Οι πηγές ισχύος των σαλαφιτών. Σκληρές πολιτικές στην καινούργια Μέση Ανατολή
Του William McCants
Αν οι εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης ήταν ένας σεισμός στην πολιτική της Μέσης Ανατολής, η περασμένη εβδομάδα ήταν ένας σημαντικός μετασεισμός. Οι δονήσεις που ξεκίνησαν στο Κάιρο, όπου ένας δορυφορικός τηλεοπτικός σταθμός που διοικείται από σαλαφίτες έπαιξε τα αποσπάσματα μιας εμπρηστικής ταινίας για τον προφήτη Μωάμεθ.Λίγο μετά, οι σαλαφιστές θρησκευτικοί ηγέτες έκαναν έκκληση για διαδηλώσεις έξω από την αμερικανική πρεσβεία στο Κάιρο, κατηγορώντας την Ουάσιγκτον γιατί δεν λογόκρινε αυτή την ταινία που φτιάχτηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μοτίβο επαναλήφθηκε στη Λιβύη, την Τυνησία, την Υεμένη και αλλού. Αν και πολλά έχουν γίνει από τις ταραχές ως απάντηση στην ταινία, οι διαδηλώσεις είναι πιο σημαντικές για τη φύση των καθεστώτων μετά την Αραβική Άνοιξη, και συγκεκριμένα σχετικά με το ποιος θα αστυνομεύει τα χρηστά ήθη. Οι σαλαφίτες σε ολόκληρη την περιοχή βλέπουν τους εαυτούς τους ως τους νόμιμους κηδεμόνες της δημόσιας ζωής - και ενεργούν για να εξασφαλιστεί ότι και οι άλλοι τους βλέπουν με αυτόν τον τρόπο επίσης.
Παρά το γεγονός ότι οι σαλαφίτες δεν αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού σε οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες, ήταν σε θέση να καθορίσουν παντού την πολιτική ατζέντα την περασμένη εβδομάδα και τούτο για διάφορους λόγους. Κατάφεραν περισσότερα από το ειδικό τους βάρος λόγω της τεράστιας χρηματοδότησης που λαμβάνουν από τους συνοδοιπόρους τους στις πλούσιες μοναρχίες του Κόλπου, ιδιαίτερα στο Κουβέιτ, το Κατάρ και την Σαουδική Αραβία. Κάθε χρόνο, εκατομμύρια δολάρια ρέουν έξω από τον Κόλπο προς φιλανθρωπικά ιδρύματα σαλαφιτών και δορυφορικά κανάλια όπως αυτό που πυροδότησε τις ταραχές. (Συγκριτικά, οι φιλελεύθερες ΜΚΟ λαμβάνουν πολύ λιγότερη υποστήριξη από τις πλούσιες χώρες της περιοχής). Οι σαλαφίτες ηγέτες ξοδεύουν τα χρήματα για κοινωνικά προγράμματα και προσηλυτισμό, εύχρηστα εργαλεία με τα οποία κερδίζουν ψήφους ή υποδαυλίζουν την οργή για προσβολές που αντιλαμβάνονται για τον Σαλαφισμό ή το Ισλάμ.
Πράγματι, οι περισσότερες από τις ομάδες σαλαφιτών δεν φιλοδοξούν να αναλάβουν το κράτος με τη βία ή ακόμη και με εκλογές - ο αριθμός τους είναι πολύ μικρός. Αντ' αυτού, επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν την δημόσια οργή για να τραβήξουν αυτά τα κράτη προς τα δεξιά. Σε περίπτωση που έχουν ισχυρούς πολιτικούς και πολιτιστικούς θεσμούς από πίσω τους, όπως στην Αίγυπτο, μπορούν να το κάνουν μέσα από την πολιτική πίεση και την επίδειξη δύναμης στις διαδηλώσεις. Σε περίπτωση που οι θεσμοί αυτοί λείπουν, οι σαλαφίτες χρησιμοποιούν την δημόσια επαγρύπνηση ή το κήρυγμα για να προκαλέσουν τις υπάρχουσες εξουσίες.
