Το πετρελαϊκό παιχνίδι τού Ριάντ
Γιατί το βασίλειο κρατά τις τιμές χαμηλά
Bilal Y. Saab και Robert A. Manning
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Την περασμένη Δευτέρα, ένας Σαουδάραβας στρατηγός και δύο συνοριοφύλακες σκοτώθηκαν σε ανταλλαγή πυροβολισμών κατά μήκος των συνόρων Ιράκ - Σαουδικής Αραβίας από μαχητές που πιστεύεται ότι είναι μέλη τού Ισλαμικού Κράτους τού Ιράκ και της αλ-Σαμ (ISIS).
Η επίθεση -η πρώτη κατά της Σαουδικής Αραβίας από την ένταξή της στην υπό αμερικανική ηγεσία συμμαχία ενάντια στο ISIS- ήρθε εν μέσω αβεβαιότητας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό σχετικά με τα θέματα γύρω από την υγεία τού 90ετούς βασιλιά Αμπντουλάχ, ο οποίος βρίσκεται στο νοσοκομείο παλεύοντας μια πνευμονία, και σχετικά με τις παγκόσμιες τιμές τού πετρελαίου.
Οι τιμές τού πετρελαίου πρόσφατα έπεσαν κάτω από τα 50 δολάρια ανά βαρέλι για πρώτη φορά [1] από τον Μάιο του 2009. Οι παρατηρητές έχουν αποδώσει την πτώση τόσο στην αύξηση της προσφοράς που προκύπτει από την σχιστολιθική επανάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και στην μείωση της ζήτησης λόγω της υποτονικής παγκόσμιας ανάπτυξης. Όλα τα μάτια ήταν στραμμένα στο βασίλειο, το οποίο κατέχει περίπου το 73% των αποδεδειγμένων παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου, για να μειώσει την παραγωγή του και να βοηθήσει στην σταθεροποίηση των τιμών. Αλλά το Ριάντ αρνήθηκε να παίξει μπάλα, σπάζοντας την παραδοσιακή προτίμησή του στις υψηλές τιμές, προκειμένου να συνεχίσει την άντληση πετρελαίου.
Αν και ορισμένοι αναλυτές προβληματίζονται από την αλλαγή τής σαουδικής στρατηγικής, ίσως είναι μια καθαρά οικονομική λογική που καθοδηγεί την σαουδική συμπεριφορά: Με τους ανταγωνιστές του να παλεύουν να διατηρήσουν την παραγωγή τους, το Ριάντ είναι πιθανό να επιδιώκει να αυξήσει το μερίδιό του παγκοσμίως -προσπαθώντας να αποφύγει τα λάθη που έγιναν κατά την διάρκεια προηγούμενων άγριων διακυμάνσεων των τιμών τού πετρελαίου. Το να διατηρηθούν οι τιμές στο εύρος των 50-60 δολαρίων για ένα ή δύο χρόνια θα έχει σημαντικές επιπτώσεις. Οι επενδύσεις στον τομέα τού πετρελαίου και του φυσικού αερίου των ΗΠΑ μειώθηκαν κατά 37% πέρυσι και θα μπορούσαν να μειωθούν περαιτέρω εκεί, καθώς και αλλού. Περισσότερο φθηνό φυσικό αέριο θα μπορούσε, επίσης, να αυξήσει την κατανάλωση και να κάνει τα ενεργειακώς αποδοτικά οχήματα, καθώς και την αιολική, την ηλιακή και την πυρηνική ενέργεια, λιγότερο ανταγωνιστικά από άποψη κόστους. Η μείωση του παγκόσμιου ανταγωνισμού τώρα, λοιπόν, θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για απότομες αυξήσεις των τιμών στο μέλλον.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι οι Σαουδάραβες δεν εξέτασαν τις γεωπολιτικές επιπτώσεις τού τολμηρού τεχνάσματός τους. Οι χαμηλότερες τιμές τού πετρελαίου θα σημάνουν χαμηλότερα έσοδα για ανταγωνιστικά πετρελαιοπαραγωγά κράτη, δύο εκ των οποίων, το Ιράν και η Ρωσία, είναι μακρόχρονοι αντίπαλοι. Αν μια πτώση των τιμών αποσταθεροποιήσει πολιτικά τις κυβερνήσεις στην Τεχεράνη και την Μόσχα, το Ριάντ σίγουρα δεν θα χάσει τον ύπνο του. Έτι περαιτέρω, το φθηνότερο πετρέλαιο θα μπορούσε να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στο Ιράν για να επιτευχθεί μια πυρηνική συμφωνία και στην Ρωσία να αναστρέψει τις δραστηριότητές της στην Ουκρανία.
Όμως, στο τέλος, τα κίνητρα πίσω από τη νέα πετρελαϊκή στρατηγική τού βασιλείου χει λιγότερη σημασία από όσο τα πιθανά αποτελέσματά της, μερικά από τα οποία θα μπορούσε να είναι αρκετά αρνητικά.
