Ο ρωσικός ρεαλισμός στη συριακή σύγκρουση
Μάρκ Γκαλεότι, ειδικά για τη RBTH
(Πηγή : http://rbth.gr)
Προσπαθούν άραγε οι Ρώσοι να κρατήσουν τον Άσαντ στην εξουσία; Ο Βλαντιμίρ Πούτιν λέει πως «η θέση μου δεν είναι στήριξη στον Άσαντ και το καθεστώς του με κάθε τίμημα». Γιατί, όμως στη Δύση είναι τόσο λίγοι αυτοί που τον πιστεύουν;
Στη μαραθώνια συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο Πούτιν τον Δεκέμβριο είχε δηλώσει ότι μετά από 40 χρόνια διακυβέρνησης από την οικογένεια Άσαντ «η ανάγκη για αλλαγή τίθεται στην ημερήσια διάταξη». Πράγματι, και το 2011, ο τότε πρόεδρος Νμίτρι Μεντβέντεβ είχε προειδοποιήσει για τη «θλιβερή μοίρα» που περίμενε τον Άσαντ, εάν δεν έπαιρνε μέτρα μεταρρύθμισης της κυβέρνησής του και ειρήνευσης του λαού του.
Ιστορικά, οι συρο-ρωσικές σχέσεις ήταν πάντα πολύ στενές. Η Δαμασκός αγόραζε ρωσικά όπλα και οι ρωσικές εταιρείες Στροιτρανσγκαζ και Τατνεφτ είναι οι μεγάλοι παίκτες στην ενεργειακή αγορά της χώρας. Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών έφτασαν στο 58% το 2011, πριν από την παρούσα κρίση.
Αυτό ήταν ουσιαστικά μια ρεαλιστική σχέση. Και η τρέχουσα θέση της Ρωσίας είναι εξίσου ρεαλιστική και όχι όπως πολλοί πιστεύουν στη Δύση, ότι είναι ιδεολογική και ότι πρόκειται για έναν άξονα αυταρχικών εξουσιαστών.
Η επόμενη μέρα μετά τον Άσαντ
Η Μόσχα δεν εμφορείται τόσο από αγάπη για το τρέχον καθεστώς, όσο από τον φόβο για το τι μπορεί να ακολουθήσει την πτώση του. Η εμπειρία από τον Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Λιβύη λέει, ότι είναι πολύ πιο εύκολο να διαλύσεις κράτη παρά να τα χτίσεις. Το Αφγανιστάν τώρα είναι μια ταλαντευόμενη κλεπτοκρατία, πιθανότατα διχασμένη μεταξύ των Ταλιμπάν και των πολέμαρχων εμπόρων οπίου, άπαξ και η Δύση αποσύρεται Το Ιράκ παρασύρεται προς τον αυταρχισμό και τον σεχταρισμό. Η Λιβύη είναι ένα χάος που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν οι τζιχαντιστές.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, διαγράφεται και η ανησυχία της Μόσχας ότι η κατάρρευση του σημερινού συριακού καθεστώτος, θα οδηγήσει σε μια παρατεταμένη περίοδο αναρχίας από την οποία θα βγουν κερδισμένοι ο Ισλαμικός εξτρεμισμός, το Ιράν και η Τουρκία, δηλαδή τρεις από τις κύριες προκλήσεις της Ρωσίας κατά μήκος των νοτιοδυτικών της συνόρων.
Κίνδυνος «σομαλοποίησης»
Η Ρωσική κυβέρνηση αρνείται να πιστέψει πως οι μέρες του Άσαντ είναι μετρημένες. Όταν ο υφυπουργός των Εξωτερικών, Μιχαήλ Μπογκντάνοβ είπε ότι θα μπορούσε να εκδιωχθεί, υπήρξε μια βιαστική οπισθοχώρηση. Στην πράξη όμως αισθάνεται όλο και περισσότερο ότι το ερώτημα είναι πότε και πώς θ’ αλλάξει το καθεστώς και όχι, εάν θ’ αλλάξει.
Αυτό που ελπίζει η Ρωσία είναι ότι μπορεί να επιτευχθεί σταδιακή αλλαγή και διαχειρίσιμη. Σε πρόσφατες συνομιλίες που είχε με τον απεσταλμένο του ΟΗΕ και του Αραβικού Συνδέσμου, Λαχντάρ Μπραχίμι, ο υπουργός των Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόβ, είπε ότι «χωρίς σταθερή πολιτική διαδικασία», η Συρία αντιμετωπίζει τη «Σομαλοποίηση». Επί του παρόντος, πάντως, οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία δεν φαίνεται πραγματοποιήσιμη. Η συριακή αντιπολίτευση δεν έχει καμία διάθεση συμβιβασμών, κάτι που υπογραμμίστηκε, άλλωστε, κι από την άρνηση του ηγέτη της Συριακού Εθνικού Συμβουλίου, Αχμέτ Μοάζ αλ- Χατίπ να προσέλθει στη Μόσχα για συνομιλίες.