Δεν είναι σαφές τι ποσοστό του πληθυσμού της Αιγύπτου καλύπτουν οι σαλαφίτες, αλλά ελέγχουν το ένα τέταρτο του κοινοβουλίου. Αυτό σημαίνει ότι η λιγότερο συντηρητική Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία κέρδισε τόσο τις βουλευτικές όσο και τις προεδρικές εκλογές, δεν μπορεί να τους αγνοήσει. Στο κοινοβούλιο, οι σαλαφίτες έχουν κινητοποιηθεί υπέρ ενός συντάγματος που αναγνωρίζει ως ύψιστη αρχή τον ισλαμικό νόμο. Έχουν, επίσης, πιέσει για νομικούς κώδικες που αντανακλούν τις εντολές του Κορανίου.
Όπως και η θρησκευτική δεξιά στο Ισραήλ, οι Αιγύπτιοι σαλαφίτες κρατούν υπό πίεση τους λιγότερο συντηρητικούς πολιτικούς. Επέδειξαν την πλήρη έκταση της ικανότητάς τους να το κάνουν αυτό την περασμένη εβδομάδα καθώς μαίνονταν οι διαδηλώσεις. Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο αναπληρωτής επικεφαλής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Khairat el-Shater, απέστειλε επιστολή συμφιλίωσης προς τον αμερικανικό λαό μέσω της New York Times. Σε αυτήν έγραψε ότι «η παραβίαση των χώρων της πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών από Αιγύπτιους διαδηλωτές είναι παράνομη βάσει του διεθνούς δικαίου. Η αποτυχία της αστυνομικής δύναμης να την προστατεύσει πρέπει να διερευνηθεί».
Προφανώς, δεν ήθελε να προκαλέσει το θυμό της Δύσης και να θέσει την αμερικανική οικονομική βοήθεια σε κίνδυνο. Αλλά το Κάιρο μάλλον ανησυχούσε και για την εσωτερική πολιτική και έτσι ο πρόεδρος της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι αγκάλιασε τις διαμαρτυρίες και έκανε τα στραβά μάτια για τις υπερβολές τους, είτε ελπίζοντας σε έπαινο από τους σαλαφίτες είτε φοβούμενος την οργή τους.
Σε άλλες χώρες, οι σαλαφίτες καλύπτουν ακόμη μικρότερα ποσοστά του πληθυσμού και έχουν λιγότερη θεσμική επιρροή, αλλά η τάση τους για συνεχή αστυνόμευση των ηθών τους μετατρέπει σε φόβητρο παρ' όλα αυτά. Στην Τυνησία, οι μετριοπαθείς ισλαμιστές που βρίσκονται στην εξουσία μόλις πρόσφατα επέτρεψαν στους σαλαφίτες τη δημιουργία πολιτικού κόμματος αφήνοντάς τους χωρίς εκπροσώπηση στη νέα Συντακτική Συνέλευση. Για να προωθήσουν την συντηρητική ατζέντα τους, οι σαλαφίτες ακτιβιστές έχουν βγει στους δρόμους, όπου έχουν λεηλατήσει δήθεν σύμβολα της δυτικής παρακμής, όπως μπαρ και εκθέματα τέχνης, και συγκρούστηκαν με την αστυνομία σε διαδηλώσεις κατά του κοσμικού κράτους. Οι σαλαφίτες διαδηλωτές που έκαψαν αυτοκίνητα και έσπασαν τα παράθυρα της αμερικανικής πρεσβείας, φέρονται να ενθαρρύνονται από έναν τζιχαντιστή σαλαφίτη κληρικό στην Τυνησία. Η κυβέρνηση της Τυνησίας επεδίωξε έκτοτε την σύλληψή του.
*Ο WILLIAM McCANTS είναι αναλυτής στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών του CNA και επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου που θα εκδοθεί σύντομα με τίτλο Founding Gods, Inventing Nations: Conquest and Culture Myths From Antiquity to Islam.
