Φάρμες ζώων, κοινωνίες ανθρώπων
Tου Νίκου Κωνσταντάρα
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Στο χωριό Ακάκι της Κύπρου, ο χοιροτρόφος Στέλιος Σοφρωνίου παρακολουθεί ανήσυχος τους 15.000 χοίρους του: οι περιορισμοί στο χρήμα που μπορεί να αποσύρει από την τράπεζα του επιτρέπουν να τα ταΐζει με μόνο έναν τόνο τροφής την ημέρα, αντί για τους 30 τόνους που χρειάζονται.
«Τα πιο αδύνατα γουρούνια δεν τρώνε», είπε στους New York Times. «Τα δυνατά τρώνε τα πάντα. Αυτός είναι ο νόμος της Φύσης... Τα αδύναμα θα φαγωθούν». Με λίγα λόγια, ο κ. Σοφρωνίου περιέγραψε με τον πιο τραγικό τρόπο τι συμβαίνει στη χώρα του. Αλλά η εικόνα των ζώων που προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε περιορισμένο χώρο, με όλο και λιγότερους πόρους, όπου η τάξη καταρρέει και όλα αλλάζουν, περιγράφει και την Ευρωζώνη – η οποία, όπως τα κάγκελα του χοιροστασίου, τη μια παρέχει προστασία, την άλλη γίνεται παγίδα.
Οι ανθρώπινες κοινωνίες έπαψαν να πολεμούν συνεχώς μεταξύ τους. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, μάλιστα, είναι το πιο επιτυχημένο πείραμα για τη δημιουργία μιας κοινωνίας εθνών σε ειρηνική συνύπαρξη, βασισμένη στην αρχή της ισότητας. Οσο δύσκολα και αν έχουν γίνει τα πράγματα, είμαστε ευλογημένοι να ζούμε σε κοινωνίες θεμελιωμένες πάνω στις αρχές τις Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης.
Χωρίς να μπούμε σε περαιτέρω ανάλυση, είναι αναμφισβήτητο πλέον ότι το εγχείρημα του ενιαίου νομίσματος, όπως εξελίσσεται, θέτει σε κίνδυνο όσα πέτυχε η Ευρώπη τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτό συμβαίνει επειδή μέσα στον ίδιο, περιφραγμένο χώρο, βρέθηκαν μικροί και μεγάλοι, ισχυροί και αδύναμοι, πειθαρχημένοι και απείθαρχοι, χωρίς μηχανισμούς που θα εξισορροπούσαν τις διαφορές και θα απέτρεπαν προβλήματα. Οσο τα πράγματα ήταν καλά, οι αδύναμες χώρες απολάμβαναν το φθηνό χρήμα που τους εξασφάλιζε η συνύπαρξη με τους ισχυρότερους εταίρους. Οταν, όμως, ήρθαν οι συνέπειες του υπερδανεισμού είτε χωρών είτε τραπεζών, οι αδύναμοι, οι οποίοι δανείζονταν με τον αέρα του πλούσιου, αναγκάστηκαν να πληρώσουν με τους πόρους του φτωχού. Τώρα που οι ισχυρότερες χώρες προσελκύουν όλο και περισσότερο χρήμα σε πολύ χαμηλό κόστος, όσες βρέθηκαν σε δυσκολία στεγνώνουν από χρήμα και βρίσκονται στο αδιέξοδο της λιτότητας.
Είναι σαν να λέμε ότι στο χοιροστάσιο του κ. Σοφρωνίου όση τροφή υπάρχει πηγαίνει μόνο στους ισχυρούς χοίρους, ενώ οι αδύναμοι πρέπει να τα βγάλουν πέρα με όσα τους δώσουν οι άλλοι - και με τους όρους που θα τους επιβάλλουν. Επειδή το χρήμα έχει άμεση σχέση με την οικονομία, την κοινωνία και την πολιτική κατάσταση της κάθε χώρας, οι χειρισμοί του χρέους, των προγραμμάτων διάσωσης, και όλα όσα αυτά συνεπάγονται, κυριαρχούν στην Ευρώπη εδώ και καιρό. Ξεχάστηκαν σημαντικότατοι παράγοντες, όπως ο πολιτισμός, όπως η αρχή της ισότητας μεταξύ χωρών – με αποτέλεσμα να αναβιώσουν παλιές εντάσεις μεταξύ χωρών και μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Η αλληλεγγύη αμαυρώνεται από λαϊκίστικες εκρήξεις απ’ όλες τις πλευρές, και, όσο περνάει ο καιρός, αμαυρώνεται από μεγαλύτερο αυταρχισμό σε αποφάσεις που επηρεάζονται από τις ισχυρότερες χώρες, επειδή αυτές παρέχουν τα δάνεια και τις εγγυήσεις για τα προγράμματα διάσωσης. Μέσα στις φωνές και τη σκόνη παραβλέπουμε το γεγονός ότι ένα κεντρικό σύστημα δανεισμού και μια πραγματική τραπεζική ένωση θα παρείχε σε όλες τις χώρες ένα σύστημα ασφαλές και θα απαιτούσε και την ανάλογη πειθαρχία. Χωρίς τέτοιο μηχανισμό ισότητας, οι ισχυροί θα κερδίζουν συνεχώς από την αδυναμία των εταίρων τους, καταδικάζοντάς τους σε μόνιμη αδυναμία. Επειδή οι λαοί έχουν φωνή και ψήφο, αυτό θα οδηγήσει σε μια Ευρώπη που θα έχει χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Εκεί θα τελειώσει και η Ενωση.
Είναι γνωστό, όμως, ότι για ανθρώπινες κοινωνίες, ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται από τον ισχυρό, όχι τον αδύναμο. Αξίζει να σημειώσουμε μια ακραία περίπτωση. Το 1881, μια 25μελής ομάδα του αμερικανικού στρατού ξεκίνησε αποστολή ενός έτους στην Αρκτική. Δυσμενείς καιρικές συνθήκες, όμως, εμπόδισαν τα πλοία που θα τους έπαιρναν απ’ εκεί και έμειναν αποκλεισμένοι για τρία χρόνια. Τελικά, διασώθηκαν μόνο έξι, εξαντλημένοι από την πείνα και το κρύο. Στο ημερολόγιό του, ο λοχίας Ντέιβιντ Μπρέιναρντ διηγείται πως ένας από τους τελευταίους επιζήσαντες βρέθηκε να κλέβει από τα λιγοστά τρόφιμα της ομάδας. Οι υπόλοιποι, που με δυσκολία στέκονταν όρθιοι, τον καταδίκασαν και τον εκτέλεσαν – όχι μόνο για λόγους πειθαρχίας, αλλά επειδή, τρώγοντας το μερίδιο των άλλων, θα γινόταν επικίνδυνος για τους υπόλοιπους.