Παρά την σημαντική τιμολογιακή δύναμη της Σαουδικής Αραβίας, η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου των ΗΠΑ κατά πάσα πιθανότητα θα επιβραδυνθεί για κάποιο διάστημα, αλλά τελικά θα επιταχυνθεί ξανά. Οι επιδράσεις θα διαφέρουν από τον ένα τόπο στον άλλο˙ Μόνο ορισμένα σχιστολιθικά κοιτάσματα των ΗΠΑ μπορούν ακόμα να κερδίζουν όταν το πετρέλαιο είναι στο εύρος των 50-60 δολαρίων. Το αμερικανικό σχιστολιθικό πετρέλαιο θα εξακολουθήσει να επωφελείται από το πλεονέκτημα ότι είναι «γλυκό» αργό, που σημαίνει ότι είναι πιο εύκολο να διυλιστεί και να αποθηκευτεί από όσο το «ξινό» αργό τής Σαουδικής Αραβίας. Και με την σαουδική δέσμευση ως προς την σταθεροποίηση των τιμών να τίθεται εν αμφιβόλω, οι σχιστολιθικοί παραγωγοί θα μπορούσαν να φθάσουν να αντικαταστήσουν τους Σαουδάραβες ως οι «κυμαινόμενοι παραγωγοί» τού κόσμου, ικανοί να διορθώνουν τις αναντιστοιχίες μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.
Το προκαλείται πόνος στην Τεχεράνη και την Μόσχα δεν θα οδηγήσει κατ’ ανάγκην σε παραχωρήσεις ή συνεργατική συμπεριφορά. Μπορεί να έχει ακόμη και το αντίθετο αποτέλεσμα. Το Ιράν θα μπορούσε να διπλασιάσει την στήριξή του προς τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ, και τις προσπάθειές του να επεκτείνει την επιρροή των Σιιτών στην Μεσόγειο και την Αραβική Χερσόνησο. Και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να ξεσηκώσει την εθνική υποστήριξη αποδίδοντας την κατάρρευση της οικονομίας τής Ρωσίας σε μια αμερικανο-σαουδική συνωμοσία για την ανατροπή τού καθεστώτος του. Ακόμα και τώρα, παρά την κατακόρυφη πτώση τής αξίας τού ρωσικού ρουβλίου, υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι ο Πούτιν είναι έτοιμος να αποσύρει τις δυνάμεις και τον εξοπλισμό του από την ανατολική Ουκρανία.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που συνδέεται με την πετρελαϊκή στρατηγική τού Ριάντ είναι εγχώριος. Μια απώλεια εσόδων ύψους 89 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2015, αν υποτεθεί ότι η τιμή τού πετρελαίου θα κυμαίνεται γύρω στα 55 δολάρια το βαρέλι, δεν θα οδηγήσει σε μια κοινωνική επανάσταση. Όμως, οι δραστικές περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες και τους μισθούς για τους δημόσιους υπαλλήλους, που αντιπροσωπεύουν το 50% των δαπανών τού προϋπολογισμού, θα μπορούσαν να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες. Πράγματι, η αύξηση της ανεργίας θα μπορούσε να υπονομεύσει την σταθερότητα του βασιλείου πολύ νωρίτερα από όσο αναμένουν οι ηγέτες του. Συνυπολογίστε μια υποκίνηση από ένα εκδικητικό Ιράν στην (σιιτικής πλειοψηφίας καθώς και πλούσια σε πετρέλαιο) ανατολική επαρχία τής Σαουδικής Αραβίας,, και οι ανησυχίες των Σαουδαράβων πολλαπλασιάζονται. Τούτου λεχθέντος, η Σαουδάραβες αξιωματούχοι έχουν πει ιδιωτικά σε διπλωματικούς και πετρελαϊκούς αναλυτές ότι έχουν αρκετά αποθέματα σε ξένο νόμισμα, περίπου 750 δισεκατομμύρια δολάρια, για να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε βραχυπρόθεσμη οικονομική θύελλα και να αποτρέψουν μεγάλες περικοπές στον προϋπολογισμό.
Οι κυβερνήσεις βάζουν συνήθως μεγάλα στοιχήματα, είτε όταν είναι υπερβολικά σίγουρες είτε όταν ανησυχούν όλο και περισσότερο. Η πετρελαϊκή στρατηγική τής Σαουδικής Αραβίας δεν αντικατοπτρίζει αυτοπεποίθηση. Με την εύθραυστη υγεία τού βασιλιά Αμπντουλάχ, τις πιθανές αντιπαλότητες στην διαδοχή, τις εγχώριες πιέσεις για αλλαγή, την σύγκρουση στην γειτονική Υεμένη, και τις πολλές προκλήσεις που θέτει το ISIS, το Ριάντ ίσως να έχει ανοιχτεί περισσότερο από όσο επιδίωξε. Έχει επιλέξει μια περίεργη εποχή –μια εποχή έντασης, χάους και αβεβαιότητας- για να ξεκινήσει την πιο τολμηρή πρωτοβουλία του στην γεωπολιτική τού πετρελαίου από την εποχή τής διαπραγμάτευσης «πετρέλαιο-για- ασφάλεια» που έκανε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνο Ρούσβελτ το 1945.
* Ο BILAL Y. SAAB είναι βασικός συνεργάτης για την ασφάλεια στην Μέση Ανατολή στο Κέντρο για την Διεθνή Ασφάλεια Brent Scowcroft στο Atlantic Council.
Ο ROBERT A. MANNING είναι βασικός συνεργάτης στο Κέντρο για την Διεθνή Ασφάλεια Brent Scowcroft στο Atlantic Council.
Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142756/bilal-y-saab-and-robert-a-...
Συνδέσεις:
[1] http://money.cnn.com/2015/01/06/investing/oil-below-50-gas-prices/