Στο μεταξύ, παρά την πίεση από τον Λαβρόφ, ο Άσαντ δεν είναι διατεθειμένος να προχωρήσει σε ουσιαστικές συνομιλίες. Μετά από όλα αυτά, αναπόφευκτη προϋπόθεση για οποιεσδήποτε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις είναι η αποχώρησή του.
Ο ρόλος του ρωσικού στολίσκου
Στο πλαίσιο αυτό η Μόσχα παίζει με τα ελάχιστα χαρτιά που της έχουν απομείνει στο χέρι. Στέλνει ναυτικές δυνάμεις στην περιοχή αλλά όχι, όπως προτείνουν μερικοί, για να υποστηρίξει τον Άσαντ, ή να αποτρέψει την Δύση.
Ο στολίσκος αυτός αποτελείται από τρία και μόνον πολεμικά πλοία: ένα πυραυλοφόρο καταδρομικό του 1980, ένα αντιτορπιλικό του 1960, και μια σχετικά σύγχρονη αλλά μικρή φρεγάτα. Πολεμικά; Τα δύο πρώτα έχουν σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσουν άλλα πλοία και το τρίτο υποβρύχια…και οι αντάρτες δεν έχουν κανένα.
Από την άλλη πλευρά, η δύναμη περιλαμβάνει πέντε σχεδόν άδεια μεταγωγικά με μια μικρή δύναμη ναυτικού πεζικού (επίλεκτο σώμα του ρωσικού ναυτικού). Πρόκειται για ένα στολίσκο όχι πολεμικό, αλλά για να βοηθήσει στην εκκένωση χιλιάδων Ρώσων που βρίσκονται στη Συρία (και ίσως και της οικογένειας Άσαντ), εάν χρειαστεί. Μετά από όλα αυτά, σύμφωνα με το στέλεχος της αντιπολίτευσης, Χαιτχάμ αλ Μαλέχ, οι Ρώσοι πολίτες τώρα θεωρούνται νόμιμοι στόχοι. .
Ζητούμενο η σταδιακή αλλαγή
Στο μεταξύ η Ρωσία προετοιμάζεται πολιτικά για το χειρότερα, ρίχνοντας γέφυρες προς την Τουρκία και βάζοντας τις ανησυχίες της στο συρτάρι. Αν η Συρία διολισθήσει στο χάος και γίνει ένα νέο λίκνο της τζιχάντ, τουλάχιστον η Ρωσία θα έχει την πικρή παρηγοριά ότι αυτή ήταν σε θέση να τα πει, και ότι τα έλεγε από πριν στη Δύση.
Ωστόσο, η τελική προσφορά της Ρωσίας σε κάποιο ψήφισμα, μπορεί να είναι, η βοήθεια προς τον Άσαντ, για να φύγει και η διευκόλυνσή του έξω από τη Δαμασκό. Ο Λαβρόβ έχει ομολογήσει πως ο Άσαντ «επανειλημμένα έχει δηλώσει και δημοσίως και ιδιωτικά…ότι δεν πρόκειται να φύγει». Αλλά ενώ οι περισσότεροι δικτάτορες είναι επιρρεπείς σε αιμοδιψή και αδιάλλακτη ρητορική, πολύ λίγοι θα πολεμήσουν πραγματικά μέχρι θανάτου, αν τους παρουσιαστεί μια οδός διαφυγής.
Αν η απροθυμία της Μόσχας να δαιμονοποιήσει τον Άσαντ σημαίνει, ότι τελικά μπορεί να τον ωθήσει να φύγει και να επιτρέψει στον διάδοχο να προσπαθήσει να έρθει σε μια συμφωνία με την αντιπολίτευση, τότε αυτό θα ήταν η καλύτερη συμβολή στην αλλαγή στη Συρία, από οποιονδήποτε αριθμό λαθραίων όπλων στα χέρια των ανταρτών. Ίσως να υπάρχει ένα όμορφο εξοχικό που το ετοιμάζουν για την οικογένεια Άσαντ, στην Μπαρβίκα έξω από τη Μόσχα, λίγο παρακάτω από το δρόμο που διαμένει η οικογένεια Μιλόσεβιτς από τη Σερβία και η οικογένεια Ακάγιεβ από το Κιργιστάν…
Ο Μάρκ Γκαλεότι είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. To blog του: ‘In Moscow’s Shadows’, μπορείτε να το βρείτε εδώ.
