Δελτίο ταυτότητας
Του Νικου Κωνστανταρα
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Στην ταυτότητα του καθενός καταγράφεται το παρελθόν του – η ημερομηνία γεννήσεως, οι γονείς, το ύψος, και όλα τα άλλα στοιχεία που τον καθορίζουν και, υποτίθεται, ισχύουν ακόμη.
Ο ίδιος, όμως, αλλάζει συνεχώς: περνούν τα χρόνια, ωριμάζει, πλουτίζει, πληγώνεται – γενικώς, διαμορφώνεται μέσα από γλύκες και ήττες, μέσα από εμπειρίες και παρέες, σε μια συνεχή ώσμωση. Οσο και αν ξέρουμε το άτομο, όσο και αν ξέρουμε τους εαυτούς μας, γνωρίζουμε ότι αλλάζουμε συνεχώς – καμιά φορά απότομα, αλλά συνήθως αργά και ανεπαίσθητα. Συμβαίνει το ίδιο με τα έθνη; Αλλάζουν και αυτά όσο οι άνθρωποι μέσα από την πορεία της ζωής;
Η κρίση η οποία έπληξε τους Ελληνες είναι από τα γεγονότα που επηρεάζουν τους λαούς άμεσα και απότομα. Δεν είμαστε οι μόνοι που βιώνουμε τεράστιες ανατροπές αυτό τον καιρό. Σε όλη τη Μεσόγειο -από τις αραβικές χώρες έως τα μέλη της Ε.Ε.- κάθε χώρα και κάθε λαός αντιμετωπίζει προκλήσεις που σβήνουν τουλάχιστον μέρος της εικόνας που είχαν για τους εαυτούς τους και (με τα υλικά που μένουν, με τις τάσεις και τα χαρακτηριστικά που ενισχύονται), δημιουργούν μια νέα ταυτότητα και, συνεπώς, μια νέα πορεία.
Πώς φαίνεται να διαμορφώνεται η «Ελληνική ταυτότητα» λοιπόν; Πρέπει πρώτα να δούμε πώς διαμορφώθηκε με την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974. Η «νέα» Ελλάδα ένωνε δύο διαφορετικές αλλά και «αιμομεικτικές» τάσεις – την απόρριψη του κρατικού αυταρχισμού, όπως εκφραζόταν για πολλά χρόνια από δεξιά και ακροδεξιά καθεστώτα, και την ανάγκη να αποκατασταθούν, επιτέλους, οι μη προνομιούχοι της χώρας. Η νέα τάξη, όπου η Κεντροδεξιά και η Κεντροαριστερά εναλλάσσονταν στην εξουσία, βασίστηκε στις πελατειακές σχέσεις. Η επανάσταση, η οποία βασίστηκε και στην ευημερία και στη σταθερότητα που εξασφάλιζε η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη, δεν εκφράστηκε με την υιοθεσία ενός νέου πολιτικού και οικονομικού συστήματος που θα απελευθέρωνε παραγωγικές δυνάμεις και θα δημιουργούσε λειτουργικές κρατικές δομές - απλώς προσέφερε σε περισσότερους τα προνόμια του παλιού συστήματος.
Γνωρίζουμε ότι αυτό το σύστημα ήταν στρεβλό και αντιπαραγωγικό, αλλά οφείλουμε, επίσης, να ομολογήσουμε ότι όσο η Ελλάδα μπορούσε να δανείζεται χρήματα, το σύστημα λειτουργούσε. Για πάνω από 30 χρόνια, περίπου το 80% των Ελλήνων ψήφιζε κεντρώο κόμμα, διαμορφώθηκε μια μεγάλη μεσαία τάξη, βελτιώθηκαν τα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα να έχουμε εκατοντάδες χιλιάδες απόφοιτους ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Δυστυχώς, τα επιτεύγματα υπονομεύθηκαν από την «αντι-αυταρχική» απόρριψη βασικών αρχών κάθε κοινωνίας – όπως η αξιολόγηση, η ατομική ευθύνη, η σύνεση, η εφαρμογή των νόμων και η απρόσκοπτη λειτουργία των θεσμών. Το αποτέλεσμα ήταν η ενίσχυση κάθε ομάδας συμφερόντων και η επιταχυνόμενη πορεία προς τη σύγκρουση με την πραγματικότητα.
Η συμμετοχή των Ελλήνων στην Ευρώπη (και στο ευρώ), μας επέτρεψε για πρώτη φορά να αισθανθούμε οικονομική και κοινωνική ασφάλεια. Εως τότε, η χώρα βρισκόταν συνεχώς σε δημοσιονομική κρίση. Ξεχαστήκαμε για λίγο και τώρα μας φαίνονται πρωτόγνωρα τα προβλήματα. Η αλήθεια είναι ότι οι παππούδες μας ήξεραν πώς να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες και τις ανατροπές: ήταν μετρημένοι και προσεκτικοί με το χρήμα, με τους φυσικούς πόρους, με τις συμπεριφορές τους – περισσότερο και από τους «βόρειους» Ευρωπαίους σήμερα. Στην καλύτερη περίπτωση, η ταυτότητα των Ελλήνων μετά την κρίση (ίσως και μετά της Ε.Ε.), θα συνδυάζει τις παλιές αρχές του φιλότιμου, της φιλοξενίας και της εργατικότητας με το κοσμοπολίτικο πνεύμα που απέκτησαν στα χρόνια της ευημερίας. Ετσι θα επιδιώξουν να φτιάξουν τα στραβά και να διατηρήσουν τα καλά. Στη χειρότερη περίπτωση, θα αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο το πνεύμα του παραπόνου και της διαμαρτυρίας, το οποίο θα εκφράζεται με στήριξη ακραίων, λαϊκιστικών πολιτικών δυνάμεων και την επιδείνωση των σημερινών δεινών. Αυτό δεν θα βοηθήσει τους δημιουργικούς ανθρώπους να σηκώσουν τη χώρα στις πλάτες τους.
Εάν οι δανειστές συνεχίσουν να εμφανίζονται ως τιμωροί και οι πολίτες αισθανθούν ότι χάνουν τη χώρα τους, τότε θα καταφύγουμε στο χειρότερο κομμάτι μας. Εάν δεν αρχίσει να κινείται η οικονομία και δεν πιστέψουμε ότι αυτό που έρχεται είναι καλύτερο απ’ αυτό που φεύγει, τότε ό,τι και αν γράφει η «ταυτότητα», θα είμαστε διχασμένοι, διαμαρτυρόμενοι και καταδικασμένοι.
