα να αφήνουν τους εχθρούς τους να καταστρέφουν ο ένας τον άλλον. Για παράδειγμα, κατά την διάρκεια μιας μάχης μεταξύ ρωσικών δυνάμεων και ISIS στην Παλμύρα, η AaK απέφυγε να εμπλακεί. Η ομάδα αντιπαθεί ιδιαίτερα τους Τσετσένους που μάχονται μαζί με το ISIS [7]. «Αυτοί οι άνθρωποι δεν έκαναν τίποτα για την Τσετσενία», δήλωσε ο Αμπού Μπακάρ. «Δεν πολέμησαν εκεί [στην Τσετσενία], αλλά μπήκαν στο ISIS για φήμη, δημοσιότητα και χρήματα».
Το αίσθημα της εχθρότητας είναι αμοιβαίο. Στις αρχές του πολέμου, σε μια επιχείρηση εναντίον του ISIS, η AaK πήρε ως αιχμάλωτο έναν Τσετσένο συνδεδεμένο με το ISIS. Ένα μέλος τον ρώτησε: «Θέλεις πραγματικά να μας σκοτώσεις; Έχουμε την ίδια πατρίδα». Ο φυλακισμένος γέλασε και απάντησε: «Φυσικά! Είστε άπιστοι». Υπάρχουν μέχρι και φήμες που κυκλοφορούν μεταξύ των Τσετσένων στο ISIS ότι μετά από επιτυχημένες επιχειρήσεις, οι Ichkeriysy ουρλιάζουν σαν λύκοι. Αν και το ζώο είναι σύμβολο της Ichkeria, η ιστορία αποσκοπεί στην περαιτέρω θεώρηση των μελών της ομάδας ως αποκτηνωμένων.
Ωστόσο, όποιες και αν είναι οι προθέσεις των Τσετσένων που μάχονται μαζί με το ISIS, η έλλειψη στρατιωτικής εμπειρίας τούς κρατά πίσω. Ένας πρώην μαχητής του ISIS που είχε σταθμεύσει με την κύρια ομάδα των Τσετσένων δήλωσε ότι ο διοικητής του Saifullah al-Shishani ήταν μάλλον ανάρμοστος. «Ήταν κυρίως στα βίντεο της οργάνωσης» ανέφερε ο πρώην μαχητής, «ζητώντας χρήματα». Ο πρώην μαχητής επιβεβαίωσε επίσης ότι η «δημόσια εικόνα των Τσετσένων στο ISIS βασίζεται στα στρατιωτικά επιτεύγματα των ανθρώπων που πολέμησαν στον πρώτο και στον δεύτερο πόλεμο της Τσετσενίας κατά της Ρωσίας [άνθρωποι που υποστηρίζουν την Ichkeria], και τώρα οι Τσετσένοι στο ISIS κεφαλαιοποιούν το γεγονός αυτό». Ο πιο σεβαστός διοικητής επί του πεδίου από τον τσετσενικό πόλεμο, και του οποίου το παρατσούκλι (nom de guerre) υιοθετήθηκε ευρέως από τους τοπικούς μαχητές του ISIS, είναι ο Khattab. Αλλά δεν είναι Τσετσένος. Είναι Σαουδάραβας.
Μέχρι και ο ανώτατος Τσετσένος διοικητής στο ISIS, ο Abu Omar al-Shishani, είχε λίγη πραγματική στρατιωτική εμπειρία. Σύμφωνα με την βιογραφία του πριν από την Συρία, ήταν λοχίας στον γεωργιανό στρατό κατά την διάρκεια του ρωσο-γεωργιανού πολέμου, ο οποίος διήρκεσε μόνο έξι ημέρες, μετά από τον οποίο προσπάθησε να επαναστρατολογηθεί, αλλά απέτυχε. Έλαβε μια κορυφαία θέση στο ISIS για την επιτυχία του στο πεδίο μάχης της Συρίας, αλλά αυτό είχε πάρα πολύ υψηλό κόστος. Σύμφωνα με ένα πρώην μέλος του ISIS που είναι εξοικειωμένο με τις επιδόσεις του Shishani, «Σε μάχες, είχε τεράστιες αιματηρές απώλειες, για τις οποίες είχε ελάχιστο ενδιαφέρον». Κατά την διάρκεια μιας επιχείρησης κοντά στην Tabqa, όπως εξήγησε το πρώην μέλος του ISIS, «Ένας πεπειραμένος μαχητής προσφέρθηκε να συμβουλεύει τον Abu Omar για την τακτική και τις πληροφορίες, αλλά εκείνος απέρριψε τις συμβουλές του λέγοντας ότι ήρθαν εδώ για να shaheed [να πεθάνουν], οπότε δεν τους ενδιέφεραν αυτές οι πληροφορίες».
