Τα αίτια της σύγχρονης δυτικής τζιχάντ
REUTERS, AFP, BLOOMBERG
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Στις 7 Ιανουαρίου, όταν οι Γάλλοι τζιχαντιστές επετίθεντο στη σατιρική εφημερίδα Charlie Hebdo, ο Πανκάζ Μίσρα, αρθρογράφος του ειδησεογραφικού πρακτορείου Bloomberg, βρισκόταν σε μικρό χωριό της Ανατολίας στην Τουρκία.
Μη έχοντας πληροφορηθεί το γεγονός, εξεπλάγη όταν φίλος του μετέδωσε την είδηση, σε κωδική μορφή μέσω μηνύματος SMS. Το μήνυμα περιείχε ρήση του αρθρογράφου των Times της Νέας Υόρκης, Ρότζερ Κοέν, που έλεγε: «Ολόκληρος ο ελεύθερος κόσμος οφείλει να απαντήσει χωρίς καμία αναστολή».
Για λίγα δευτερόλεπτα, ο κ. Μίσρα ένιωσε ότι είχε ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, όταν η Τουρκία –κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ– ανήκε στο στρατόπεδο του «ελεύθερου κόσμου». Ακόμη και τότε, όμως, η κατηγορία αυτή ήταν διάτρητη, καθώς ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν την είχε εντάξει στην τζιχάντ, με αντίπαλο τον σοβιετικό στρατό στο Αφγανιστάν. Ο όρος μοιάζει τώρα, μετά το πέρας 25 ετών, αναχρονιστικός. Το περίπλοκο σύγχρονο πολιτικό τοπίο φέρει πλέον ελάχιστες επιφανειακές ομοιότητες με τον κόσμο που τότε γνωρίζαμε. Οι ευσεβείς κάτοικοι της τουρκικής Ανατολίας ξέφυγαν από τη φτώχεια, για να μεταμορφώσουν πολιτικά και οικονομικά την Τουρκία. Παρ’ όλα αυτά, ο αρθρογράφος εξηγεί ότι δεν διανοείται να δείξει τα σκίτσα του Charlie στους ντόπιους που περνούν μπροστά στο σπίτι του, πηγαίνοντας στο τζαμί του χωριού.
Ουδείς διαφωνεί –εκτός από τους φανατικούς– ότι οι δολοφόνοι στο Παρίσι διακρίθηκαν για την ωμότητά τους. Ο απόηχος των επιθέσεων αποκάλυψε, όμως, πικρή αλήθεια: οι δυτικές απόψεις περί ελευθερίας έκφρασης, κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και της φύσης των θρησκειών διαμορφώνονται από συγκεκριμένους ιστορικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες.
Πολλοί Γάλλοι μουσουλμάνοι μαθητές αρνήθηκαν να τηρήσουν το ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των θυμάτων του Charlie. Εκτός από τους μουσουλμάνους, 42% των ερωτηθέντων Γάλλων (και ο Πάπας Φραγκίσκος) εμφανίστηκαν επικριτικοί για τα σκίτσα που απεικόνιζαν τον Προφήτη Μωάμεθ σε εξευτελιστικές στάσεις.
Η άρνηση αυτή πολλών νέων στην Ευρώπη να υποταχθούν, σε αυτό που χαρακτηρίζουν κρατούσα ιδεολογία και θρησκεία, οδηγεί ορισμένους στον εξτρεμισμό και πρόσφατα στα πεδία μαχών της Συρίας και του Ιράκ. Το φαινόμενο των ευρωτζιχαντιστών δεν μπορεί, όμως, να τύχει αντιμετώπισης με αστυνομικά και κατασταλτικά μέσα. Η πλειονότητα των νέων αυτών ανδρών –με κάποιες γυναίκες ανάμεσά τους– προέρχεται από τα υποβαθμισμένα προάστια, που υφίστανται καθεστώς κοινωνικού και οικονομικού απαρτχάιντ, όπως σωστά το χαρακτήρισε και ο ίδιος ο Γάλλος πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς.
Την ίδια στιγμή, οι δύο πλευρές της αντιπαράθεσης αλληκατηγορούνται για άδικη μεταχείριση. Οι μουσουλμάνοι αντιμετωπίζουν επικρίσεις «υπερευαισθησίας» απέναντι σε απλά σκίτσα, αδιαφορώντας παράλληλα για τη βία που ασκούν οι εξτρεμιστές. Στους δυτικούς προσάπτεται η πρωτοφανής αλληλεγγύη στα θύματα του Charlie Hebdo, σε αντιδιαστολή με την επιδεικτική απάθεια της κοινής γνώμης απέναντι στα μη δυτικά θύματα της τζιχάντ σε χώρες όπως η Νιγηρία. Πολλοί επισημαίνουν επίσης ότι όταν η δανική εφημερίδα Jyllands-Posten είχε δημοσιεύσει πρώτη το 2005 σκίτσα του Μωάμεθ, είχε λίγο αργότερα αρνηθεί να κάνει το ίδιο με σκίτσα του Ιησού, για να μην προσβάλει τους χριστιανούς της Δανίας.
Διέξοδος
Το εξτρεμιστικό Ισλάμ και η ένταξη στις τάξεις των τζιχαντιστών αποτελούν εκτός από διέξοδο και ηθική καταξίωση, προτιμότερη ορισμένες φορές από τη διακίνηση ναρκωτικών και τη μικροεγκληματικότητα, στην οποία είναι καταδικασμένοι.
Η Ευρώπη οφείλει, όπως εξηγεί ο Πανκάζ Μίσρα, να βρει έναν τρόπο συμβίωσης (modus vivendi) με τους απογόνους των λαών, που κάποτε εξουσίαζε με τη στρατιωτική και πολιτιστική της ισχύ. Οι απόγονοι των αποικιακών αυτών λαών, που ζουν σήμερα στα εδάφη των πρώην αποικιοκρατών, απαιτούν αξιοπρέπεια, ισότητα και ασυλία από ύβρεις και συκοφαντίες.
Οι κήρυκες της τζιχάντ είναι έτσι έτοιμοι να εκμεταλλευθούν τις αστοχίες αυτές του δυτικού πολιτισμού, στρατολογώντας τους δικαίως απογοητευμένους νέους μουσουλμάνους. Η Ευρώπη και η υπόλοιπη Δύση πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι μόνο με την κοινωνική ένταξη και την παροχή πραγματικά ίσων ευκαιριών, απαλλαγμένων από πατερναλιστική ρητορική, θα μπορέσουν να επαναφέρουν στους κόλπους τους τα απολωλότα πρόβατα της σύγχρονης τζιχάντ...