Ωστόσο, παρά τις ανισότητες στην στρατιωτική εκπαίδευση πριν φτάσουν στην Συρία, οι Τσετσένοι στην Συρία θα φύγουν τώρα με σημαντική εμπειρία. Αυτή την στιγμή, οι Kadyrovtsy που παραμένουν στην Τσετσενία [8] έχουν το πάνω χέρι επειδή η πλειονότητα της κύριας αντιπολίτευσης έχει φύγει για την Συρία. Αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των ξένων μαχητών ξαναγυρνούν στην πατρίδα.
Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σόιγκου, και άλλοι αξιωματούχοι στην Αεροπορική Βάση Hmeymim, στην Συρία, τον Ιούνιος του 2016. VADIM SAVITSKY / RUSSIAN DEFENSE MINISTRY VIA REUTERS
Από την πλευρά της, η AaK βλέπει τον πόλεμο στην Συρία ως ένα κρίσιμο εκπαιδευτικό κέντρο για μελλοντικές επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Τσετσενίας και γενικότερα στην Ρωσία. Αλλά δεν σκοπεύει να επιστρέψει σύντομα στην πατρίδα - τουλάχιστον όχι πριν «πεθάνει ο Πούτιν ή ο Kadyrov», επειδή, σύμφωνα με αυτούς, δεδομένης της σημερινής κατάστασης στην Ρωσία, δεν είναι σε θέση να αλλάξουν τίποτα. Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με τον Timur Mahauri, ο οποίος συμμετείχε στην ίδρυση της AaK, «όταν ο πόλεμος στην Συρία θα τελειώσει, θα βρούμε έναν άλλο πόλεμο ... θα κυνηγήσουμε τους Kadyrovtsy οπουδήποτε στον κόσμο».
Οι Τσετσένοι μέλη του ISIS ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να στήσουν μια ισλαμική επαρχία στον Βόρειο Καύκασο, αλλά φαίνεται απίθανο να το επιτύχουν. Η πλειοψηφία τους δεν θα επιβιώσει στην Συρία και το Ιράκ. Δεν είναι επίσης σαφές ποια πλευρά θα πάρουν οι υποστηρικτές του ISIS μετά την πτώση της τρομοκρατικής ομάδας. Ο Kadyrov, εν τω μεταξύ, προσπαθεί να κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά τους οργανώνοντας την μεταφορά των οικογενειών των σκοτωμένων Τσετσένων μαχητών του ISIS από το Ιράκ και την Συρία [9]. Οι Τσετσένοι στις ομάδες της αντιπολίτευσης της Συρίας βοήθησαν επίσης να διαφύγουν από την Συρία Τσετσένοι του ISIS και οι οικογένειές τους. Αυτές οι διευθετήσεις συχνά γίνονται από τους συγγενείς τους, πίσω, στα βουνά του Καυκάσου. Φυσικά, ανταλλάσσονται χρήματα σε αυτές τις συμφωνίες, αλλά οι παραδοσιακές φυλετικές σχέσεις διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Οι φυλές πιστεύουν ότι ενδέχεται να χρειαστεί να συνεργαστούν με πρώην μέλη του ISIS αργότερα, για να ανατρέψουν τον Kadyrov.
Προς το παρόν, τα μέλη της AaK και, γενικότερα, οι Ichkeriysy, δεν έχουν ακόμη αποφασίσει τι είναι καλύτερο για την Τσετσενία: Το adat (το παραδοσιακό εθιμικό δίκαιο) ή η sharia (ο ισλαμικός νόμος). Το μόνο πολιτικό μέλλον στο οποίο συμφωνούν όλες οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης, ωστόσο, είναι ότι ο Kadyrov δεν πρέπει να παίξει κανένα ρόλο σε αυτό.
* Η VERA MIRONOVA είναι συνεργάτις Διεθνούς Ασφάλειας στο Belfer Center του Harvard Kennedy School.
Η EKATERINA SERGATSKOVA είναι δημοσιογράφος με έδρα της την Ουκρανία.
(Στην πρώτη φωτογραφία : Ο επικεφαλής της Τσετσενικής Δημοκρατίας, Ramzan Kadyrov, σε ομιλία του στο Grozny, τον Σεπτέμβριο του 2017. SAID TSARNAYEV / REUTERS)
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-09-07/chechens-syria
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/1992-02-01/co...
[2] https://www.foreignaffairs.com/tags/isis
[3] http://www.aljazeera.com/news/2016/07/iraq-isil-omar-al-shishani-killed-...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-02-15/cracks-islamic-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/chechnya/2016-02-02/more-putin-p...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-06-03/scramble-easter...
[7] http://www.newyorker.com/news/news-desk/chechnyas-isis-problem
[8] https://www.foreignaffairs.com/regions/chechnya
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2016-11-11/between-iraq-an...
